در این روزهای سخت شیوع بیماری و ویروسی که بلای جان تمام دنیا گردیده، هستند کسانی که حال روحی خوبی ندارند و از بد روزگار عزیزانشان را به واسطه این بیماری از دست داده اند. نیاز اجتماعی و روانی خانواده‌ها و آدم‌هایی که عزیزانشان را در این بیماری از دست داده اند، موضوعی اخلاقی و دارای اولویت است که باید از سوی مسئولان و صاحبنظران حوزه های روانی و اجتماعی بررسی شود. یکی از اولین مشکلات در این شرایط فقدان مراسم سوگواری و خاکسپاری است که در مواقع طبیعی می‌تواند آبی رو آتش خانواده غمدیده باشد و از بار روانی فقدان عزیز از دست رفته بکاهد، مسئله ای که امروز تا اطلاع ثانوی از آن خبری نیست و خود این موضوع هم قابلیت بحث و تبادل نظر دارد.
سحر افراز، روانشناس و مشاور خانواده در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در پاسخ به پیامدهای روانی حذف مراسم آیینی و فرهنگی سوگواری در شرایط حاضر و اثری که حذف این مراسم می تواند بر روان افراد داشته باشد، بیان کرد: بخشی از تسیکن دادن درد کسی که عزیزش را از دست داده، عزاداری کردن بر سر مزار است؛ چیزی که در روانشناسی مثبت گرا و روانشناسی نوین درباره‌اش صحبت می‌شود، بحث تخلیه هیجانی و روانی است که بعد از ازدست دادن یک عزیز افراد باید انجام دهند. در گذشته این کار را نمی‌کردند، مثلاً در مراسم خاکسپاری شرکت نمی‌کردند که تبعات بعدی آن بیشتر بود. با توجه به شرایط فعلی، بحث کرونا امکان عزداری بر سرمزار و آیین تدفین را حذف کرده است؛ چون نزدیکان این افرادی که عزیزی را از دست داده‌اند، قرنطینه می‌شوند و خودشان هم چون مشکوک به کرونا هستند در فضاهای جداگانه‌ای هستند و معمولاً افراد درجه یک خانواده کنارشان هستند.
توصیه برجسته به این افراد این است که در فضاهای کوچکشان کنار یکدیگر باشند؛ یعنی اعضای درجه یک پیش هم باشند و سعی کنند در فضای خانه مراسم عزاداری را به صورت خلاصه‌تر برگزار کنند و نه این که از این عزاداری شخصی هم محروم شوند. لزوماً حضور در مراسم تدفین در بسیاری فرهنگ‌ها و در کشورها وجود ندارد و صرف قرار گرفتن در آن فضا التیام‌بخش نیست، شاید در فرهنگ ما این گونه باشد ولی به لحاظ علمی لزوماً این مرحله التیام بخش نیست.
این روانشناس افزود: وقتی بحرانی اتفاق می افتد آدم‌ها مراحل متعددی را طی می‌کنند؛ ابتدا شوکه می‌شوند و هیجانی برخورد می‌کنند که در این مرحله عکس العمل های غیرعادی دارند. ممکن است حادثه اصلاً برایشان اهمیت نداشته باشد یا به صورت اغراق آمیزی دچار حالات تنش و اضطراب شوند؛ ولی وقتی زمانی از آن می‌گذرد، به مرحله منطقی سازی می‌رسیم و در این مرحله افراد فکر می‌کنند این مساله با تمام عواقب آن پیش آمده است و حالا ما باید چه کار کنیم؟ یکی از مواردی که خداراشکر به صورت خودجوش راه افتاده و جریان پیدا کرده، حرکت‌ها و کمک‌های مردمی است؛ یعنی همه احساس می‌کنند پشت و کنار هم هستند و آن همبستگی در حال رخ دادن است. یعنی از دل خود مردم یک سری راه کارهایی بیرون می‌آید و اتفاق خوب از طرف مردم، کمک‌های مردمی و روحیه دادن به همدیگر است که در این شرایط بحرانی بسیار به جا است؛ البته که سهم و نقش مسئولان و اطلاعات شفاف و درست دادن آنها خیلی کمک کننده است.
ترسی که همانند ویروس همه‌گیر شده است
افراز با اشاره با همه‌گیری هراس از کرونا و مشکل شایعی که امروز در جامعه قوت گرفته است، ادامه داد: امروز ما مراجعان تلفنی و حتی حضوری زیادی داریم که عمدتاً دچار تنش‌های هیجانی شده‌اند و اضطراب‌های ناشی از ترس از بیماری و ترس از مبتلا شدن و ترس برای ابتلای پدر و مادر مسن و غیره را دارند. ما با این افراد درمورد روش‌های تن آرامی و مدیتیشن صحبت می‌کنیم، به اضافه اینکه روش‌های رعایت بهداشت و غیره را به آنها ارائه می‌دهیم ولی برای کسی که عزیزش را از دست داده، مساله متفاوت است و اساساً پروتکل درمان فرق دارند.
