تعطیلی مهد کودک ها، مدارس و دانشگاه ها در شرق آسیا به دنبال شیوع کرونا موجب شده است تا آموزش «دیجیتال، آنلاین و استفاده از فضای مجازی» در کشورهای این منطقه بیش از هر زمان دیگری مورد اهتمام قرار گیرد.
شیوع کرونا در واقع دوره ای نوین را در آموزش و پرورش مجازی جنوب شرق آسیا رقم زده و اکنون این پدیده بقدری گسترش یافته است که برخی بر این باورند شاید در آینده «آموزش اینترنتی و آنلاین» به شکل جدی تری در این منطقه دنبال شود.
بررسی های صورت گرفته نشان می دهد ممکن است تا سال ۲۰۳۰ میلادی، ۶۳ درصد از آموزش های دانشگاهی در کشورهای مختلف از جمله در شرق آسیا به شکل اینترنتی باشد و مدارک نیز به همین شکل برای دانش آموختگان صادر و ارائه شود، روشی که ژاپن کلید آن را زده است.
چین و خلاقیت در آموزش مجازی
دانشگاه ها و مدارس چین به دنبال تعطیلی ناشی از شیوع کوید ۱۹، برای تضمین سلامتی دانش آموزان و دانشجویان به آموزش های «اینترنتی و آنلاین» روی آورده اند و اکنون میلیون ها دانش آموز و دانشجو در این کشور با همین شیوه تحصیلات خود را ادامه می دهند.
در این روش، برای اینکه دانش آموزان چینی فراگیری بهتری داشته باشند و در عین حال از لحاظ سلامت فیزیکی با مشکل روبرو نشوند، دوره های درسی کوتاه تر شده است به طوری که بیشتر دوره های تحصیلی به صورت آنلاین و کلاس ها هم بین ساعت ۸ تا ۱۰ و نهایتا تا ۱۱ صبح برگزار می شود.
دانش آموزان و دانشجویان کلاس های آنلاین را با کمک معلمان و استادان خود دنبال می کنند، در این کلاس ها نه تنها درس های تئوری بلکه رشته های فنی، حرفه ای و هنری هم که به خلاقیت های بیشتر و کار عملی نیاز دارند به همین شکل برگزار می شوند.
در این سیستم دروسی مانند تمرینات ورزشی هم به صورت آنلاین آموزش داده می شود؛ شاگردان مدارس علاوه بر مسایل آموزشی باید هر روز دمای بدن خود را اندازه گرفته و به معلمان اطلاع دهند.
نظام آموزشی چین به دنبال تعطیلی مدارس، خیلی زود نرم افزارهایی را برای تحصیل دانش آموزان و دانشجویان فراهم کرد.
آموزش و پرورش چین اعلام کرده است برای آموزش آنلاین ۲۲ پلتفرم را تعریف کرده است و ۲۴ هزار دوره آموزش عالی آنلاین هم به صورت رایگان برگزار کرده است.
آموزش های مجازی در چین به دوصورت آنلاین زنده و پخش ویدیوهای از پیش ضبط شده ارایه می شود اما با توجه به مشکلات دوره های آنلاین زنده، بیشترمدارس به شیوه دوم یعنی انتشار ویدیوهای آموزشی از پیش ضبط شده از طریق نرم افزارهایی رایانه ای و موبایلی روی آورده اند.
تشویق مدارس برای استفاده از ابزارهای اینترنتی به یکی از اهداف وزارت آموزش و پرورش در سال های اخیر تبدیل شده است به طوری که قرار است تا سال ۲۰۲۲ تمام معلمان دوره های انفورماتیک را آموزش ببینند و مدارس نیز به سیستم های دیجیتال مجهز شوند.
در روشی دیگر، قرار است در چین گیرنده های از طریق اپراتورهای بزرگ مخابراتی با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار می گیرد، در آن برنامه های آموزشی از قبل ضبط شده است و حتی قبل از شیوع کرونا نیز بسیاری از دانش آموزان با مراجعه به همین دستگاه ها و برنامه ها که از تلویزیون پخش می شد، مشکلات درسی خود را برطرف می کردند.
ژاپن و چالشی بی سابقه
در ژاپن هم شرایط مانند چین است نزدیک به ۱۶ میلیون دانش آموز وقتی مدرسه ها بسته شد، مجبور شدند درس هایشان را از طریق آنلاین دنبال کنند.
برخی می گویند که این شرایط یکی از بی سابقه ترین شرایط در طول تاریخ ژاپن بوده است و از قرن نوزدهم تاکنون این کشور با چنین چالشی مواجه نشده است.
