به گزارش روز یکشنبه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، محمدمهدی کاظمی در خصوص فرآیند تهیه و توزیع کتاب‌های درسی اظهار داشت: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با توجه به مأموریتی که دارد سالانه بیش از یک هزار عنوان کتاب درسی را که توسط دفاتر تألیف تولید می‌شود، به تعداد دانش‌آموزان هر دوره، پایه و رشته تحصیلی چاپ و توزیع می‌کند. هر ساله در مجموع بیش از ۱۴۰ میلیون جلد کتاب درسی توسط شرکت‌های زیرمجموعه، چاپ و توزیع می‌شود.
اجرای شیوه سنتی تا سال ۹۴
وی با اشاره به اینکه تا سال ۹۴ شیوه توزیع به صورت سنتی و با اخذ آمار از استان‌ها و توزیع متناسب با آن توسط کتابفروشی‌ها انجام می‌شد، ادامه داد: آمار و ارقام این اقدامات به صورت دستی از مدارس و استان‌ها جمع‌آوری و در نهایت کتب درسی بر آن اساس توزیع می‌شد.
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به اینکه در آن زمان کتب دوره ابتدایی، شاخه‌های فنی و حرفه‌ای، کاردانش و پیش دانشگاهی توسط خود مدارس و کتاب‌های درسی دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه شاخه نظری توسط کتابفروشی‌های مجاز توزیع می‌شد، اظهارداشت: این روند تا سال ۹۳ ادامه داشت تا اینکه برای افزایش بهره‌وری و استفاده هوشمندانه از فناوری اطلاعات برای تحقق اهداف تعیین شده و همچنین انجام تکالیف قانونی از سال ۹۳ سامانه‌ای تحت عنوان «فروش و توزیع مواد آموزشی www.irtextbook.ir» طراحی و اطلاعات دانش‌آموزان بر اساس پایه تحصیلی از طریق آن جمع‌آوری شد.
برخی از مهم‌ترین اهداف اجرای طرح "فروش و توزیع مواد آموزشی از طریق سامانه الکترونیکی و ثبت سفارش کتب درسی"، صرفه جویی در مصرف کاغذ،کاهش تعداد کتاب‌های درسی منسوخه، کاهش توزیع کتاب‌های درسی چاپ سال‌های قبل، کاهش تعداد کتاب‌های درسی مرجوعی و اعمال نظارت دقیق‌تر بر نحوه توزیع است.
جلوگیری از هرگونه اعمال نظر و سلایق شخصی در توزیع و دریافت بهای مصوب کتاب‌های درسی
کاظمی با بیان اینکه ثبت نام از طریق سامانه فروش و توزیع مواد آموزشی از سال ۹۳ تا ۹۷ برای دوره ابتدایی، فنی و حرفه‌ای و کاردانش انجام می‌شد، گفت: از سال ۹۸ متوسطه دوم نظری هم برای اولین بار به این شیوه ثبت سفارش شد و توزیع کتاب از طریق مدارس صورت پذیرفت.
دستاوردهای استفاده شیوه جدید ثبت سفارش کتب درسی
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در خصوص دستاوردهای استفاده شیوه جدید ثبت سفارش الکترونیکی کتب درسی و توزیع توسط مدرسه افزود: صرفه‌جویی حدود ۱۳۰۰ تن در مصرف کاغذ و تولید حدود ۶ میلیون جلد کتاب کمتر نسبت به سال قبل از آن، باوجود رشد دانش‌آموز در دوره متوسطه دو دستاورد مهم این بخش بود.
کاظمی ادامه داد: وقتی کتابها از طریق کتابفروشی‌ها توزیع می‌شد، ناچار بودیم ۱۰ درصد بیشتر تولید و توزیع کنیم و به همین خاطر درصدی از کتابها مرجوع می‌شد. با توجه به اینکه کتابها هر سال جدیدالتألیف بودند به ناچار کتاب‌های مرجوعی باید خمیر می‌شد.
وی ادامه داد: با توجه به کاهش ۱۱.۵ درصدی حق توزیع کتاب‌های درسی که قبلاً توسط کتابفروشی‌ها توزیع می‌شد، قیمت پشت جلد به این میزان افزایش نیافته است.
کاظمی اضافه کرد: کاهش تعداد کتاب‌های درسی مرجوعی حدود ۲ میلیون جلد، کاهش کتب درسی منسوخه به میزان ۸۰۰ هزار جلد و کاهش ۳۰ درصدی توزیع کتب درسی چاپ سال‌های قبل از دیگر دستاوردهای استفاده از این سامانه توزیع و فروش کتاب‌های درسی بود.
وی با بیان اینکه باوجود رشد جمعیت دانش‌آموزی در دوره متوسطه، حدود ۶ میلیون جلد کتاب نسبت به سال قبل کمتر تولید شد و علت آن ثبت همین آمار دقیق سفارشات بود، گفت: قیمت پشت جلد هم ۱۱ و نیم درصد نسبت به قیمتی که از طریق کتابفروشی‌ها عرضه می‌شد کاهش یافت. به این معنا که اگر کتب از طریق کتابفروشی‌ها توزیع می‌شد باید ۱۱ و نیم درصد به قیمت اضافه می‌شد و بار مالی به خانواده‌ها تحمیل می‌شد.
