ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه، در نشست وین، به درخواست محمد بن سلمان ولیعهد عربستان برای همراهی با کاهش تولید نفت اوپک، پاسخ منفی داد. برخی از کارشناسان اقتصادی این رویه را آغاز جنگ نفتی خواندند؛ جنگی که تبعاتش گسترده خواهد بود. زیرا عربستان سعودی پس از چند سال کاهش تولید و عدم همراهی عملی برخی اعضای اوپک و غیر اوپک در رعایت تعهدات‌شان، احساس کرد که رهبری‌اش در بازار نفت خدشه‌دار شده و حتی روسیه هم به طور کامل به تعهدات پذیرفته‌اش در جلسات عمل نمی‌کند. در واقع عربستان می‌داند امسال تقاضا کم است و رشد شیل آمریکا نیز می‌تواند سهم بازارش را محدود کند.
بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی موضوع کاهش تقاضای نفت در اثر شیوع ویروس کرونا و بحث و جدل در نشست شماره ۱۷۸ اوپک را از زوایای مختلفی مورد ارزیابی قرارداده اند.
رسانه های اصلاح طلب
روزنامه اطلاعات: قیمت نفت خام پس از عدم توافق اوپک با روسیه و کاهش قیمت‌ها توسط عربستان، بزرگترین سقوط قیمت را در نزدیک به ۳۰ سال گذشته تجربه کرد. نفت برنت با ۲۲ درصد معادل ۹۵ر۹ دلار کاهش به ۳۲ر۳۵ دلار و پایین‌تر از آن و شاخص نفتی «وست تگزاس اینترمدیت» با ۹۹ر۸ دلار افت، معادل ۸ر۲۱ درصد به ۲۹ر۳۲ دلار رسید. پس از سقوط ۳۰ درصدی قیمت نفت برنت و شاخص «وست تگزاس» در سال ۱۹۹۱، این دومین سقوط بزرگ یک‌روزه در تاریخ آنها است.
روزنامه اطلاعات با درج یادداشتی به قلم ابوالقاسم قاسم زاده نوشت: سعودی‌ها که بالاترین سطح تولید نفت اوپک را در اختیار دارند، کاهش قیمت یا تولید را منوط به پذیرش تعدیل روسیه کرده بودند. لذا با رد این تقاضا از سوی روسیه، سعودی‌ها با کاهش قیمت اگر چه متضرر می‌شوند، اما آن را موقت می‌دانند و گمان دارند در چند ماه آینده، آرامش به بازار نفت و انرژی در جهان باز خواهد گشت. اما ترامپ از این موقعیت در داخل آمریکا که «نرخ بنزین» کاهش یا ثابت مانده است، بهره‌گیری تبلیغاتی ـ انتخاباتی می‌کند و دیروز خطاب به هوادارانش در نشست انتخاباتی گفت: بروید و از این قیمت بنزین لذت ببرید! در حالی‌که سقوط آزاد بورس نیویورک اگر به همین روال ادامه یابد و در کنار آن بحران «ویروس کرونا» در داخل آمریکا طوفان ایجاد کند، مشکل ترامپ مضاعف خواهد شد. قیمت نفت و انرژی بازی خطرناکی است که می‌تواند برای ترامپ در سال انتخابات ریاست جمهوری مشکل‌آفرین شود. ترامپ همواره خواهان فروپاشی اوپک، بزرگترین تشکل نفتی جهان بوده است و اکنون با در نظر گرفتن سیاست تحریم و فشار حداکثری علیه ایران و ونزوئلا، از شکست نشست اوپک استقبال می‌کند.اما کاهش قیمت نفت «شل» بر مجموعه اقتصاد آمریکا و حتی اروپا تأثیر بسیار منفی بر جای خواهد گذاشت. دو نظر عمده کارشناسان اقتصادی و انرژی حائز اهمیت است. نظر اول؛ عده‌ای از آنها بر این باورند که این شرایط نمی‌تواند پایدار بماند و اگر بحران ویروس کرونا در جهان فروکش کند، بازارهای نفت و انرژی وارد رونق جدیدی خواهند شد و از این شرایط ناپایدار و سخت عبور خواهند کرد و بار دیگر به شرایط عادی بازگشت می‌کنند. گروه دیگر در نظر دوم، بر این باورند که اوپک هم دچار ویروس کرونا با مشخصات خاص خود شده است. بحران آن فراگیر و ادامه‌دار خواهد بود و در این ماجرا، ترامپ در سال انتخاباتی ضربه بزرگی از این بحران خواهد دید. چین و روسیه در انتظار آنند.