ارزش هزینه تحصیل آنلاین در ژاپن نزدیک به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده است و پیش بینی می شود این رقم تا سال ۲۰۲۳ میلادی به مرز ۳ میلیارد دلار برسد.
ژاپن از لحاظ فناوری های دیجیتالی پیشرفت های کمتری نسبت به چین دارد و همین موضوع موجب شده است آموزش آنلاین با سرعت کمتری رشد کند.
در واقع در چین بیشتر مردم از نرم افزارهای دیجیتالی و هوشمند برای پرداخت ها استفاده می کنند اما در ژاپن مردم هنوز باید به صورت نقدی پرداخت و یا از کارت های بانکی استفاده کنند برای همین در دوران شیوع کرونا نیز مردم چین از قابلیت ها و شرایط بهتری برای تحصیل اینترنتی برخوردار شده اند و استفاده گسترده تری از استارت آپ ها و نرم افزارها شده است.
افزون بر این در ژاپن بسیاری از مواد درسی روی کاغذ است و برای همین کار را برای تحصیل اینترنتی دشوار می کند اما در چین این مشکل کمتر به چشم می خورد و بسیاری از کلاس های اینترنتی قبل از این نیز برگزار شده است حتی دانش آموزان از طریق نرم افزارها و تلویزیون هایی که برنامه های ویژه آموزشی پخش می کنند، درس می خواندند.
«هیتوشی ناکاگاوا» از دانشگاه آزاد ژاپن می گوید که تغییر شرایط تحصیلی در این کشور بسیار دشوار است هنوز برنامه های دیجیتالی و آنلاین به شکل وسیع تعریف نشده است و دانش آموزان و دانشجویان برای دنبال کردن تدریس آنلاین با مشکلات زیادی روبرو هستند.
وی می افزاید :ژاپن در زمینه فناوری دیجیتالی که امروز آموزش و پرورش بتواند از آن برای تحصیل استفاده کند بسیار آهسته حرکت می کند اما شوکی که کرونا به کشور وارد کرد ممکن است باعث تسریع در این زمینه شود.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: ما خیلی آهسته در فناوری دیجیتالی حرکت کرده ایم به ناچار الان برای تحصیل اینترنتی و آموزش مجازی دشواری های زیادی برای نظام آموزشی ژاپن وجود دارد بخصوص آنکه همه چیز روی کاغذ است و مواد درسی آنلاین کمتر در اختیار است.
نزدیک به ۸۰ درصد دانش آموزان در ژاپن می گویند که اصولا فناوری دیجیتال هرگز بخشی از تحصیل آنها در طول دوره آموزشی در مدارس نبوده است به همین دلیل برایشان سخت است که یکباره خود را با این شرایط و فضای مجازی تطبیق دهند و حتی برخی می گویند که هنوز تجربه چنین کاری را ندارند.
بسیاری از دولتمردان ژاپنی پس از شیوع کرونا مورد انتقاد قرار گرفتند که برای توسعه فناوری دیجیتال کم کاری کرده اند.
منتقدان می گویند دولتمردان ژاپنی بیشتر از آنکه به توسعه نظام آموزش و پرورش و فناوری های مجازی و آنلاین توجه کنند به نظام تامین اجتماعی و موارد مشابه دیگر اهتمام ورزیده اند.
در منطقه «اوزاکا» مسئولان برای رفع این مشکلات اعلام کرده اند، هر دانش آموزی که میز و صندلی ندارد می تواند آن را از دولت دریافت کند.
همچنین اعلام شده است، کسانی که دارای ارتباطات اینترنتی نیستند و از نرم افزارها و تجهیزات کافی برخوردار نیستند می توانند با مسئولان مدارس در ارتباط باشند تا مشکل آنها رفع شود.
بر خلاف چین، در ژاپن به دلیل فراهم نبودن فناوری های دیجیتالی برنامه های درسی از پیش ضبط شده در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد و دانش آموزان باید این ویدیوها را دانلود و تماشا کنند.
کره جنوبی و تلاش برای رفع نگرانی ها
در اوایل شیوع ویروس کرونا، کره جنوبی رشد زیادی را در آمار مبتلایان گزارش کرد اما با گذشت چند هفته به لطف سیاست های دولت، همراهی مردم و بکارگیری تکنولوژی های مدرن، کره ای ها در روزهای اخیر توانستند درصد مرگ و میر نسبت به مبتلایان به ویروس کووید-۱۹ را به حداقل برسانند.