توزیع کتاب‌های درسی ۹۹ از طریق کتابفروشی‌ها به صورت مشروط
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: ما قصد داشتیم قیمت تمام شده را کاهش دهیم. به رغم همه این مباحث سال گذشته کمتر از یک دهم درصد در توزیع با مشکل مواجه بودیم و یک علت این بود که دانش‌آموزان پایه دهم در سامانه ثبت نام نکرده بودند. زیرا باید انتخاب رشته می‌کردند و این امر باعث شد در برخی مناطق کتاب‌های درسی بموقع به دست دانش‌آموزان نرسد. با اجرای ثبت سفارش کتب درسی امسال بیش از ۹۹ درصد دانش آموزان تا هفتم مهر ماه کتاب داشتند.
کاظمی با بیان اینکه به دلیل مباحث مطرح شده برای سال ۹۹ جلسات متعددی با اتحادیه کتابفروشی‌ها و لوازم تحریر فروشی‌ها برگزار شد، گفت: چند جلسه با اتحادیه تهران، معاون وزارت ارشاد و اتحادیه ۱۰ استان برگزار شد. نگاه ما این است که توزیع برای سال ۹۹ از طریق کتابفروشی‌ها انجام شود. ولی شروطی دارد که عبارت است از: سفارش باید به شیوه الکترونیکی باشد تا آمار دقیقی در دست داشته باشیم و در راستای رفاه حال خانواده‌ها، کتابفروشی‌ها به دریافت سود کمتر قانع باشند.
کتابفروشی ها اطلاعات خود را در سامانه ثبت کنند
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: نرخ سود درنظر گرفته شده برای کتابفروشی‌ها ۷ تا ۹ درصد است. این نرخ سود قبلا تا ۱۷ و نیم درصد هم می‌رسید و هیچ گاه آنالیز هزینه نشده بود. ۷ تا ۸ میلیون دانش آموز متوسطه اول و دوم داریم. برای این حجم بالا، سود ۷ تا ۹ درصدی رقم قابل توجهی است.
کاظمی با اشاره به اینکه توزیع کتاب توسط کتاب فروشی ها هم با مشکلاتی روبرو بود، گفت: نبود توزیع مناسب، گران فروشی، الزام به خرید لوازم‌التحریر همراه با کتاب از جمله این مشکلات است. برای توزیع هدفمند و دستیابی به اهداف مدنظر، بحث ثبت سفارش الکترونیکی جزو الزامات است. کتابفروشی‌ها اگر قصد همکاری دارند باید اطلاعاتشان را در سامانه ما ثبت کنند. اطلاعات جامعی از کتابفروشی‌ها در دست نداشتیم.
وی ادامه داد: اگر در توزیع کتب درسی توسط کتابفروشی‌ها به نتیجه برسیم حتی امکان آن وجود دارد که از طریق جی آی اس موقعیت کتابفروشی‌ها را نیز مشخص کنیم و خانواده‌ها طبق نقشه نزدیک‌ترین و بهترین کتابفروشی به خود را انتخاب و از آن طریق اقدام کنند.
ارائه بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت کتب هدف سازمان است
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره علت این اقدام و تصمیم توزیع کتب درسی سال آینده از طریق کتابفروشی‌ها، گفت: دنبال این نیستیم که باری بر دوش مدرسه بگذاریم و نباید هم این کار را انجام دهیم بلکه قصد داریم کتاب را با بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت و به شکل مناسبی به دانش‌آموزان برسانیم. کاهش نرخ سود کتابفروشی‌ها در راستای رفاه حال مردم است. در حال رایزنی هستیم تا به نقطه مشترکی برسیم.
تقدیر و تشکر از عوامل دخیل در توزیع کتب درسی
کاظمی افزود: لازم است از مدیران کل آموزش و پرورش استان‌ها، عوامل استانی و منطقه‌ای و مدیران دبیرستان‌ها که سال گذشته برای اولین بار این کار را انجام دادند قدردانی کنیم. هرچند برخی مناطق اشکالاتی هم داشتند و تخلفات محدودی در توزیع توسط مناطق اتفاق افتاد که تلاش شد به استان منعکس و موضوع از طریق ارزیابی عملکرد و حراست پیگیری و دنبال شود.
وی با تأکید بر اینکه در سال‌های آتی می‌توانیم مذاکراتی داشته باشیم و وضعیت را بهتر پیش ببریم، درباره روند توزیع کتب درسی دوره ابتدایی، گفت: در این دوره شاید توزیع از طریق کتابفروشی‌ها چندان امکان پذیر نباشد، زیرا در کل کشور کتابفروشی نداریم. قبلاً هم برخی دانش‌آموزان برای خرید کتب متوسطه اول و دوم از شهری به شهر دیگر می‌رفتند.