برنده نهایی جنگ نفتی، عنوان مطلبی در روزنامه دنیای اقتصاد است، در بخشی از آن می خوانیم: جنگ قیمتی عربستان و روسیه پای نفت شیل آمریکا را نیز وسط کشید. گرچه سعودی‌ها و روس‌ها ذخایر ارزی مناسبی دارند، اما در بلندمدت وابستگی بالای عربستان به نفت نقطه ضعف آنها است. آمریکایی‌ها نیز به دلیل هزینه بالای تولید با مشکل مواجهند؛ اما انعطاف بیشتری در مدیریت هزینه‌ها دارند. گرچه هنوز پیروز منازعه این سه کشور مشخص نیست، اما برنده اصلی تاکنون نفتکش‌هایی هستند که به دنبال تخفیف‌های قیمتی با افزایش تقاضا مواجه شده‌اند. در بازار نفت جنگی در شرف آغاز است و متحدان پیشین حال در برابر هم قرار گرفته‌اند. نبردی که در صورت وقوع هیچ برنده‌ای نخواهد داشت، چراکه می‌تواند قیمت‌ها را به زیر ۲۰ دلار بر بشکه نیز برساند. بسیاری انگیزه روسیه برای مخالفت با توافق نفتی را ضربه زدن به تولیدکننده‌های نفت شیل در آمریکا در کنار تلافی اقدامات دولت ایالات‌متحده در تحریم نفتی شرکت روسنفت می‌دانند. اما عربستان نیز در دوره قبلی جنگ قیمتی به‌دنبال خارج کردن نفت نوظهور شیل از بازار بود که در نهایت به نتیجه نرسید. بسیاری از تحلیلگران با بررسی نقاط ضعف و قوت عربستان و روسیه از منظر اقتصادی و تاب‌آوری قیمت پایین نفت به علت انبوه بشکه‌هایی که قرار است به سمت بازار سرازیر شوند، سعی در فهم جایگاه این دو کشور در صنعت نفت و تعیین برنده احتمالی این جنگ دارند.
پایگاه خبری تحلیلی فرارو در گزارشی آورده است: البته برخی بر این باور هستند که عربستان علاوه بر انتقام گیری از روسیه، دنبال مقابله با نفت شل آمریکا از طریق کاهش قیمت هاست. گفتنی است که در صورت کاهش قیمت نفت، تولید نفت شل آمریکا صرفه اقتصادی ندارد. در نتیجه، تعطیل می‌شود. در سال‌های اخیر، آمریکا با قدرت وارد حوزه تولید و صادرات نفت شده است. برخی کشورهای نفتی عربی، و در رأس آنها عربستان، حتی قبل از جنگ قیمت‌ها هم مشکلات مالی داشته اند. طبق برخی ارزیابی ها، عربستان، بودجه سال ۲۰۲۰ را با قیمت ۵۵ تا ۶۳ دلار برای هر بشکه بسته بود. اما اکنون قیمت‌های نفت فاصله زیادی با این ارقام دارند. از همین رو ناظران منطقه‌ای درباره وقوع بحران مالی در کشورهایی مانند عربستان، بحرین، الجزایر، عراق و لیبی هشدار می‌دهند. بحران در این کشورها نیز، بر سایر کشورهای عربی مانند لبنان، اردن و مصر که به کمک‌های مالی کشورهای عربی نفت خیز اتکا دارند، تاثیرات منفی می‌گذارد. بانک «گولدمن ساکس» پیش بینی کرده که قیمت‌های نفت ممکن است تا ۲۵ دلار نیز کاهش یابد. چنین قیمت‌هایی برای عربستان و دیگر کشورهای عربی نفت خیز شبیه به یک کابوس خواهد بود. تا یک ماه پیش به نظر می‌رسید این کابوس حداقل ۱۵ سال با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس فاصله داشت. اما حالا با سقوط قیمت ها، ممکن است زودتر فرا برسد.