این گونه بود که کره جنوبی توانست به یک الگو در سطح جهانی تبدیل شود تا جایی که به گفته یک مقام وزارت خارجه این کشور بیش از ۱۲۰ کشور بطور رسمی از سئول درخواست کرده اند تا دانش و تجهیزات خود را که برای مهار کرونا بکار گرفته اند، با آنها به اشتراک بگذارد.
در کره جنوبی شروع ترم جدید مدارس که قرار بود اول ماه مارس (۱۱ اسفند) باشد سه مرتبه به تاخیر افتاد و نهایتا به ششم آوریل (۱۸ فروردین) تغییر کرد اما در آخرین جلسه کابینه، «چانگ سیه کیونگ» نخست وزیر این کشور اعلام کرد «متاسفانه هنوز به شرایط ایده آل نرسیدیم که با خیال راحت مدارس را بازگشایی کنیم و دانش آموزان را به مدرسه بفرستیم».
همچنین یک نظرسنجی آنلاین از والدین در کره جنوبی نشان داد که ۷۲ درصد آنها مخالف بازگشایی مدارس در ۱۸ فروردین هستند و ۶۶ درصد نیز اعلام کردند که بجای حضور فیزیکی دانش آموزان در مدارس، ترجیح می دهند فرزندانشان بصورت آنلاین دروس را فرا بگیرند.
با وجود این قبیل نگرانی ها، مسئولین کره ای در تلاشند که تاثیر شیوع این ویروس بر سیستم آموزشی را به حداقل برسانند و در تکمیل دوره های آموزشی تاخیری ایجاد نشود چون در سال های پیش آمارها نشان می دهد حدود ۹۳ درصد از دانش آموزان کره ای در زمان مقرر موفق به اتمام دوره تحصیلی خود می شوند.
مسئولین آموزشی کره جنوبی در نهایت به این نتیجه رسیده اند که مدارس از تاریخ نهم آوریل (۲۱ فروردین) کلاس ها را بصورت آنلاین برگزار کنند.
برای برگزاری آنلاین کلاس ها، دولت مدارس را مجبور کرده است تا از دستیابی همه دانش آموزان به تکنولوژی ها مورد نیاز برای شرکت در کلاس های آنلاین مطمئن شوند تا شاهد هیچ گونه تبعیضی در این زمینه نباشند.
بر این اساس، کلاس ها به دو شیوه «برخط» و «بارگذاری ویدئو های ضبط شده توسط معلمین» برگزار خواهد شد.
همچنین اعلام شده است، تاریخ کنکور سراسری در ژاپن که معمولا در ماه اکتبر (مهرماه) برگزار می شود، به تعویق خواهد افتاد.
بر عکس مدارس کره جنوبی که همه بر اساس یک سیستم واحد که از طرف دولت اعلام می شود، فعالیت می کنند، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی این کشور بصورت مستقل تصمیم می گیرند.
شروع ترم اول تحصیلی دانشگاه های کره جنوبی در سال ۲۰۲۰ که قرار بود هفته اول مارس باشد، بخاطر شیوع ویروس کوید۱۹ ابتدا دو هفته به تاخیر افتاد ولی با توجه به کشف موارد جدید مبتلا به این ویروس در اواسط مارس، همه دانشگاه ها تصمیم گرفتند کلاس ها بصورت آنلاین برگزار و از حضور دانشجویان و اساتید در کلاس های درس و آزمایشگاه ها جلوگیری شود.
ابتدا اعلام شد که کلاس های آنلاین تا آخر مارس (۱۲فروردین) خواهد بود ولی بعدا دو مرتبه دیگر به تاخیر افتاد و تا سوم ماه مه (۱۴ اردیبهشت) همه کلاس ها بصورت آنلاین خواهد بود و بعد از آن چنانچه شیوع ویروس کنترل شود ه بصورت محافظه کارانه و محدود ممکن است کلاس های تحصیلات تکمیلی که زیر ۱۰ نفر دانشجو دارند و یا آزمایشگاه ها که امکان ایجاد فاصله بین دانشجویان است به صورت حضوری برگزار شوند ولی همچنان تاریخ دقیقی برای بازگشتن به شرایط عادی برگزاری کلاس های درس اعلام نشده است.
کلاس های آنلاین دانشگاه ها هم به دو صورت آنلاین و بارگذاری ویدئوهای ضبط شده، برگزار می شوند.
دانشگاه ها از سیستم های مختلفی برای این دو روش استفاده می کنند که از آن جمله می توان به سیستم های WebEx و EverLec اشاره کرد.
