براساس توافق نامه ای که در دهم اسفند بین آمریکا و طالبان در دوحه قطر امضا شد، قرار بود دو طرف طی ۱۰ روز پس از امضای آن توافق پنج هزار زندانی طالبان را مطابق لیستی که از طرف این گروه ارائه شده بود از زندان های دولت افغانستان آزاد کرده تا فرصت برای گفت وگوهای بین الافغانی فراهم آید.
اما رییس جمهوری افغانستان در باره این ادعای طالبان واکنش شدید نشان داد و گفت که هیچ تعهدی به آمریکایی ها نداده مبنی بر اینکه بدون قید و شرط زندانیان این گروه را آزاد کند.
«اشرف غنی» پس از امضای توافق نامه آمریکا و طالبان در سفری که به استان شرقی ننگرهار افغانستان داشت، گفت: حاضر نیست حتی یک زندانی طالبان را به عنوان پیش شرط آغاز گفت وگوی بین الافغانی رها کند.
وی تصریح کرد که روند آزادی زندانیان می تواند بخشی از گفت وگوی بین الافغانی باشد اما پیش شرط نبوده و دولت افغانستان رهایی زندانیان پیش از آغاز مذاکرات بین الافغانی را خط قرمز خود می داند.
اشرف غنی گفت که اگر طالبان پیش شرط می گذارد و رهایی زندانیان خود را پیش از آغاز گفت وگو و بدون رعایت سازوکار خاص می خواهد، من نیز شرط دارم و آن اینکه طالبان پاکستان را ترک کند و پس از آن با آنها گفت وگو خواهیم کرد.
اما با انجام مراسم تحلیف، واقعیت ها تغییر کرد و اشرف غنی در نطق مراسم پس از تحلیف گفت که فردا (سه شنبه ۲۰ اسفند) فرمان آزادی زندانیان طالبان را صادر خواهد کرد.
این تغیر موضع رئیس جمهوری افغانستان تحلیل و تفسیرهایی را بدنبال داشت و شماری زیادی از کارشناسان و تحلیل گران گفتند که اشرف غنی با آمریکایی ها معامله کرده و در مقابل شرکت آنها در مراسم تحلیف و حمایت از ریاست جمهوری خودش، حاضر به رهایی زندانیان شده است.
زیرا تمام سفرای خارجی و مقامات آمریکایی از جمله سرپرست سفارت آمریکا، اسکات میلر فرمانده نظامیان آمریکایی و زلمی خلیل زاد فرستاده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان در این مراسم در کاخ ریاست جمهوری حضور داشتند.
اما سفیر جمهوری اسلامی ایران در هیچ یکی از این دو مراسم حضور نیافته بود. وی در همان روز دیداری با حامد کرزی رئیس جمهوری سابق افغانستان داشت.
رئیس جمهوری افغانستان در پی وعده خود در روز مراسم تحلیف، سه شنبه شب فرمان رهایی یکهزار و ۵۰۰ زندانی طالبان را صادر کرد و این فرمان را حسن نیست در برابر طالبان دانست و گفت با رهایی این تعداد زندانی طالبان، از این پس باید سطح خشونت ها بطور قابل ملاحظه ای کاهش یابد.
در این فرمان آمده است که از ۲۴ اسفند ماه هر روز 100 زندانی طالبان براساس تکمیل شدن مدت زندان هر زندانی و سن آنها رها شود و این روند تا ۱۵ روز آینده تکمیل شود.
براساس فرمان رئیس جمهوری افغانستان پس از آن ۳ هزار و ۵۰۰ زندانی دیگر در جریان گفت وگوی بین الافغانی و در صورت کاهش قابل ملاحظه ای از خشونت و جنگ، رها خواهند شد.
«صدیق صدیقی» سخنگوی رئیس جمهوری افغانستان هم روز گذشته در کابل گفت که اگر خشونت کاهش نیابد و حملات طالبان همچنان ادامه یابد، دولت نیز در رهایی زندانیان تجدید نظر خواهد کرد.
