با ترس نگاه به دستانش می کند و می گوید: از دست‌هایم می ترسم... این حال بیشتر ما بعداز روزهایی کرونایی شدن است، یعنی درست از ۳۰ بهمن که اولین موردها در قم رونمایی شدند تا همین پنجشنبه گذشته که کردستانی‌ها هم به جمع استان‌های کرونایی پیوستند.
یک مورد مبتلای کردستانی تا هشتمین روز اسفند، سه روز بعد به هشت نفر رسید، حالا دیگر از هر ۱۰ نفر ۵ نفر ماسک بر صورتشان و دستکش هم داشتند، خیلی ها هم که ویروس را نادیده گرفته‌اند همچنان تصور می‌کنند در برابر آن مقاوم هستند در حالیکه هیچکس مصون نیست مگر آنهایی که بهداشت فردی را با نهایت دقت رعایت می‌کنند.
راننده آژانسی اسپری ضدعفونی کننده بدست مسافران خود می‌زند و می‌خواهد سهمی در حفظ سلامت جامعه داشته باشد و راننده تاکسی اینترنتی هم قبل از سوار شدن دستکش یکبار مصرفی می‌دهد تا دستگیره در ماشین را با آن باز کنی و کرایه را هم با همان دستی که دستکش دارد، پرداخت کنید.
دوستی می گوید: حس می کنم این روزها صورتم بیشتر می‌خارد، چرا قبلا اینگونه نبودم؟ و من احساس می‌کنم اینطور شده ام، شاید هم قبل ترها توجهی نداشتم.
رستوران ادارات و دستگاه‌های اجرایی هم تعطیل شده‌اند، کار و کاسبی ها کساد شده و در این بلبشوی کرونایی، بعضی‌ها مثل همیشه به فکر جیب هایشان افتادند تا از راه ویروس پولدار شوند.
جای خالی سواد رسانه‌ای
خیلی ها هم از ترس‌شان خود و اهل و عیال‌شان را قرنطینه خانگی کردند، گاهی برای مایحتاج روزانه خود هم به مشکل می‌خورند، ترس از کرونا خانه نشین‌شان کرده است.
در گیر و دار این قرنطینه‌ها رسانه جای قبلی خود را باز هم میان مردم پیدا کرد، از جمله رادیو و تلویزیون و بیشتر از آن فضای مجازی.
ابهامات میان اخبار رسانه ملی و فضای مجازی، افراد جامعه را سردرگم کرد و برای برخی ترس بیشتر و برای بعضی هم بی خیالی محض را در پی داشت.
از خبرنگاری که به میان بیماران رفت و سالم باگشت و نشان داد که کرونا چندان هم ترس ندارد تا آن کانالی که فیلم هایی را از سراسر بیماری های خطرناک واگیر در دنیا جمع کرد و به خورد مخاطبش داد تا آمار بازدیدهایش بالا برود.
همین دو شب پیش خبر مرگ زن ۵۵ ساله سقزی مشکوک به کرونا منتشر شد و کمی بعد فیلم خاکسپاری او را در فضای مجازی نشان دادند.
شاید اگر کمی روی سواد رسانه ای مخاطب کار می شد، حالا فضای مجازی جای امن تری برای ارسال و دریافت اطلاعات بود.
ترسی بدتر از مرگ
یک مدرس روانشناسی و آسیب شناسی روانی، ۲ خطای رسانه‌ای را سبب ۲ قسمتی شدن جامعه می‌داند.
کاوه قادری می گوید: طیفی هستند که خطرات کرونا را بسیار اغراق‌آمیز بیان و یک تصویر بسیار فاجعه‌بار از ورود آن به ایران مطرح می‌کنند و در مقابل طیف دیگر بشدت در حال ساده‌سازی و نادیده گرفتن مساله هستند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که بهترین کار برای آرامش مردم، داشتن رویکردی متعادل است، یعنی در عین اینکه جدیدت این بیماری را درک می‌کنیم و اقدامات تخصصی لازم و پیشگیرانه را بر اساس پروتکل‌های استاندارد جهانی انجام می‌دهیم، باید هشیار باشیم تا تصویری فاجعه‌آمیز از این بیماری ارائه ندهیم؛ چون بخش زیادی از واکنش بدن ما به بیماری تحت تأثیر افکار ما قرار دارد و ترس‌های ما ممکن است مقاومت بدن ما در برابر این ویروس را کم کند.