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: قطعاً اگر سال آینده به این شیوه عمل کنیم، آمار کتب مرجوعی، منسوخه و چاپ سال‌های قبل به مراتب کمتر خواهد شد.
کاظمی با اشاره به اینکه سالانه ۴۷ هزار تن کاغذ برای تولید کتب درسی مصرف می‌شود، عنوان کرد: بخش عمده‌ای از کاغذ مورد نیاز ما از خارج از کشور وارد می‌شود. باید به‌دنبال نهایت صرفه‌جویی در این زمینه باشیم تا با توجه به تغییرات نرخ ارز، این موضوع در قیمت تمام شده کتاب درسی تأثیر زیادی نگذارد و کتاب درسی افزایش قیمت زیادی نداشته باشد.
توزیع کتاب‌های درسی سال آینده از هم اکنون شروع شده است
وی افزود: فقط یک شرکت تولید کننده کاغذ در ایران داریم که تولید آن محدود است و البته امسال هم بخشی از کاغذ ما را تأمین کرد. فرایند تولید کتب درسی برای سال ۹۹، از شهریور ماه ۹۸ شروع شده و حتی از اواخر آذرماه توزیع استانی در دوره ابتدایی را هم شروع کرده‌ایم. اکنون بخشی از کتب سال ۹۹ را در استان‌ها توزیع کرده‌ایم.
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: به دلیل مشکل تأمین کاغذ، مقداری از تولید عقب بودیم. اما اکنون شرکت‌ها سه شیفته کار می‌کنند تا مشکل برطرف شود. طبق برنامه زمان‌بندی قطعاً توزیع کتابها را در شهریور ۹۹ انجام خواهیم داد و کتاب ۱۰۰ درصد دانش‌آموزان که حدود ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر می‌شوند در مناطق توزیع خواهند شد. اولویت ما برای توزیع، کتابفروشی‌ها هستند؛ مشروط بر اینکه سود توزیع را در راستای حمایت از مردم کاهش دهند.
کاظمی در باره به برخی موانع و مشکلات توزیع در سال جاری گفت: یکی از مشکلات عمده ما ثبت سفارش دانش‌آموزان بعد از شروع سال تحصیلی به‌ویژه در ورودی‌هاست. بیشتر مشکلات در توزیع مربوط به پایه‌های اول، هفتم و دهم است. در پایه دهم به علت انتخاب رشته و ثبت نام نشدن به موقع مشکلات ما بیشتر است.
برخی موانع در دریافت نشدن کتاب درسی توسط برخی از دانش‌آموزان به شرح زیر است:
ثبت نام دانش‌آموزان در مدرسه بعد از شروع سال تحصیلی (تا پایان شهریور حدود ۱۹۰ هزار نفر از دانش‌آموزان پایه نهم سال قبل، برای پایه دهم انتخاب رشته ننموده و ثبت نام نکرده‌اند و تا ۸ مهرماه هنوز ۱۰۰ هزار نفر به دبیرستان/هنرستان برای ثبت نام در پایه دهم مراجعه نکردند)
تغییر رشته یا پایه تحصیلی برخی از دانش‌آموزان و عدم اصلاح سفارش (از تاریخ ۱۱ مهرماه تا تاریخ ۵ آبان ماه ۷۷۳۲ نفر دانش‌آموز در دوره دوم متوسطه تغییر رشته داده‌اند)
جابجایی محل تحصیل برخی از دانش‌آموزان و عدم اصلاح ثبت سفارش (علی‌رغم ثبت نام دانش‌آموزان و ارسال کتاب به منطقه از تاریخ ۱۱ مهرماه تا ۵ آبان ماه که ۲۵۹۰۶ دانش آموز تغییر محل تحصیل داده‌اند)
ایجاد کد رشته‌های مدارس غیردولتی بعد از موعد مقرر
توسعه و ایجاد رشته‌های جدید در دوره متوسطه در شهریورماه و مهرماه با نظر مسئولین استانی که طبیعتاً فرایند ثبت نام آن به مهرماه منتقل می‌شود
مشکلاتی در امر هدایت تحصیلی و انتخاب رشته دانش‌آموزان پایه دهم
کاظمی درباره اینکه آیا معلمان باید کتاب درسی داشته باشند یا خیر اظهار کرد: در سال ۹۸ امکان توزیع کتاب درسی را برای معلمان فراهم کردیم و در بخشنامه سال ۹۹ نیز به صراحت قید شده که معلمان می‌توانند با مراجعه به سامانه به صورت تک جلدی ثبت سفارش کرده و کتاب به قیمت پشت جلد خریداری کنند.
معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بیان کرد: تا ماه گذشته سامانه فعال بود. احیاناً اگر دانش‌آموزی دیر ثبت نام کرده یا به هر علت دیگری کتاب دریافت نکرده بود می‌توانست کتاب درسی را از طریق پست دریافت کند. در واقع مشکلی در تأمین و تعداد کتاب درسی نداشتیم. اگر هم دانش‌آموزان دیر ثبت نام می‌کردند، امکان ثبت سفارش تک جلدی وجود داشت.