صمیمی و مهربان همراه و همگام با نسیم بهاری جماعتی رنج کشیده از سیلی تُندباد به امید اتراق در منطقه ای بکر و امن چند شبانه روز مسیرهای پر پیچ و خم دامنه های کوه و راه های سخت گذر را طی می کنند.
جوانان ترها مراقب بره های بازیگوش هستند تا با جدا شدن از گله، صدای زیبا، هماهنگ و دلنشین زنگوله گوسفندان برهم نخورد اما آنها بع بع کنان با زور و تقلا از دست صاحبشان فرار کرده و وَرجه‌وورجه کنان در دشت ها بالا و پایین می پرند.
مسیر طولانی و ناهموار کوچ نشینان را خسته کرده و آنها برای استراحت زیر نور مهتاب و ستاره‌ها چادر گسترانده و سر خود را برای شنیدن صدای تپش قلب زمین بر سینه خاک می نهند به امید اینکه فردا را در آغوش زاگرس کهنسال سپری کنند.
هرچند سالهاست مردان، زنان و کودکان عشایر با سختی های صخره و سنگ و طبیعت عجین هستند و ناهمواری و سختی راه آنها را از نفس نیانداخته، اما نگرانی را می توان در چشم پدران به نظاره نشست و در لابه لای زمزمه لالایی مادرها شنید.
جامعه عشایری همواره تمامی سختی را برای ایجاد آسایش و آرامش به جان می‌خرند اما این بار وضع متفاوت است چرا که نگران حضور و همراهی هسفری ناپیدا به نام ویروس کرونا با ایل یا در گوشه چادرهایشان هستند و امید دارند این سفر را ایمن به مقصد برسند.
غربالگری عشایر در سه مسیر ورودی به همدان
تیم های بهداشتی همدان نیز آگاه از این دل شوره و دغدغه عشایر، با محبت به استقبال آنها در ورودی های استان می روند تا با غربالگری از همنشینی و هم سفره شدن کرونا با عشایر جلوگیری کنند.
مدیر شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در این باره به ایرنا گفت: همه گیری ویروس کرونا از اواخر سال گذشته در کشور موجب اتخاذ تدابیری برای قشرهای مختلف توسط معاونت بهداشتی شده است.
طاهره عزیزی مطلق افزود: در بین اقشار مختلف جامعه، عشایر به علت کوچ از یک منطقه به منطقه دیگر از شرایط زندگی خاصی برخوردار هستند بنابراین برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا به عشایر یا انتقال ویروس از آنها به دیگر افراد برنامه های در نظر گرفته شد.
وی بیان کرد: برای پیشگیری از بروز این ویروس در جامعه عشایری سه مجموعه وظایفی را بر عهده دارند که شامل انتظارتی است که از عشایر در این زمینه وجود دارد، حمایت های اداره امور عشایری و کارهایی که دانشگاه علوم پزشکی باید انجام بدهد.
در صورت شناسایی فرد مشکوک به ویروس کرونا در بین عشایر بی درنگ آن فرد به مرکز خدمات جامع سلامت منتخب منتقل شده یا پیش از انتقال قرنطینه می شود.
مدیر شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی علوم پزشکی همدان افزود: معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی با هماهنگی اداره امور عشایری همدان برای تامین سلامت این قشر و رفع مشکلات احتمالی پیش روی آنان برنامه هایی را پیش بینی کرده است.
عزیزی مطلق تاکید کرد: انتظار می رود عشایر پیش از جابجایی از مبدا کوچ به سمت همدان در همان محل غربالگری شوند در غیر اینصورت باید در مبادی ورودی به این استان یا توسط بهورزان و مراقبان سلامت مستقر در نزدیک ترین مکان به اتراق عشایر غربالگری صورت گیرد.
وی یکی دیگر از کارها را تشویق جامعه عشایری برای مراجعه به سامانه پیش بینی شده در سایت وزارت بهداشت به منظور خودارزیابی دانست و گفت: با هماهنگی مسوولان امور عشایری مقرر شد عشایر تحصیلکرده و باسواد به معاونت بهداشتی معرفی شوند تا نحوه ورود به این سامانه و خودارزیابی در سه مبدا ورودی به استان همدان واقع در نهاوند، تویسرکان و اسدآباد به آنها آموزش داده شود و آنها این آموخته ها را به مابقی همراهان منتقل کنند.
مدیر شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی علوم پزشکی همدان ادامه داد: چنانچه فرایند خودارزبابی در طول مسیر به خوبی صورت نگیرد در مدت زمان اقامت عشایر در استان، بهورزان نسبت به ارائه آموزش های لازم برای ورود به این سامانه و خودارزیابی اقدام می کنند.