این روانشناس در باب نوع مواجهه با آدم‌هایی که عزیزی را از دست داده‌اند گفت: برای کسی که عزیزی را از دست داده است حداقل دو ماه توصیه می‌کنیم فرایند روانشناسی سوگ را (که مرحله به مرحله است) طی کنند. یکی از اولین مراحل کنار آمدن با این قضیه است. اینکه فرد با این قضیه کنار بیاید مستلزم این است که فرد واقعاً عزاداری کرده و برای عزیز از دست رفته گریه کند؛ یعنی اول فرصت می‌دهیم کفرد خودش را تخلیه کند و برای عزیزش عزاداری و گریه کند. بعد که این مرحله را پشت سرگذاشت (احتمالاً در چند ماه آینده به این مرحله می‌رسیم که تعداد این افراد که عزیزی را از دست داده‌اند، افزایش می‌یابد) آن وقت باید پروتکل درمان را شروع کنیم که در این مرحله از روانشناسی سوگ، روانشناسی‌های رفتاری و شناختی و روش‌های تن آرامی استفاده می‌کنیم.
ولی کاری که در حال حاضر می‌شود کرد این است که فضایی به این افراد بدهیم که برای فقدانی که تجربه می‌کنند، عزدارای کنند و پذیرفتن این تجربۀ سخت، خود اولین و مهم‌ترین مرحله برای همدردی و همراهی با چنین افرادی است.
وی افزود: این که به افراد اجازه عزاداری داده شود و با آنان همدردی شده و این فرصت و پیام را دریافت کنند وقتی شرایط بهتر شود، می‌توانید برایش مراسم بگیرید، دلگرم کننده است. در نتیجه مسئولان در وهله اول باید با این صحبت‌ها افراد را آرام کنند سپس تا جایی که از لحاظ بهداشتی و این که برای بقیه آسیب رسان نباشد امکانش هست، به آنان فضای سوگ بدهند. آنها باید در جمع‌های خانوادگی عزداری کنند؛ چون این قضیه از لحاظ تخلیه هیجانی که اتفاق می افتد و این که بعداً بخواهند آن را بپذیرند، بسیار تاثیرگذار است.
لزوم شفافیت مسئولین با مردم
این روانشناس در تاکید بر نقش پراهمیت مسئولان در طی شدن درست فرایند سوگ افرادی که عزیزی را از دست داده اند، تصریح کرد: اخبار ضد و نقیض و غلط هم این روزها زیاد است. بسیاری می گویند به ایشان گفته نمی‌شود که عزیزانشان کجا دفن می‌شوند یا این که برخی بسیار می‌ترسند که تعداد زیادی از مرده‌ها را باهم دفن می‌کنند. مواردی از این دست به شایعاتی دامن می زند که نمک پاشیدن روی زخم کسی است که عزیزی را از دست داده است.
یعنی باید حواسمان را جمع کنیم که با چه ادبیاتی با این افراد عزیز از دست داده از طرف مسوولین صحبت می‌شود و شرایط را درک کنیم. چون کرونا بسیار سریع فرد را درگیر می‌کند و خود فرد و خانواده اش حتی زمانی نداشته‌اند تا فرایند سوگ را بعد از دست دادن تجربه کنند. ۵ مرحله سوگ داریم که این افراد که عزیزشان را از دست داده‌اند باید فشرده این مراحل را طی کنند؛ مراحلی که در شکل طبیعی ۶ تا ۹ ماه زمان می‌خواهد؛ بنابراین این همدردی مسوولین و حتی آشنایان می‌تواند در این جریان کمک کننده باشد.
وی افزود: مسئولان با دادن اطلاعات درست و شفاف و علمی می‌توانند نقش بسیار موثری داشته باشند. امروز فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بسیار جلوتر از رسانه‌های رسمی و صدا و سیما و تلویزیون، اطلاعات را بین مردم رد و بدل می‌کنند. مردم مثل قبل هر حرفی را که بشوند باور نمی‌کنند، زیرا هرکدام خود به دنیایی متصل‌اند؛ بنابراین صداوسیما می‌تواند در این زمینه با دادن اطلاعات درست و به‌روز، بسیار اثرگذار باشد. نباید از کشورهای دیگر سیاه سازی و شرایط جامعه ما گل و بلبل نشان داده شود بلکه باید آنچه واقعیت دارد را بیان کنند. البته در هفته اخیر فکر می‌کنم تا حدی این اتفاق افتاده که تلویزیون سعی می‌کند هم برنامه‌های خوبی ارائه دهند که سرگرم کننده باشد و هم اطلاع رسانی درستی انجام دهد و ادامه این روند می‌تواند کمک کننده باشد.