این مدرس دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به حجم انبوه اطلاعات متفاوت درباره ویروس کرونا در کشور اضافه کرد: در اثر شیوع ویروس کرونا در کشور، واکنش‌هایی در فضای روانی جامعه صورت می‌گیرد و نیز شایعاتی که در فضای مجازی هرلحظه و به‌صورت انبوه و گسترده ردوبدل می‌شود، ممکن است به‌نوعی سبب سلب آرامش ذهنی و روانی مردم شده باشد.
وی تاکید کرد: در جامعه‌ای که سواد رسانه‌ای در حد بالایی نباشد و عکس‌ها و خبرهای دریافتی را بدون تجزیه و تحلیل و به سرعت پذیرش کند، این مساله سبب ناامنی بالایی می‌شود.
ناشناخته بودن ویروس و سلب امنیت روانی
قادری، ناشناخته بودن ویروس کرونا و عدم کشف درمان قطعی برای آن را یکی از عوامل سلب احساس امنیت در انسان‌ها دانست و افزود: انسانی که سال‌ها فکر می‌کرد برترین موجود کره زمین است و در بهترین سطح پیشرفت علم قرار دارد، وقتی در برابر شرایط ناایمن از طریق یک ویروس قرار می‌گیرد، دچار استرس و نگرانی می‌شود، در واقع انتشار سریع این ویروس و امکان ابتلای تعدادی زیادی به آن سبب نگرانی شده است وگرنه به لحاظ کشندگی به‌منزله حکم اعدام و عامل کشنده قطعی نیست.
وی تاکید کرد: بخش زیادی از واکنش بدن ما به بیماری تحت تأثیر افکار ما قرار دارد و ترس‌های ما ممکن است مقاومت بدن ما را کم کند. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش فعالی بخش سمپاتیک بدن و بالا رفتن بیش‌ازحد استرس خودبه‌خود به عنوان یک عامل کاهنده سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند و این مسئله باعث می‌شود تا بدن ما در مقابل کرونا ویروس توان واقعی خودش را از دست بدهد.
وظیفه رسانه چیست؟
او به وظیفه رسانه‌ها در شرایط موجود اشاره کرد و افزود: رسانه‌ها نباید با این فضای اغراق‌آمیز و بیمارگونه همدست شوند و یا سعی در ساده‌سازی مسئله داشته باشند، چراکه واکنش‌های افراد به بیماری می‌تواند ۲ حالت سازگارانه و بیمارگونه داشته باشد، در واکنش سازگارانه، فرد در عین اینکه جدی بودن بیماری را درک می‌کند، اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام می‌دهد و تمامی اصول بهداشتی را رعایت می‌کند بااین‌حال ذهنش را درباره این مسئله درگیر نمی‌کند، اما واکنش بیمارگونه بدین‌صورت است که فرد به‌جای انجام کارهای پیشگیرانه، بیشتر درگیر استرس‌ها و اضطراب‌های خودش می‌شود و آن مقدار عملکردی را هم که دارد مختل می‌کند.
قادری گفت: رسانه‌ها با ایجاد فضای ترس، القای شایعات، ابهام در اعلام تعداد مبتلایان و افراد فوتی ممکن است استرس جامعه را بالا ببرند و افرادی که دارای اختلالات اضطرابی و یا دچار وسواس هستند را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند و حال آنها را بدتر کنند.
سودجویان کرونایی
این مدرس روانشناسی و آسیب شناسی روانی، می گوید: از طرف دیگر عده ای سودجو هم با احتکار ماسک و وسایل بهداشتی سبب مختل کردن مدیریت بحرانی شده اند و این مسئله با اضطراب ناشی از ناشناختگی دست‌به‌دست هم داده تا حال شهروندان را بد کند.
وی با اشاره به حجم بالای پیام ها، توصیه‌های بهداشتی و آمار و اطلاعات متفاوت از مبتلایان به کرونا ویروس در فضای مجازی یادآور شد: به عقیده من این فضا به‌عنوان یک تیغ دولبه عمل می‌کند، به عبارتی اگرچه در جاهایی ممکن است با بازنشر کردن و منتشر کردن اطلاعات به پیشگیری کمک کند اما گاهی اطلاعات غلط، بی‌تناسب با واقعیت و یا متناقض از سوی برخی از کاربران فضای مجازی منتشر می‌شود.