اما «سهیل شاهین» سخنگوی طالبان در دوحه با این فرمان اشرف غنی مخالفت کرده و در توئیتی نوشته است که سازوکار رهایی زندانیان این گروه خلاف توافق طالبان و آمریکا است.
وی گفته است که براساس توافق نامه آمریکا و طالبان، پنج هزار زندانی که فهرست مفصل آنها در اختیار آمریکایی ها قرار داده شده است، باید یکباره رها شوند.
شاهین افزوده است که طالبان با رهایی تدریجی و جدای از فهرست تهیه شده از طرف طالبان مخالف است و آن را نمی پذیرد.
سخنگوی طالبان اضافه کرده است که به همین دلیل چنانچه تا زمانی که رهایی زندانیان طالبان مطابق خواست آنها عملی نشود، گفت وگوی بین الافغانی به تعویق خواهد افتاد.
اما زلمی خلیل زاد دیروز در کابل گفته است که تأخیر در آغاز گفت وگوی بین الافغانی نتیجه مشکلات دولت افغانستان است که در حال حاضر دو تن خود را رئیس جمهوری خوانده و افغانستان را به سه بخش تقسیم شده است.
وی در گفت وگو با خبرگزاری "طلوع نیوز" افزود: بخشی از قلمروز افغانستان در کنترول طالبان است و بخشی دیگر را اشرف غنی گرفته و یک بخشی دیگر را نیز عبدالله عبدالله مدعی رهبری آن است.
خلیل زاد، این عملکرد آنها را زیانبار و اشتباه تاریخی می داند و از هر دو طرف خواسته است که هرچه زودتر به توافق برسند تا روند صلح آسیب نبیند.
اما در این میان نهادهای مستقل، مردم و سیاست مداران افغان که بیرون از تیم های اشرف غنی و عبدالله عبدالله هستند، آزادی بدون قیدو شرط طالبان را نگران کننده می دانند.
«شهرزاد اکبر» رئیس کمیسیون حقوق بشر افغانستان می گوید که رهایی زندانیان بدون در نظر گرفتن حقوق قربانیان جنگ، حقوق بشر و جرایم آنها نگران کننده است.
وی گفته است که نمی داند برای رهایی زندانیان طالبان چه چیزی در نظر گرفته شده و آیا به جرایم جنگی آنها و حقوق قربانیان توجهی شده است یا خیر؟
خانم اکبر تصریح کرده است که از طرف‌های گفت وگوکننده صلح می خواهد به مطالبات قربانیان تروریسم، سهم زنان در این روند و رعایت موازین حقوق بشری توجه کنند.
رئیس کمیسیون حقوق بشر افغانستان افزوده است که مذاکرات باید به صلح پایدار در کشور بیانجامد و صلح پایدار هم مستلزم حفظ دستاوردهای حقوق بشری است.
«رحمت الله نبیل» رئیس سابق اداره امنیت ملی افغانستان و یکی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری هم در نشستی در کابل رهایی زندانیان طالبان را «معامله شرم‌آور» خوانده است.
نبیل گفته است که آزادی زندانیان طالبان، بی‌حرمتی به قربانیان نیروهای امنینی این کشور است.
وی رهایی زندانیان طالبان را فراتر از یک معامله شرم‌آور دانسته و خطاب به اشرف غنی گفته است که به عنوان یک فرمانده ۵ هزار زندانی را آزاد می‌کند تا روی ۵۰ هزار تابوت نیروهای امنیتی که جان خود را در دفاع از جمهوریت قربانی کرده اند، پا گذارد.
آنچه تاکنون در روند گفت وگوی صلح، آتش بس و آزادی زندانیان اتفاق افتاده است، نشان می دهد که آمریکایی ها بدون هیچ توجهی به خواست دولت و مردم افغانستان، با فشار حداکثری خواسته های خود را به دولت این کشور تحمیل می کنند.