سعید ساویز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا، درباره تاثیر کاهش قیمت نفت و شیوع کرونا بر اقتصاد انرژی جهان اظهار داشت: بیماری کرونا از کشوری شروع شد که یکی از بازارهای اصلی تولید و مصرف در جهان است، بنابراین بر اقتصاد جهان تاثیر عمیق و سریع گذاشته است و با توجه به اینکه بیشترین نفت و گاز جهان را چینی‌ها مصرف می‌کنند به تبع مصرف انرژی به شدت پایین آمد. طبیعتا ترس از شیوع کرونا باعث شد بسیاری از سرمایه‌گذاران سهام خود را در چین واگذار کردند و بسیاری از سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه گذاری در این کشور داشتند، منصرف شدند. همه به این مفهوم است که اقتصاد جهان به شدت وارد یک مرحله رکود آنی شده است. رکود آنی اقتصاد جهانی تاثیرات شگرفی دارد و فقط با از بین رفتن ترس و حواشی کرونا از بین می‌رود. اما تا زمانی که این استرس جهانی ادامه دارد وضع بازار نفت نیز به همین منوال خواهد بود.
به گزارش ایسنا، اوپک و روسیه در مذاکرات روز جمعه وین نتوانستند درخصوص کاهش تولید نفت به توافق برسند که باعث ریزش بیش از ۳۰ درصدی قیمت نفت در روز دوشنبه شد. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه هنگام خروج از مقر اوپک در وین به خبرنگاران گفت: از اول آوریل همه آزاد هستند هر میزان که مایلند نفت تولید کنند. ما پتانسیل رشد بیشتر تولید نفت را داریم. تصور می کنم در کوتاه مدت تولیدمان را ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز و در بلندمدت ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهیم. تحت پیمان فعلی اوپک پلاس که در اول آوریل به پایان می رسد، سهم تولید نفت روسیه ۱۰.۳۲۸ میلیون بشکه در روز بوده و طبق برآورد پلاتس، این کشور در فوریه ۱۱.۳۸ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد. وزیر انرژی روسیه قرار است روز چهارشنبه با مدیران شرکتهای نفتی به منظور مذاکره درباره طرحهای تولید و همکاری با کشورهای اوپک دیدار کند. با وجود اختلاف با اوپک، نواک از همکاری موثر با گروه اوپک پلاس طی سه سال گذشته که برای روسیه ۱۰ تریلیون روبل معادل ۱۳۸.۹ میلیارد دلار درآمد به همراه داشت، تمجید کرد.
خبرگزاری ایسنا در گزارشی دیگر آورد: وزارت انرژی آمریکا در اواخر فوریه پیش از شیوع ویروس کرونا و آغاز جنگ قیمت میان عربستان سعودی و روسیه که باعث ریزش قیمت‌های نفت شده است، طرح فروش بخشی از ذخایر نفت استراتژیک را اعلام کرده بود. شاخص‌های قیمت نفت روز دوشنبه در واکنش به برنامه عربستان برای کاهش شدید قیمت فروش و افزایش تولید نفت خود، با بزرگترین کاهش روزانه از زمان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ روبرو شدند اما روز سه‌شنبه که سرمایه گذاران منتظر اعلام تدابیر محرک اقتصادی بودند و روسیه از احتمال مذاکرات بیشتر با اوپک خبر داد، بخشی از ضرر سنگین روز قبل را جبران کردند. سخنگوی وزارت انرژی آمریکا اظهار کرد که با در نظر گرفتن وضعیت فعلی بازارهای نفت، زمان مناسبی برای فروش نیست.