اطلاع رسانی شفاف راه مقابله با استرس
این روانشناس درباره راه حل جلوگیری از وارد آمدن چنین استرسی به جامعه گفت: وزارت بهداشت و سازمان‌های مربوطه بخشی را کاملا به اطلاع‌رسانی لحظه‌ای درباره کرونا ویروس اختصاص دهند، فیلم‌ها و بروشورهایی را بر اساس فرهنگ ایرانی آماده کنند و به عنوان یک مرجع رسمی در تمامی فضاهای رسانه ای و غیر رسانه ای منتشر کنند.
قادری اضافه کرد: یکی از موضوعات مهم در بحث روانشناسی شایعه که موجب گمانه‌زنی‌های بی مورد می‌شود، بحث عدم شفافیت و تناقض‌گویی است، فکر نمی‌کنم که در اعلام دیرهنگام آمارها عمدی وجود داشته باشد و از آنجا که دیر ویروس کرونا در کشورمان دیر کشف شد، به همین دلیل برای کم کردن شوک روانشناختی جامعه و دست آوردن اعتماد مردم لازم است تا اطلاعات با شفافیت، دقت و صحت کامل در اختیار مردم قرار داده شود و مردم را غریبه ندانند.
وی یکی از مسائل دیگر درباره این موضوع را فاصله تعداد افراد جان‌باخته براثر کرونا در ایران با میانگین جهانی برشمرد و افزود: این احتمال هست که تعداد بیشتری از افراد مبتلا باشند و هنوز تشخیص داده نشده باشند، به همین دلیل در اینجا نیازمند بالا بردن کیت های تشخیصی جهت شناسایی موارد مشکوک و آزمایش آنها هستیم که گویا متخصصین دفاعی توانسته اند چنین چیزی را طراحی کنند که این خبری نوید بخش است.
قادری ابراز امیدواری کرد: امکانات جامعه پزشکی و بودجه‌های بهداشتی در خدمت کادر اجرایی قرار بگیرد تا سلامت کادر درمان حفظ شود و بتوانند موثرتر در خط اول مبارزه با کرونا عمل کنند.
این مدرس روانشناسی و آسیب شناسی روانی تاکید کرد: باید با آموزش‌های لازم واقعیت بیماری را تا حد امکان نشان داده و درگیر فضای ترس و اضطراب شدید نشویم و لازم است تا رسانه ها منابع خبری خود را از منابع رسمی، مرتبط و موثق دریافت کنند و در این زمینه بسیار شفاف و صادقانه عمل کنند، چون القای فضای ناامیدی و ناامنی و تحقیر کردن سیستم بهداشتی کشور باعث بیشتر شدن فضای ناامنی و استرس در افراد شود.
قادری ادامه داد: از طرفی هم باید توجه داشته باشند که این یک بیماری ناشناخته و طبیعی است که نظام بهداشتی ما را هم غافلگیر کرده باشد ولی با این حال می‌توان خیلی سریع وارد عمل شد و پروتکل‌های درمانی را اجرا کرد.
آخرین آمار
آخرین آمار ابتلای قطعی به ویروس کرونا در کشور ۹۷۸ نفر است که ۱۷۵ نفر ظرف روزهای گذشته بهبود یافته و ۵۴ نفر هم فوت کرده‌اند.
بیماری جدید کرونا با نام «کووید-۱۹» از اوایل ماه دسامبر سال گذشته میلادی (دی ماه) در استان هوبی چین شیوع یافت و تاکنون ۷۵ هزار نفر را در این کشور مبتلا کرده و جان ۲ هزار و ۶۶۳ تن را گرفته است.
این ویروس دوره نهفته به نسبت طولانی از چند روز تا ۲ هفته دارد و همین امر موجب شده تا زمانی که علایمی چون تب و تنگی نفس در مبتلایان بروز نکند، از آن آگاهی پیدا نکنند و ضرورتی برای رفتن به بیمارستان نبینند.
تاکنون ۶ نمونه از ویروس کرونا در جهان کشف شده و با این مورد آخر، تعداد آنها به هفت مورد رسیده است؛ این ویروس جزو خانواده بزرگی از ویروس‌هاست که از سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری سارس را شامل می‌شود؛ این ویروس در معمولی‌ترین حالت باعث سرماخوردگی می‌شود و نشانه‌های ابتلا به آن در انسان تب، سرفه و تنگی نفس است.
کرونا مثل سایر ویروس‌های تنفسی است که در افراد دارای نقص ایمنی مانند بیماران دیابتی، دیالیزی و دارای بیماری‌های خود ایمن می‌تواند خطرناک باشد و مرگ و میر آن تاکنون بیشتر از سه درصد مبتلایان نیست.