اوضاع وخیم آوارگان سوری و پناهجویان در مرزهای ترکیه و یونان در میانه همه گیری کرونا، به بحران مزمن دیگری تبدیل شده است.
ترکیه که در سال ۲۰۱۶ میلادی برای جلوگیری از موج مهاجرت آوارگان سوری از مرزهای خود توافقی با اتحادیه اروپا امضا کرده بود اما از جمعه ۹ اسفند، اندکی پس از کشته شدن ۳۳ سرباز ترک در حمله هوایی در ادلب در شمال سوریه، اعلام کرد، آنکارا از این پس دیگر دروازه‌های مرزی خود را به روی پناهجویانی که می‌خواهند به اروپا بروند، نمی‌بندد.
این سخنان آغاز روندی تازه در سیاست ترکیه در قبال پناهجویان و اتحادیه اروپا شد. پس از آن نیز، «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه با تاکید بر آنکه کشورش دیگر نمی‌تواند موج جدید مهاجرت پناهندگان را کنترل کند، گفت که دولتش اجازه می‌دهد که پناهندگان از طریق ترکیه به اروپا بروند.
براساس آمارهای اتحادیه اروپا، در حال حاضر ترکیه چهار میلیون پناهنده دارد و هزاران نفر از آنها در مرزهای یونان و بلغارستان منتظر ورود به اتحادیه اروپا هستند.
رسانه‌های منطقه دهم اسفند از باز شدن مرز ترکیه با اروپا روی آوارگان سوری و عبور ۳۷ هزار مهاجر از مرز این کشور و تلاش برای ورود به یونان خبر دادند.
وضعیت پیچیده در مرز ترکیه و یونان
ترکیه با باز کردن مرزها در برابر پناهجویان سبب حرکت گسترده آنها به سمت مرز یونان شده و وضعیت این منطقه را بسیار بغرنج و پیچیده کرده است.
درحالی که نیروهای پلیس یونان تلاش می کنند پناهجویان را به ترکیه بازگردانند، سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه اعلام کرد این کشور از روز پنجشنبه در حال مستقر کردن یک هزار پلیس ویژه در سراسر مرزها با یونان با هدف جلوگیری از بازگشت آوارگان به داخل ترکیه است.
این رویکرد آنکارا و آتن شبب شده پناهجویان در مرزهای ترکیه و یونان با وضعیت بغرنجی روبه رو شوند.
درحالی که رسانه های ترکیه اعلام کردند پلیس مرزی یونان به منظور جلوگیری از ورود آوارگان به این کشور از گاز اشک آور، نارنجک های شوک دهنده استفاده می کند و آتن را به عدم پایبندی به مسایل حقوق بشری متهم می کند، وزارت امور خارجه یونان نیز ترکیه را به شکست در تعهد خود با اتحادیه اروپا متهم می کند.
این بحران تا جایی پیش رفت که در روزهای اخیر بسیاری از مقام های اتحادیه اروپا از جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا گرفته تا اورسولا فون دیر لاین رئیس کمیساریای اتحادیه اروپا، شارل میشل رئیس شورای اروپایی و دیوید ساسولی رئیس پارلمان اروپا به ترکیه و یونان سفر کردند.
از همان زمان بسیاری از مقام های اروپایی و تحلیلگران سیاسی این اقدام ترکیه را به عنوان ابزاری برای بهره برداری در معادلات سیاسی و اقتصادی به ویژه کسب حمایت در پرونده سوریه تعبیر کردند.
باج خواهی به شیوه ترکیه
پس از آنکه در روزهای گذشته ترکیه مدعی شد یک پناهجوی سوری توسط نیروهای پلیس یونان کشته شد، بحران میان ترکیه، یونان و اتحادیه اروپا تشدید شد.
«سباستین کورتس» اقدام ترکیه در بازکردن مرزهای مشترک خود با اروپا به سوی پناهجویان را به باد انتقاد گرفت.
وی با بیان اینکه ترکیه با این کار قصد دارد اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار دهد و این قابل پذیرش نیست هشدار داد، بحران هجوم پناهجویان به مرزهای اروپا در سال ۲۰۱۵ نباید تکرار شود.
این فشارها و انتقادها از سوی دیگر کشورهای اروپایی نیز ادامه داشت.
ژان ایو لودریان وزیر امورخارجه فرانسه پس از افزایش تنش ها در مرز ترکیه و یونان، گفت: این که ترکیه از پناهجویان به عنوان اهرمی برای باج‌خواهی از اروپا استفاده می‌کند، قابل قبول نیست.
وزیر امورخارجه فرانسه که در جمع نمایندگان پارلمان این کشور سخن می‌گفت، افزود: پذیرفتنی نیست که ترکیه از مسأله پناهجویان برای فشار بر اروپا استفاده کند.
لودریان اضافه کرد: در چهار سال گذشته، اروپا به توافقی که در مارس ۲۰۱۶(اسفند۱۳۹۴) با ترکیه امضا کرد، از جمله تعهدات مالی احترام گذاشته به همین خاطر آنکارا نیز باید به تعهدات خود پایبند باشد.
اتحادیه اروپا در فروردین ۹۴ در قبال دادن برخی امتیازها به دولت آنکارا همچون فعال کردن فرایند پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا، لغو مقررات روادید برای شهروندان ترک در سفر به اتحادیه اروپا و کمک ۶ میلیارد یورویی به آنکارا برای اسکان پناهجویان، از ترکیه خواست به طور جدی از عبور پناهجویان از طریق این کشور به اروپا جلوگیری کند.
اما با تغییر شرایط در سوریه و برخی اختلاف ها میان ترکیه و اتحادیه اروپا در ناتو، آنکارا در عمل تلاش کرد تا از ابزار پناهجویان برای تحت فشار قرار دادن اروپا برای همراهی با آنکارا در درگیری های سوریه ستفاده کند. در همان زمان یونان درخواست ترکیه از ناتو برای پذیرش حمایت سیاسی و نظامی در قبال بحران ادلب سوریه را وتو کرد.
جمع بندی
بحران پناهجویان در مرزهای ترکیه و یونان که مرز ترکیه و اتحادیه اروپا محسوب می شود، امروز به مرحله جدیدی از تنش میان آنکارا و بروکسل رسیده است. بسیاری از ناظران سیاسی این اقدام آنکارا را از زاویه کسب حمایت های بیشتر سیاسی و اقتصادی ترکیه از اروپا تفسیر می کنند.
اکنون ترکیه تلاش می کند با فشار از طریق پناهجویان از همه ابرازهای در دسترس برای یک معادله و معامله جدید در منطقه بهره بگیرد تا فضا را به نفع خود تغییر دهد. به طور قطع پایان این ماجرا، چیزی جز افزایش معضلات و بحران های انسانی در میانه تنش های سیاسی نخواهد بود.
2023