ماه رمضان امسال از چند جهت با سال های گذشته تفاوت دارد. اول این که شیوع ویروس کرونا وضعیتی را در جهان ایجاد کرده تا همه نگاه ها به سوی رحمت خدا و دست ها به درگاه الهی بلند باشد. از سوی دیگر ادامه وضعیت کنونی شرایطی را ایجاد کرده تا برای مهار کردن ویروس فاصله اجتماعی را رعایت کنیم و ضمن رعایت نکات بهداشتی از حضور در مجامع عمومی و به ویژه مساجد و زیارتگاه ها خودداری کنیم.
رهبر معظم انقلاب نیز هفته گذشته در جشن نیمه شعبان که به صورت زنده از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد، از محرومیت حضور جلسات عمومی سخنرانی، دعا و توسل در ماه مبارک رمضان سخن گفتند و تاکید کردند که در خلوت خودمان و در جمع خانواده و فرزندان همان خشوع، عبادت و تضرع را داشته باشیم.
هنوز یک هفته تا فرا رسیدن ماه مبارک رمضان و کسب آمادگی بیشتر برای کسب فیوضات این ماه فرصت داریم تا ضمن ایجاد مقدمات لازم برای درک شب قدر، ره توشه ای برای عزیزانی فراهم کنیم که امسال به دلایل مختلف و به ویژه با بیماری کرونا موفق به درک شب ها و روزهای ماه مبارک نشدند و بسیاری از آنان مظلومانه و غریبانه در دل خاک آرمیدند.
ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله این جمله را که طلیعه خطبه شعبانیه است بارها از زبان سخنرانان و خطیبان جمعه شنیده ایم و امام رضا (ع) این خطبه را از امیرمومنان (ع) نقل کرده و قدیمی ترین سند آن در کتاب فضائل امیرالمومنین تالیف ابن عقده کوفی آمده و در کتاب های عیون اخبارالرضا و امالی شیخ صدوق و همچنین وسایل الشیعه شیخ حر عاملی نقل شده که البته بیشتر مردم این خطبه را در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی در فصل فضیلت ماه رمضان خوانده اند.
اگر بخواهیم این خطبه را در چند کلمه خلاصه کنیم، باید بگوییم رسول خدا (ص) ضمن بیان عظمت و اهمیت ماه رمضان به پاداش روزه داران، در زنجیر شدن شیطان ها، رعایت اخلاق روزه داری، یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت، بازشدن درهای رحمت الهی، رعایت حال زیردستان و نیازمندان، اهمیت افطاری دادن، کنترل چشم و گوش و زبان، اهمیت تلاوت قرآن، خوش اخلاقی و توجه به باز شدن درهای رحمت خدا اشاره کردند و در پاسخ به حضرت علی (ع) از ترک گناه به عنوان برترین عمل در این ماه یاد کردند.
نمی دانیم آخرین جمعه ای که پیامبر اکرم (ص) این خطبه را برای مردم خواندند، چند روز تا ماه رمضان فاصله داشتند اما اکنون یک هفته برای کسب آمادگی بیشتر فرصت داریم تا با مطالعه این خطبه بیشتر با جایگاه ماه مبارک رمضان و آمرزش و رحمت الهی آشنا شویم.
خاتم پیامبران (ص) فرمود: ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است؛ ماهی که در نزد خدا بهترین ماه ها، روزهایش بهترین روزها، شب هایش بهترین شب‌ها و ساعت هایش بهترین ساعت ها است.
رسول خدا (ص) افزودند: نفس های شما در این ماه پاداش تسبیح و خواب شما ثواب عبادت و عمل شما در آن مورد قبول درگاه الهی و دعای شما نیز مستجاب است.
آنگاه سفارش کردند: با نیت های راست و دل های پاک از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد و بدعاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود.
سفارش های دیگر پیامبر این است که با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت باشید، به فقیران و نیازمندان صدقه بدهید، به سالمندان احترام بگذارید، به افراد خردسال ترحم داشته باشید، زبان های خود را (از آن چه نباید گفت) و چشم هایتان را از آن چه نباید دید و گوش هایتان را از آن چه نباید شنید حفظ کنید.
