آلودگی به آفات و بخصوص بیماری‌های گیاهی از مهمترین دلایل کاهش تولید در باغ‌های میوه است که در برخی موارد به نابودی کامل باغ منتهی می‌شود. تعدادی از این عوامل بیماری زا از طریق ادوات کشاورزی، خاک، باد، حشرات، پرندگان، حیوانات و انسان به باغ‌ها منتقل می‌شوند که در بسیاری موارد در صورت استفاده از سموم شیمیایی یا روش‌های به‌باغی و به‌زراعی قابل درمان بوده و خسارات آنها قابل جبران است.
اما تعداد دیگری از عوامل بیماری‌زا که مسری هم هستند به دلیل فقدان اطلاعات کافی تولیدکنندگان نهال و باغداران در زمینه اهمیت و نحوه انتقال آنها، از طریق نهال به باغ منتقل می‌شوند که در بسیاری از موارد قابل درمان نبوده و تنها راه مقابله با آنها استفاده از نهال سالم و گواهی شده است.
چنین بیماری‌هایی مهمترین عامل زوال باغ‌ها در دنیاست و به همین دلایل، در کشورهای پیشرفته و تعداد معدودی از کشورهای در حال توسعه دنیا، سیستم‌های کنترل و گواهی نهال برای ساماندهی به تولید نهال گواهی شده سالم، اصیل و استاندارد، توسعه یافته است.
خراسان رضوی میزبان ۴۰ درصد باغ‌های مادری کشور
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه ۴۰ درصد باغ های مادری کشور در این استان قرار دارد گفت: پنج باغ مادری در کشور وجود دارد که ۲ باغ از این تعداد در استان خراسان رضوی واقع است.
محمدرضا اورانی با بیان اینکه یک باغ مادری دیگر نیز در این استان در مراحل آماده‌سازی است افزود: در باغ‌های مادری تولید نهال به شکل مدرن و فنی انجام می‌شود و تولیدات آن به سراسر کشور ارسال می‌گردد.
وی ادامه داد: ۲ باغ مادری در این استان بیش از ۶۰ هکتار وسعت دارد و با توجه به چیدمان و استاندارد کاشت درختان در این باغ مجموع مساحت کاشت درخت در فضای مفید این باغ ها حدود ۲۰ هکتار است.
وی با بیان اینکه درختان موجود در باغ های مادری از نظر سلامت تحت نظارت و کنترل دقیق قرار دارند گفت: آلودگی و بیماری در این باغات در حد صفر است و پایه‌های این درختان که شامل میوه های وارداتی و داخلی است به منظور تولید نهال مرغوب جداسازی می‌شود.
اورانی افزود: سالانه ۲.۵ میلیون اصله نهال در ۹ نهالستان دارای مجوز استان خراسان رضوی تولید می‌شود.
وی ادامه داد: استفاده از نهال سالم نه تنها سلامت باغ بلکه تولید با کیفیت آن را برای نسل‌ها و سال‌های بعد تضمین می‌کند.
وی گفت: آموزش به کشاورزان نیز در راستای افزایش آگاهی آنها در خصوص اهمیت خرید و کاشت نهال گواهی شده و سالم است تا شاهد خسارت به باغداران نباشیم.
۱۱ درصد باغات کشور در خراسان رضوی است
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه ۲۹۸ هزار و ۸۰۰ هکتار زمین معادل ۱۱ درصد زمین‌های باغی کشور در این استان واقع است گفت: بر این اساس این استان رتبه ششم کشور را در تولید محصولات باغی دارد.
هاشم نقیبی افزود: از مجموع ۱۹.۴ میلیون تن محصولات باغی ایران ۵.۳ درصد آن و معادل یک میلیون و ۵۰ هزار تن در خراسان رضوی تولید می‌شود.
وی با بیان اینکه ۹ نهالستان مجاز تولید نهال در این استان فعال است، اظهار داشت: این نهالستان‌ها دارای مجوز از سازمان جهاد کشاورزی هستند و نهال‌های آنها به صورت استاندارد، بارور و حفاظت شده تولید می‌شوند.
وی گفت: ظرفیت تولید سالانه این نهالستان‌ها بیش از ۲.۵ میلیون اصله نهال است و سال گذشته بیش از ۱.۵ میلیون اصله نهال در آنها تولید و برچسب کیفیت برای آنها صادر شد.
نقیبی افزود: براساس بررسی‌ها ۴۸ نهالستان فاقد مجوز در این استان فعالیت دارند که میزان تولید آنها به اندازه واحدهای مجاز است.
وی ادامه داد: با توجه به تولیدات غیر استاندارد این واحدها خارج کردن آنها از چرخه تولید در اولویت است اما این واحدها می‌توانند با دریافت مجوز و رعایت آئین نامه‌ها و استانداردهای مورد نظر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت خود را ادامه دهند.
وی با اشاره به شکایت‌های متعدد از نهالستان‌های غیر مجاز گفت: نهال‌های تولیدی این واحدها فاقد استانداردهای تولید بوده و از نظر آفات و بیماری‌ها تحت کنترل نیستند و دارای آلودگی فراوان می‌باشند.
نقیبی افزود: استان خراسان رضوی از نظر تولید نهال پس از استان‌های فارس و آذربایجان غربی در رتبه سوم کشور قرار دارد.
ساماندهی نهالستان‌های خراسان رضوی
وی با بیان اینکه ساماندهی و تعطیلی نهالستان‌های غیر مجاز این استان در دستور کار است، ادامه داد: با توجه به تولید بسیار نهال توسط نهالستان‌های غیر مجاز و همچنین مورد تایید نبودن تولیدات این واحدها از نظر سلامتی و باردهی، ساماندهی این واحدها و تعطیلی واحدهایی که علاقه‌مند به فعالیت تحت نظارت جهاد کشاورزی و بر اساس آیین‌نامه‌های تولید نهال نیستند، در دستور کار قرار دارد.
وی گفت: هدف و محور تولید در باغ‌های مادری استان، تامین پایه و پیوندک سالم و با اصالت برای ایجاد نهالستان‌ها و نهال گواهی شده و باغات اصیل با تولید محصول مطلوب و با کیفیت است.
نقیبی افزود: در حال حاضر سالانه یک میلیون و ۸۰۰ تا دو میلیون نهال دارای شناسنامه در این استان تولید می‌شود که معادل نیمی از تولید نهال غیر اصیل در واحدهای غیر مجاز است.
وی ادامه داد: همچنین سالانه بیش از سه میلیون و ۵۰۰ هزار اصله نهال در نهالستان‌های غیر مجاز استان تولید می‌شود که از نظر سلامت و اصالت مورد تایید نیستند.
وی گفت: نهالستان‌های دارای مجوز زیر نظر کمیته فنی نهال استان اقدام به تولید نهال‌های دارای اصالت و تضمین شده می‌نمایند که از خسارت به کشاورزی،آلودگی باغات میوه و تهدید سرمایه‌گذاری کشاورزان جلوگیری می‌کند.