در سیستم بارگذاری ویدئو های ضبط شده، دانشجویان موظف به مشاهده حداقل ۸۰ درصد ویدئو هستند تا سیستم بطور اتوماتیک حضور آنها در کلاس مجازی را تایید کند.
همچنین تمهیداتی برای طرح سئوال و جواب در هر دو روش اتخاذ شده است تا از این طریق کارائی این سیستم افزایش نسبت به روش معمول کمتر نباشد.
ضعف های آموزش آنلاین
به رغم همه مزایایی که نظام آموزشی آنلاین دارد ادامه این وضعیت مشکلاتی را نیز برای خانواده ها، دانش اموزان، دانشجویان و حتی سیستم آموزشی کشورهای درگیر پدید آورده است که تا قبل از این تجربه نشده بود.
کارشناسان معتقدند، آموزش آنلاین اگرچه مزایایی دارد اما به همان نسبت باعث می شود تا «قدرت ارتباطی دانش آموزان و دانشجویان کاهش یابد» و استمرار این شرایط می تواند علاوه بر «به خطر انداختن وضعیت جسمی دانش آموزان»، باعث «دوری دانش آموختگان از جامعه» شود و «توان ارتباطی آنها را با دیگران کاهش دهد».
این موضوع می تواند در طول دوره زمانی، باعث «اختلالات روحی و روانی» برای آنان شود همچنین معلم در حین تدریس صدای دانش آموزان و بازخورد تدریس خود را ندارد.
استفاده روزمره از نرم افزارها و کلاس های آنلاین باعث بروز «بیماری های چشمی و سخت بینی» در میان دانش آموزان می شود و آمارها حاکی است که مراجعه والدین برای درمان چشمان فرزندانشان به بیمارستان ها این روزها افزایش یافته است.
ضعف دیگر این نظام این است که در بیشتر اوقات روز معلمان و استادان از وضعیت محصلان اطلاعی ندارند و معلوم نیست حتی در زمان برگزاری کلاس های آنلاین، شاگردان آنها کجا هستند و کنترلی روی آنها وجود ندارد.
این موارد می تواند باعث شود تا تحصیل دانش آموزان با اختلالات زیادی روبرو شود و فراگیری دروس کاهش یابد.
کارشناسان می گویند که «زندگی واقعی و تحصیل در فضای فیزیکی» هرگز با «تحصیل آنلاین» قابل مقایسه نیست زیرا در سیستم آنلاین ارتباط معنایی ندارد و معنای زندگی و تحصیل غیراینترنتی و روابط چهره به چهره از بین خواهد رفت.
افزون بر این دانش آموزان و دانشجویان تنبل تر از قبل شده اند و رغبتی به ورزش و تندرستی فیزیکی نشان نمی دهند.
از سوی دیگر آنها برای بیرون رفتن نیز با مشکلاتی روبرو هستند و همچنان از ترس ابتلا به کرونا در خانه هستند و بیرون نمی روند.
افزون بر این در روستاها امکاناتی کمتری وجود دارد و کمبود امکانات و تجهیرات می تواند باعث افزایش شکاف تحصیلی میان دانش آموزان روستاها و شهرها شود.
بسیاری از دانش آموزان مناطق روستایی می گویند که برای ارتباط با معلمان خود اینترنت ندارند و از سوی دیگر شماری از دانش آموزانی که قبل از شیوع کرونا و در تعطیلات عید بهار چینی برای دیدن خویشاوندان خود به نقاط دور افتاده رفته بودند هنوز به دلیل بسته بودن راه ها و قرنطینه موفق به بازگشت به شهرهای خود نشده اند.
برندگان آموزش آنلاین چه کسانی هستند؟
بزرگترین پیروز میدان مبارزه با کرونا در حوزه مسایل آموزشی، شرکت های آموزشی آنلاین هستند که سهامشان خریداران بیشتری پیدا کرده و میلیاردها دلار به سود آنها افزوده شده است.
آمارها نشان می دهد ارزش هزینه آموزش آنلاین در چین در زمان حاضر حدود ۳۰ میلیارد دلار است.
شمار زیادتری از سرمایه گذاران اکنون در این اندیشه هستند سرمایه هایشان را به طرف بخش های دیجیتالی و آموزشی آنلاین سرازیر کنند و پیش بینی شده است تا سال ۲۰۲۳ میلادی ارزش هزینه آموزش آنلاین در چین از مرز ۹۰ میلیارد دلار فراتر برود.