امسال درحالی به ماه مبارک رمضان و میهمانی الهی وارد می شویم که ویروس کرونا همچنان مردم را خانه نشین کرده ولی می توان با استفاده از فرصت قرنطینه، مقدمات ورود به ضیافت الهی را با دعاهای امام سجاد (ع) فراهم کرد. سیدالساجدین در دعای چهل و دوم، پس از ختم قرآن به راز و نیاز به درگاه الهی پرداختند که فرازهایی از این دعا را به منظور بهره برداری بیشتر هنگام تلاوت آیات الهی در ماه مبارک ذکر کردیم. اینک بخش هایی از دعای چهل و پنجم صحیفه را مرور می کنیم؛ دعایی که امام سجاد (ع) در وداع از ماه رمضان زمزمه کردند ولی به سفارش برخی بزرگان این دعا را قبل از پایان یافتن این ماه الهی با گوش جان می شنویم تا قدر این ماه را بیش از پیش دریابیم و طعم بندگی را بهتر بچشیم و در زمان تلاوت قرآن با حضور قلبی بیشتر کلام الهی را بنوشیم.
صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی و اشارات تاریخی را به زبان دعا مطرح کردند. سیدالساجدین در دعاهای خود به نعمت‌های مختلف خدا اشاره کرده و درباره فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت نکات فراوانی را بیان کرده اند و دعای بیستم صحیفه سجادیه به نام مکارم الاخلاق یکی از معروف‌ترین دعاهای آن حضرت است.
امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می آموزد.
آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی استاد حوزه در کتاب چهارجلدی شهود و شناخت به ترجمه و شرح صحیفه سجادیه پرداخته است و آیت الله عبدالله جوادی آملی مفسر قرآن کریم در مقدمه این کتاب از ممدوحی به صاحب علم صائب و عمل صالح یاد کرده است.
امام سجاد هنگام وداع با ماه مبارک رمضان فرمود: خدایا هر کس که قدردان تو باشد، سپاسگزاری می کنی، درحالی که تو خود الهام‌کننده شکر هستی و ستایش گران را پاداش می دهی، درحالی که تو به آنان ستایش گویی را آموخته ای.
ممدوحی در ابتدای شرح دعای ۴۵ نوشت: همانگونه که ورود ماه مبارک رمضان برای مومن خوشایند و دلپذیر است، وداع و خداحافظی و فراق آن دردناک و ناراحت کننده است. از این رو امام سجاد (ع) در این دعا با تعبیرهای احساسی مبتنی بر واقعیت، به خداحافظی از این ماه پرداخته و در ضمن آن به برخی از فضائل ماه رمضان و وظایف مومن در آن پرداخته است تا برای بهره گیری بیشتر از ماه رمضان سال آینده، مدنظر و نصب العین مومنان قرار گیرد.ممدوحی نوشت: این بخش از دعا کرامتی دیگر از بعد نامتناهی رب العالمین است و در حقیقت امام سجاد (ع) در اینجا امت را از راه صفات به سیری عظیم و سفری فوق العاده و حیرت آور رهنمون شده تا با سیر من الحق الی الحق آنان را به سفر از خدا به سوی خدا دعوت نماید.
وی با اشاره به آیات ۳۰ و ۳۴ سوره فاطر که واژه شکر در آنها آمده، افزود: از آنجا که ابتدای همه چیز از مبدا متعالی سرچشمه می گیرد، صفاتی که مایه فضیلت و وارستگی هستند از حضرت حق ناشی می شود. او الهام بخش و توفیق دهنده هر نیکی و خیر است و در عین حال بر نیکی و حسن انتخاب بندگان، اجر مقرر فرموده و آنان را با خلعت و نعمت دیگر اکرام می کند.
ممدوحی افزود: او به بندگان خود آموخته در مقابل نعمت، شاکرانه قدردانی کنند. یعنی توفیق تصور و نیز یادآوری ذهنی و سپس قدرت بر تصمیم گیری و پس از آن حرکت اندام ها را بر بندگان ارزانی داشته و پس از این همه کرامت، باز به شکر آن که بندگانش در مقابل نعمت او ستایش کنند، با نعمت دیگری بندگان را سپاس می گوید.
با نگاه از بعد دیگر پی می بریم که فرموده امام سجاد (ع) در این فراز درسی از توحید افعالی است که به ما می آموزد تا بدانیم هر چه بندگان دارند، حتی عبادت و اطاعت، همه و همه از نهاد قدرتمند و توانای مطلق خدا مدد گرفته اند؛ به گونه ای که هر چه بیشتر در اطاعت کوشیده اند، توجه بیشتر خدا را به سوی خود جلب کرده اند.
این استاد اخلاق افزود: از طرف دیگر حضرت حق مددهای نامرئی و غیبی افزون تر بر آنان ارزانی داشته است و در عین حال، از فضیلت دیگر و صفت فوق العاده تری که عبارت از حسن جزا در مقابل شکر بنده است، که خود عطیه ای بسیار بزرگ از جانب اوست، پرده برداشته و به ما می فهماند که هر حرکت و سکون که از بندگان صورت می پذیرد، به طور مستقیم از مبدا غنی مطلق نشات یافته است؛ واقعیتی که در آیات متعدد قرآن به آن اشاره شده است.
وی با استناد به آیه ۴۹ سوره یونس «بگو من مالک زبان و سود خویش نیستم مگر آن خدا بخواهد.» و آیه ۶۴ سوره مائده «هر دو دست او باز است و هر گونه بخواهد انفاق و کرامت می کند.» به این غزل از مرحوم علامه طباطبایی اشاره کرد که «تو مپندار که مجنون سر خود مجنون شد، از سمک تا به سماکش، کشش لیلا بود. من به سرچشمه خود نبردم راه، ذره ای بودم و مهر تو مرا بالا برد. من خسی بی سر و پایم که به سیل افتادم، او که می رفت، مرا هم به دل دریا برد. خودت آموختی ام مهر و خودت سوختی ام، با برافروخته رویی که قرار از ما برد.»