با هم مهربان باشیم
غلامرضا کاظمی دینانی، دکترای روانشناس ارتباطات انسانی و استاد دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، یکی از تسلی بخش ترین نکات در حادثه فراگیری بیماری کرونا در ایران را توجه به داشته‌ها و عزیزانی که هم اکنون نفس می‌کشند و حضور دارند، عنوان کرد که یادآوری این نکته می‌تواند غم از دست‌دادن دیگران را تسلی بخشد.
وی بیان کرد: این دوستان که سوگوار عزیزی شده‌اند باید بدانند که این اتفاق ناخواسته رخ داده و موجی بوده است که کل دنیا و نه فقط کشور ما را فراگرفته و باعث درگذشت عزیزانمان شده است؛ از دست دادن عزیزان بسیار اتفاق سخت و تلخی است اما باید در نظر داشته باشیم این فقدان بر اساس یک بیماری واگیر دار بوده، در نتیجه حتی جنازه این آدم‌ها هم باعث مخاطره برای زندگان می‌شود؛ بر این اساس باید بپذیریم برای این که اتفاق دیگری نیفتد و عزیز و عزیزان دیگری را هم از دست ندهیم، نمی‌توانیم مثل سابق سوگواری کنیم؛ باید با این نگاه به قضیه بنگریم که مطمئناً آن عزیزی که از دنیا رفته است، راضی نیست این مخاطره سرایت کند و باعث مرگ دیگران شود. لذا به نظرم می‌رسد که عزیزان مقداری صبوری به خرج داده و پذیرای این مشکل و فقدان رسم فرهنگی خاکسپاری باشند.
وی افزود: کرونا یک بیماری سخت است و باید تا جایی که می‌توان از اشاعه آن جلوگری کرد. مسئولان باید مردم را به سمتی ببرند که آنها مجاب شوند این بیماری سخت است و نیاز به همکاری و همراهی مردم با یکدیگر و دولت دارد.
این روانشناس در باب تکنیک‌های ذهنی که می تواند بار روانی فقدان فردی را کاهش دهد، تاکید کرد: این مشکل تعداد بسیاری زیادی است و نه یک فرد و خانواده و حتی یک کشور. مهم‌ترین نکته جلوگیری از اشاعه است. فکر این که این اتفاق برای کل دنیا است و وقتی عزیزی را از دست دادیم به خودمان یادآوری کنیم که باید هوشیار بود که عزیزی دیگر را از دست نداد.
سعی کنیم با هم در تماس باشیم، با هم مهربان باشیم، به هم دلگرمی بدهیم و یادآوری کنیم هنوز داشته‌هایی داریم که به آن دل ببندیم و به این ترتیب به هم آرامش بدهیم و از اخبار بد و منفی دوری کنیم.
کرونا و آخرین اطلاعات پیرامون آن
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت امروز (چهارشنبه) اعلام کرد: از ظهر دیروز تا امروز و بر اساس نتایج آزمایشگاهی، ۹۵۸ مورد جدید ابتلا به کووید ۱۹ در کشور شناسایی شد و کل مبتلایان به این بیماری در کشور به ۹ هزار نفر افزایش یافت.
خوشبختانه تاکنون دو هزار و ۹۵۹ نفر از بیماران مبتلا به کووید ۱۹ بهبود یافته و ترخیص شده‌اند.
کیانوش جهانپور گفت: متاسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته، ۶۳ نفر از مبتلایان جدید کووید ۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جان باختگان این بیماری در کشور به ۳۵۴ مورد رسید.
ویروس کرونا از اوایل دی ماه در «ووهان» واقع در استان «هوبی» چین پدیدار شد و تاکنون به حدود ۵۰ کشور از جمله آمریکا، فرانسه، استرالیا، تایلند، مالزی، کره جنوبی، ژاپن، کانادا، سوئد، اسپانیا و امارات گسترش یافته و تا کنون جان هزاران نفر را گرفته است. پزشکان توصیه می کنند با خود مراقبتی، قرنطینه خانگی، پرهیز از سفر و رعایت بهداشت فردی می توان مانع از ابتلا و سرایت به ویروس کرونا شد.