روزنامه ستاره صبح در گزارشی آورده است: هفته گذشته اوپک در حالی که روسیه بر اساس گزارش ها در جبهه مخالف قرار گرفته بود، نتوانست با متحدین خود در مورد کاهش تولید به توافق برسد. عربستان سعودی نیز در پاتکی شگفت آور و با هدف گرفتن سهم بیشتری از بازار تصمیم به افزایش تولید گرفت، اقدامی که سبب کاهش 30 درصدی قیمت های نفت شد. «دن یرگین» تحلیل‌گر ارشد بازار نفت و معاون رئیس موسسه «آی اچ اس» مارکیت مستقر در لندن، روز دوشنبه به شبکه خبری سی بی ان سی CNBC گفت: «این صنعت با مشکلات پیچیده ای روبرو است که می تواند بازارهای جهانی را با تلاطم های سهمگینی مواجه سازد.» وی بر این باور است که تولید کنندگان نفت از هم اکنون «نبرد برای گرفتن سهم بیشتر از بازار» را آغاز کرده اند.وی در ادامه گفت: «همه چیز از ویروس شروع شد عاملی که تقاضای نفت در مقایسه با سال گذشته را تقریبا تا 4 میلیون بشکه در روز کاهش داد.» این بیماری که از چین سرچشمه گرفته بود به سرعت جهان را فرا گرفت، فعالیت های اقتصادی در بخش هائی چون صنعت و خدمات گردشگری با رکود مواجه و افت شدید تقاضا برای نفت را در پی داشت.
رسانه های اصولگرا
خبرگزاری تسنیم: در حالی که مسکو و ریاض هیچ‌کدام از قیمت پایین نفت راضی نیستند ولی شکست آنها در مذاکرات وین باعث یک جنگ تمام‌عیار قیمت شده است، حالا سؤال این است: برنده این شرایط کیست؟
خبرگزاری تسنیم در گزارشی آورده است: کاهش شدید قیمت نفت در روز دوشنبه در شرایطی به وجود آمد که تقاضای نفت از طرف چین به‌خاطر شیوع ویروس کرونا و ضربه آن به دومین اقتصاد بزرگ دنیا پایین آمده بود، بنابراین وقتی روسیه از قرارداد جدید کاهش تولید توسط اعضای اوپک حمایت نکرد، به‌نوعی این آتش را شعله‌ورتر کرد و عربستان تصمیم گرفت این اقدام روسیه را تلافی کند. سرگئی کوپیلوف، یکی از شرکای شرکت مشاوره بی‌اس‌سی گفت این مسکو بوده که جنگ قیمت نفت را آغاز کرده است. روسیه منابع بسیار بیشتری برای حمایت از اقتصادش در بحبوحه بحران بازار نفت دارد ولی شرایط برای عربستان متفاوت است. عربستان سعودی تمایل به قیمت بالای نفت دارد و سهم آن مانند روسیه در بازار نفت خام بالاست ولی از طرف دیگر عربستان به‌خلاف روسیه نمی‌تواند مدت زیادی با قیمت پایین نفت دوام بیاورد چون حاشیه‌های امنیت بسیار کمتری در سیستم بودجه خود دارد.
به گزارش روزنامه قدس، وزیر نفت روسیه با شرکتهای نفت این کشور دیدار می کند تا در مورد همکاری آینده آنها با سازمان کشورهای صادر کننده نفت مذاکره کنند. این جلسه پس از شکست مذاکرات اوپک و سایر تولید کنندگان نفت در هفته گذشته و پایان همکاری سه ساله آنها برگزار می شود. هدف آنها از این همکاری کاهش تولید، حمایت از قیمت نفت و پایین آوردن ذخایر نفتی بود. عدم توافق اوپک و متحدانش برای کاهش بیشتر تولید باعث ۲۵ درصد سقوط قیمت نفت در روز دوشنبه شد و آن را به ۳۰ دلار در هر بشکه رساند یعنی پایین‌ترین قیمت طی ۴ سال گذشته. الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه می گوید محدودیت تولید نفت باید از اول آوریل برداشته شود. یعنی زمانی که قرارداد کاهش تولید فعلی بین اوپک و متحدانش پایان می یابد. در این جلسه در مورد احتمال همکاری دوباره با اوپک بحث خواهد داد ولی تصمیم گیرنده نهایی در این زمینه ولادیمیر پوتین است. رزنفت،بزرگترین شرکت تولید کننده نفت روسیه، بزرگترین مخالف قرارداد کاهش تولید بود و عقیده داشت کاهش تولید آنها باعث شده آمریکای غیر عضو اوپک سهم بازار خود را افزایش دهد. رزنفت به ریاست ایگور سچین، یکی از متحدین نزدیک پوتین و مدیران آن به خاطر نقش مسکو در اکراین و تجارت نفت با ونزوئلا تحت تحریم های آمریکا قرار گرفته اند. سایر تولید کنندگان نفت روسیه از جمله لوک اویل، دومین تولید کننده بزرگ نفت روسیه، در مورد همکاری با اوپک نظر مثبتی دارند.
