تحقیقات نشان می‌دهند که به رغم تغییر و تحولات فراوان در جامعه ایرانی و فرازونشیب‌های بسیار، اما خانواده‌های ایرانی همچنان ستون و سنگ بنای اصلی جامعه هستند و توانسته‌اند تا تبدیل به محور اصلی تصمیم‌گیری‌های ایرانیان تبدیل شده و مرجع اصلی آنان باشند.
خانواده‌ی ایرانی، سنگ بنای جامعه‌ی ایرانی
هرچند انتشار برخی آمارها، همچون افزایش طلاق و کاهش ازدواج و فرزندآوری، موجب نگرانی‌هایی در جامعه ایرانی شده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که خانواده در فرهنگ و جامعه‌ی ما همچنان محور اصلی است. موج جدید پیمایش «ارزش‌ها و نگرش‌ها» در سال ۱۳۹۴ نشان داده است که خانواده و سعادت آن، یکی از دغدغه‌های اصلی ایرانیان است. در این پژوهش از مردم پرسیده شده است که مهمترین عوامل خوشبختی کدام هستند؟ و موارد مختلفی به عنوان عنصر خوشبختی به آنان ارائه شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عناصر مربوط به خوشبختی خانواده نظیر داشتن همسر و خانواده خوب و فرزند صالح، بیش از دستیابی به برخی ارزش‌ها یا حتی ثروت و رفاه مادی برای ایرانیان اهمیت دارد.
در عین حال شهروندان ایرانی در پاسخ به این سوال که مهمترین دغدغه‌های آن‌ها چیست؟ بیش از هر چیز شرایط خانواده از جمله مسائل رفاهی یا آینده‌ی فرزندان خود را به عنوان مهمترین دغدغه‌های خود مطرح کرده‌اند که نشان می‌دهد تا چه اندازه ایرانیان به خانواده خود اهمیت می‌دهند و به نظر مسائلی همچون مشکلات اقتصادی، بیکاری یا اشتغال نیز به دلیل دغدغه‌ی آن‌ها برای تامین معاش خانواده‌هایشان است. از همین رو است که برای بسیاری از ایرانیان، آینده فرزندان به اندازه‌ای اهمیت دارد که حاضرند هر دشواری و سختی را برای رفاه حال فرزندان و اعضای خانواده خود بپذیرند. امری که در بسیاری از کشورهای دیگر جهان، بسیار کمتر از ایران دیده می‌شود.
خانواده؛ نهاد موفق و رضایت بخش
میزان موفقیت یک نهاد در برآورده ساختن خواسته‌ها و انتظارات نشان دهنده‌ی میزان موفقیت آن نهاد رسیدن به اهدافی است که برای آن تشکیل شده است. پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها نشان می‌دهد که نهاد خانواده در ایران، بیش از سایر نهادها توانسته است به اهدافی که برای آن تشکیل شده است، دست یابد و شهروندان ایرانی اغلب از خانواده‌های خود رضایت دارند. در پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها درباره رضایت افراد از عملکرد نهادهای مختلف پرسیده شده است که در این میان ۸۹ درصد از ایرانیان از همسر خود «بسیار راضی» هستند و تنها این ۲ درصد از شهروندان ایرانی هستند که از همسر خود ابراز نارضایتی کرده‌اند. این رضایت نشان می‌دهد که ایرانیان در بحران‌ها و مشکلات اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی بیش از هر چیز به خانواده خود تکیه می‌کنند و حمایت خانوادگی می‌تواند پناهگاهی برای ایرانیان باشد.
در پرسشی دیگر، شهروندان ایرانی نشان داده‌اند که نهاد خانواده را بیش از سایر نهادها موفق می‌دانند و احساس می‌کنند در حالی که برخی از نهادها چندان موفق نبوده‌اند، نهاد خانواده توانسته است به وظایف خود عمل کند.
در عین حال شهروندان ایرانی از دیگر نهادهای فرهنگی کشور، بیش از نهادهای حقوقی یا دولتی رضایت دارند و کمترین میزان رضایت شهروندان ایرانی از نهاد «بازار» در ایران است. از همین رو است که نهاد خانواده در جامعه‌ی ایرانی بیشترین مرجعیت سیاسی را در میان شهروندان دارد و اغلب شهروندان در تصمیم‌گیری‌های سیاسی خود همچون رای دادن یا حمایت از یک جریان سیاسی خاص، با خانواده خود مشورت می‌کنند و برخلاف تصورات عمومی، به نظر می‌رسد چهره‌های مشهور یا همان «سلبریتی» ها تاثیر چندانی بر آرا و افکار عمومی جامعه‌ی ایرانی ندارند و اگر هم نظر آن‌ها تاثیری بگذارد، این تاثیر از خلال گفتگوها و با هدایت خانواده و اعضای آن صورت می‌پذیرد.
خانواده؛ نهاد قدرتمند در ایران
تحقیقات نشان می‌دهد که برخلاف برخی نهادها، ایرانیان نه تنها از نهاد خانواده بیش از سایر نهادهای اجتماعی رضایت دارند که نهاد خانواده، ستون قدرتمند و تکیه‌گاه اصلی ایرانیان است. ایرانیان بیش از هر چیز دیگری، دغدغه‌ی خانواده خود را دارند، زمان خود را با خانواده‌هایشان می‌گذرانند، در تصمیم‌گیری‌های سیاسی خود با اعضای خانواده‌هایشان مشورت می‌کنند و احساس می‌کنند خانواده‌ها موفق‌تر از هر بخش دیگری از جامعه است.
در نتیجه می‌توان گفت که برخلاف برخی نظرات و پیش‌بینی‌ها درباره کاهش نقش خانواده در طول زمان، به نظر می‌رسد در زمانی که برخی نهادها نتوانسته‌اند نقش‌ها و وظایف خود را به درستی انجام دهند، این نهاد خانواده بوده است که بار دیگر نهادها را بر دوش کشیده و در نقش سنگ بنا و ستون جامعه ایرانی توانسته است اعضای جامعه را مدیریت کرده و سامان جامعه ایرانی را حفظ کند.
منبع
- پیمایش ارزش‌های و نگرش‌های ایرانیان، موج سوم، ۱۳۹۴