آن حضرت تاکید کردند که با یتیمان مردم مهربان باشید تا با یتیمان شما مهربان باشند و در ادامه فرمود: از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید و دست های خود را در هنگام نماز به دعا بلند کنید که آن زمان بهترین ساعت هاست. چون خدا در این ساعت ها با رحمت به سوی بندگانش نظر می کند و هرگاه با او مناجات کنید، جواب می دهد.
سپس چه زیبا فرمود: ای مردم! همانا جان های شما در گرو اعمال شماست؛ پس با استغفار آزادش کنید و پشت های شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده‌کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.
در این خطبه پیامبر اکرم (ص) به افطاری دادن سفارش کردند که «ای مردم! هر کس از شما مؤمن روزه‌داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود.» در این لحظه شخصی از عدم توانایی خود برای افطاری دادن سخن گفت و رسول خدا (ص) اینگونه پاسخش را داد «با افطار دادن به روزه‌دار اگر چه به نصف دانه خرما یا جرعه‌ای آب، از آتش بپرهیزید.»
آنگاه مسلمانان را خطاب قرار داد و فرمود: ای مردم! هر کس از شما خُلق خود را در این ماه نیکو سازد، از صراط عبور خواهد کرد؛ در روزی که قدم ها بر آن می‌لغزد. کسی که در این ماه بر زیردستانش آسان بگیرد، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد و هر کس در این ماه شرّ خود را از مردم باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد و کسی که یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد و کسی که در این ماه با خویشاوند خود صله نماید، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل کند و کسی که در این ماه قطع رحم کند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید.
بعد از طرح این مسائل اجتماعی پیامبر اکرم (ص) به مسائل عبادی اشاره کرده و فرمود: هر کس در این ماه نماز مستحبّی به جای آورد، برای او برائت از آتش نوشته می‌شود و کسی که نماز واجب به جای آورد، مثل کسی است که در ماه‌های دیگر هفتاد نماز واجب به جا آورد و کسی که در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی که میزان ها سبک باشد، ترازوی عمل او را سنگین می‌فرماید و هر کس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه‌های دیگر را دارد.
آن حضرت در پایان فرمود: ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید که (این درها را) به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است؛ از پروردگار خود بخواهید که آنها را به روی شما باز نگرداند و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست کنید که آنها را بر شما مسلّط نسازد.
در این قسمت از خطبه بود که حضرت علی (ع) از پیامبر سوال کرد که بهترین اعمال در این ماه چیست و پیامبر اعظم (ص) فرمود: یا اباالحسن! برترین اعمال در این ماه پارسایی از آن چیزی است که خدا حرام کرده است.
البته حضرت محمد (ص) پس از بیان این جمله گریست و حضرت علی (ع) علت رو جویا شد که رسول خدا (ص) فرمود: گریه می‌کنم برای آن چه در این ماه به تو میرسد. گویا تو را می بینم در حالی که برای پروردگارت نماز می گزاری، شقی ترینِ اوّلین و آخرین که همانند کشندۀ ناقه ثمود است برخاسته و بر فرقت ضربتی زده است که با آن محاسن تو خضاب به خون شده است.
آنگاه علی بن ابی طالب از رسول خدا (ص) سوال کرد که «آیا در آن هنگام در سلامت دین هستم؟» و پیامبر فرمود «آری، در سلامت دین قرار داری» و در ادامه به فضایل امیرمومنان پرداخت.
اینک با کسب آمادگی بیشتر به استقبال ضیافت الهی می رویم و در این ایام که بسیاری از افراد با مشکلات اقتصادی ناشی از ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کنند، تلاش می کنیم تا در این ماه که ماه انفاق و ایثار است به کمک مستمندان برویم و اگرچه بسیاری از مردم خود را برای حضور در این رزمایش گسترده آماده کرده و مواسات و همدلی مومنانه را برای رفع نیاز نیازمندان و فقرا به نمایش گذاشته اند و صحنه هایی زیبا از جامعه مهدوی را به گفته رهبر معظم انقلاب رقم زده اند، سهم خود را هر چند به اندازه جرعه ای آب باشد، ادا کرده و از خدا می خواهیم که ما را به لطف و رحمت خود در این ضیافت پذیرا باشد.