به گزارش خبرگزاری آنا، شرکت نفت عربستان (آرامکو) اعلام کرد که تولید روزانه خود را با ثبت رکوردی تازه، از ماه آینده به ۱۲.۳ میلیون بشکه خواهد رساند. بدین ترتیب عربستان که در حال حاضر با تولید ۹.۸ میلیون بشکه در روز حدود ۳۶ درصد تولید اوپک را در اختیار دارد، ۲.۵ میلیون بشکه به تولید خود اضافه می‌کند. در صورت تحقق این ادعای آرامکو، عرضه نفت عربستان در مقایسه با ماه گذشته روزانه ۲۵ درصد افزایش خواهد یافت. عرضه‌ای که به باور کارشناسان فراتر از ظرفیت تولید این کشور است. بر این اساس، این فرضیه از سوی برخی تحلیلگران بازار نفت مطرح شده که عربستان برای حفظ سهم بازار خود در جریان جنگ قیمتی با روسیه از ذخایر استراتژیک خود نیز استفاده خواهد کرد. در مقابل الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه اعلام کرد که صنعت نفت کشور دارای ظرفیت خالی ۵۰۰ هزار بشکه‌ای است و با بهره برداری از آن می‌تواند نصاب جدید تولید ۱۱.۸ میلیون بشکه در روز را به نمایش بگذارد. همزمان وزارت دارایی روسیه اعلام کرده که با اتکاء به ذخایر ارزی ۱۵۰ میلیارد دلاری قادر خواهد بود بین ۶ تا ۱۰ سال با فروش نفت ۲۵ تا ۳۰ دلاری مانع رکود اقتصادی و تضعیف روبل شود. اما بررسی بانک تجارت ابوظبی نشان می‌دهد که عربستان سعودی برای حفظ سطح فعلی هزینه‌های دولت خود در صورتی که قیمت جهانی نفت ۳۵ دلاری باقی بماند با کسری بودجه ۱۵ درصدی مواجه خواهد شد. همچنین ذخایر خالص خارجی این کشور نیز تنها برای ۵ سال کفاف حفظ وضع موجود را خواهد داد و پس از آن، این کشور ناگزیر خواهد بود از سایر ذخایر خود استفاده کند. در پی قدرت‌نمایی تمام عیار عربستان و روسیه سایر تولیدکنندگان عمده نفت نیز وارد میدان جنگ شدند. عراق، دومین تولیدکننده اوپک نیز اعلام کرد که از ماه آتی ۳۵۰ هزار بشکه به تولید خود خواهد افزود. همچنین نیجریه هم از آمادگی خود برای بالا بردن ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید خود خبر داد.
خبرگزاری مهر در گزارشی آورده است: در انتهای معاملات روی سه‌شنبه و در آغاز معاملات چهارشنبه، قیمت نفت توانست با امید به کاهش تولید شرکتهای انرژی آمریکا و احتمال تداوم مذاکره بین اوپک و روسیه، ۱۱ درصد از سقوط سهمگین روز دوشنبه خود را جبران کند. قیمت پیش‌خرید هر بشکه نفت خام برنت پس از اینکه در معاملات دیشب ۲.۸۶ دلار یا ۸.۳ درصد جهش کرد، امروز تا ساعت ۹:۵۶ به وقت تهران ۷۴ سنت یا ۱.۹۹ درصد دیگر بالا آمد و به ۳۷.۹۶ دلار رسید. قیمت پیش‌خرید هر بشکه نفت خام آمریکا هم که دیشب ۳.۲۳ دلار یا ۱۰.۳۸ درصد جهش کرده بود، امروز ۴۰ سنت یا ۱.۱۶ دلار دیگر بالا آمد و به ۳۴.۷۵ دلار بازگشت. جهش قیمت امروز در حالی اتفاق می‌افتد که بعد از آغاز جنگ قیمت نفت بین روسیه و عربستان، هر دو شاخص نفت آمریکا و برنت در معاملات روز دوشنبه بیش از ۲۴ درصد سقوط کرده بودند.
