به گزارش روز سه شنبه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، جواد حاتمی در خصوص ارتباط بحران و علوم شناختی گفت: اضطراب، شایع‌ترین واکنش هیجانی به بحران است، واکنش افراد در مراحل گوناگون بحران تفاوت دارد، ممکن است اضطراب در شروع یا قبل از اتفاق، بیشتر باشد، اما افراد با خودکارآمدی بیشتر، مهارت‌های شناختی بالاتری دارند، در نتیجه توان آنها در مواجهه با بحران بهتر است.
وی بیان کرد: اما برای درک درست نخست باید بدانیم بحران چیست، همه افراد در زندگی روزمره با موضوعات زیادی روبرو هستند و در زمانی را صرف حل کردن مسائل گوناگون می‌کنند، شدت این مسائل نیز در حدی است که با کمی تلاش از پس آنها برمی‌آییم، گاهی موضوعات پیش بینی نشده، رخ می دهد که شدت و گستردگی زیادی دارند و بحران ایجاد می‌کند و افراد را در فشار روانی قرار می دهد.
ادراک خطر در وقوع بحران
حاتمی افزود: ورود مسائل شناختی و روان شناختی به حوزه بحران جدید است. نخستین موضوع نیز در این حوزه ادراک خطر است یعنی درک خطری که در این بحران قرار است ما و خانواده‌مان را تهدید کند. در ادراک خطر دو ویژگی مهم است و آن اینکه خطر به موقع و به اندازه درک شود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: وقتی با خطری مواجه می‌شویم، سیستم عصبی پاسخ‌هایی مانند فرار یا مواجهه را فعال می‌کند. پس پاسخ متناسب با مقدار خطر درک شده مهم است، البته زمان ادراک خطر نیز موضوعی مهم است. در بحران کرونا بسیاری از کشورها دیر خطر را احساس کردند.
به گفته حاتمی، یکی از ویژگی‌های سیستم عصبی این است که تا نشانه بیرونی دیده نشود خطر به صورت جدی احساس نمی‌شود. پس این موضوع مهم باید به افراد آموزش داده شود تا با ایجاد سازو کارهایی تا زمانی که خطر جدی نشده است، اقدام کنیم و نشانه‌های آن را ببینیم؛ راهکاری که دولت و رسانه‌ها می‌توانند انجام دهند.
اضطراب واکنشی هیجانی به بحران
وی یادآور شد: دقت به این نکته مهم است که عوارض شناختی بحران‌ها متفاوت است. وقتی بحران فراگیر می‌شود، دیگر توانایی‌های فردی برای مقابله به تنهایی مهم نیست؛ بلکه توانایی نهادهای مقابله کننده و دولت دارای اهمیت است. در این جا مفهومی به نام سرمایه اجتماعی مطرح می‌شود. حال اگر این سرمایه اجتماعی ضعیف باشد، در بحران‌ها خطرناک است.
حاتمی گفت: اما اضطراب شایع ترین واکنش هیجانی به بحران است، واکنش‌ها در مراحل گوناگون مختلف تفاوت دارد. ممکن است اضطراب در شروع یا قبل از اتفاق بیشتر باشد، در زمان رخ دادن، ناامیدی، درماندگی یا افسردگی ممکن است شیوع بیشتری پیدا کند، واکنش‌های هیجانی می تواند پس از رخ دادن حادثه نیز اتفاق بیفتد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان کرد: نتابج مطالعات مختلف در حوزه شناختی روی بحران‌ها نشان می‌دهد، افرادی که خودکارآمدی بیشتری دارند مهارت‌های شناختی بالاتر و در نتیجه توان مواجه بهتری دارند. ویژگی دیگر ارتباطات جمعی است. در یک مطالعه نشان داده شد که شانس از بین رفتن افرادی که تنها زندگی می‌کنند در بحران دو برابر دیگران است. فرهنگ حمایت گری و احساس هویت یکپارچه هم از دیگر مسائل کمک کننده است.
وی درباره نقش رسانه ها در برخورد با بحران گفت: در مواجهه با بحران پیدا کردن و دسترسی به منابع اطلاعاتی درست بسیار کمک کننده است. از زمانی که شبکه های اجتماعی فعال شده اند، مشکل وفور اطلاعات و اخبار نادرست وجود دارد، مهارت در شناخت اخبار درست موضوعی مهم است.
به گفته این محقق،در هر صورت بحران کرونا ذهن و قوای شناختی افراد را به دلیل اضطراب و تهدید ایجاد شده تحت تاثیر قرار می‌دهد. مدیریت ذهن یکی از راهکارها در این حوزه است. انتشار اطلاعات درست از بیماری ابهامات ایجاد شده برای افراد را رفع می‌کند و از تنش‌ها می‌کاهد.
بحران کرونا ذهن و قوای شناختی افراد را به دلیل اضطراب و تهدید ایجاد شده تحت تاثیر قرار می‌دهد. مدیریت ذهن یکی از راهکارها در این حوزه است. در همین راستا ستاد توسعه علوم وفناوری‌های شناختی معاونت علمی از همان روزهای آغاز شیوع بیماری برای رفع ابهامات ایجاد شده و کاهش تنش، اقدام به انتشار کلیپ‌هایی در فضای مجازی در مسیر انتشار اطلاعات درست از این بیماری کرد.