به گزارش روزنامه جوان، قیمت نفت پس از بیشترین کاهش یک روزه نزدیک به ۳۰ سال گذشته، دیروز دوباره جان گرفت و افزایش حدود ۸ درصدی را ثبت کرد. به دنبال انتظار سرمایه‌گذاران برای اجرای محرک‌های اقتصادی در بحبوحه جنگ قیمتی میان عربستان و روسیه و این موارد ابتلا به کرونا در چین کاهش یافته‌است، قیمت نفت افزایش یافت. دونالد ترامپ گفت: برای حمایت از اقتصاد امریکا گام‌های مهمی علیه تأثیرات شیوع کرونا برخواهد داشت و در مورد کاهش مالیات بر دستمزد با جمهوری‌خواهان گفتگو خواهد کرد. هر بشکه نفت برنت با ۳۲. ۲ دلار افزایش ۶۳. ۳۶ دلار فروخته‌شد و نفت خام امریکا با ۰۳. ۲ دلار افزایش ۱۶. ۳۳ دلار معامله شد. هر دو شاخص نفتی در ابتدای معاملات تقریباً ۸ درصد افزایش را ثبت کرده‌بودند. این دو شاخص نفتی روز گذشته را با کاهش ۲۵ درصدی به پایان بردند و کمترین قیمت از فوریه ۲۰۱۶ را رقم زدند که بیشترین کاهش یک‌روزه از ۱۷ ژانویه ۱۹۹۱ به شمار می‌رود، زمانی قیمت نفت به علت جنگ خلیج فارس سقوط کرد. جفری هالری، تحلیل‌گر ارشد بازار در یادداشتی نوشت: «در زمان بحران، هیچ چیزی برای بازگرداندن اعتماد و اطمینان مهم‌تر از دولتی نیست که خود را آرام و اوضاع را تحت کنترل نشان دهد، هراندازه که این کنترل ممکن است، دشوار باشد.» همچنین از دیگر عوامل افزایش قیمت نفت خام، امید به مصالحه در جنگ قیمتی و احتمال کاهش تولید امریکاست، هرچند تحلیلگران هشدار دادند افزایش قیمت نفت ممکن است موقتی باشد، زیرا تقاضا برای نفت به علت تأثیرات اقتصادی شیوع کرونا صدمه دیده است.
پایگاه خبری تحلیلی خبرآنلاین در گزارشی آورده است: وزارت انرژی آمریکا در اواخر فوریه پیش از شیوع ویروس کرونا و آغاز جنگ قیمت میان عربستان سعودی و روسیه که باعث ریزش قیمت‌های نفت شده است، طرح فروش بخشی از ذخایر نفت استراتژیک را اعلام کرده بود. شاخص‌های قیمت نفت روز دوشنبه در واکنش به برنامه عربستان برای کاهش شدید قیمت فروش و افزایش تولید نفت خود، با بزرگترین کاهش روزانه از زمان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ روبرو شدند اما روز سه‌شنبه که سرمایه گذاران منتظر اعلام تدابیر محرک اقتصادی بودند و روسیه از احتمال مذاکرات بیشتر با اوپک خبر داد، بخشی از ضرر سنگین روز قبل را جبران کردند. سخنگوی وزارت انرژی آمریکا اظهار کرد که با در نظر گرفتن وضعیت فعلی بازارهای نفت، زمان مناسبی برای فروش نیست. این فروش تحت قانون ۲۰۱۵ به منظور تامین هزینه تعمیرات و نگهداری ذخایر که در مخازن نمکی در سواحل تگزاس و لوییزیانا نگهداری می شوند، قرار بود انجام بگیرد. این ذخایر پس از تحریم نفتی عربی در دهه ۱۹۷۰ ایجاد شدند و در مواقع اضطراری مانند وقوع طوفان کاترینا مورد استفاده قرار گرفته اند.