عزیزی مطلق بیان کرد: اگر پس از غربالگری فرد مشکوک به ویروس کرونا شناسایی شود به مرکز خدمات جامع سلامت منتخب منتقل شده و تحت درمان های لازم قرار می گیرد یا پیش از انتقال به مراکز درمانی از دیگر افراد جدا شده و در قرنطینه قرار می گیرد.
وی بیان کرد: با همکاری جهادکشاورزی و امور عشایری اقلام بهداشتی مورد نیاز عشایر تهیه شده و در مسیر کوچ ماسک توسط بهورزان بین آنها توزیع می شود همچنین موادضدعفونی کننده توسط استانداری و امور عشایری تامین شده که این اقلام نیز در اختیار عشایر قرار می گیرد.
مدیر شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی علوم پزشکی همدان ادامه داد: ضدعفونی وسایل نقلیه و گندزدایی محل های اتراق و چادرهای عشایر با همکاری بهروزان دانشگاه علوم پزشکی و نیروهای بسیجی در مدت زمان اتراق در سامانه های تعیین شده صورت می گیرد.
بهورزان و ماماها هفته ای یک نوبت اقدام به سرکشی از مناطق عشایر نشین و بررسی وضعیت جسمی عشایر به ویژه سالمندان، زنان باردار و افراد دارای بیماری های زمینه‌ای می‌کنند.
عزیزی مطلق گفت: در مدت زمان ییلاق، بهورزان و ماماها هفته ای یک نوبت اقدام به سرکشی از مناطق عشایر نشین و بررسی وضعیت جسمی آنها به خصوص افراد مُسن، زنان باردار و افراد دارای بیماری های زمینه ای شامل بیماران قلبی، ریوی و فشار خون می کنند.
وی ادامه داد: در صورت نیاز تیم های بهداشتی به واحدهای اورژانس پیش بیمارستانی برای انتقال افراد بیمار به مراکز درمانی تماس حاصل کرده و به فوریت فرد بیمار برای درمان به مرکز درمانی منتقل می شود.
مدیر شبکه و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی علوم پزشکی همدان کلرزنی آب آشامیدنی عشایر توسط بهورزان را از دیگر اولویت ها برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا دانست و گفت: در صورت نیاز انتقال فرد بیمار به نقاهتگاه زمینه انتقال فرد توسط علوم پزشکی فراهم می شود.
پرداخت بخشی از هزینه اقلام بهداشتی توسط امور عشایر
مدیر امور عشایر استان همدان نیز گفت: با توجه به اینکه استفاده از اقلام بهداشتی برای مصون ماندن از ویروس کرونا ضروری است بنابراین بخشی از هزینه های مورد نیاز برای تامین این اقلام توسط تعاونی های زیر مجموعه امور عشایری استان تامین می‌شود.
حسین محمدی افزود: اسامی و مشخصات دقیق سه هزار خانواده عشایر در سامانه امور عشایری همدان ثبت شده که ۸۵ درصد آن ها کوچ‌رو و ۱۵ درصد نیمه کوچ‌رو هستند و در ۶۰ کانون و سامانه عرفی و ۱۲ کانون خودجوش روستای مستقر می شوند.
وی ادامه داد: غربالگری عشایر در مسیر ورودی این استان در دستور کار علوم پزشکی همدان قرار گرفته است و از نیمه اردیبهشت امسال با ورود عشایر به مناطق از پیش تعیین شده این کار صورت می گیرد.
مسیر ورودی عشایر و نقشه جدیدی از مکان هایی که آنها اتراق می کنند در اختیار علوم پزشکی قرار گرفته است.
مدیر امور عشایر استان همدان بیان کرد: مسیر ورودی عشایر و نقشه جدیدی از مکان هایی که آنها اتراق می کنند در اختیار علوم پزشکی قرار گرفته است و تمامی تلاش ما این است که جامعه عشایری و دیگر افراد مرتبط با این قشربه به ویروس کرونا مبتلا نشوند.
محمدی گفت: عشایر کوچنده همدان، پنج ماه و نیم قشلاق خود را در استان های مرکزی، ایلام، کرمانشاه، لرستان و خوزستان می گذرانند و در قشلاق ۶۱۰ کیلومتر و در ییلاق ۲۰۳ کیلومتر پیاده روی می کنند.
محمدی بیان کرد: براساس برنامه ریزی های صورت گرفته ورود عشایر از نیمه اردیبهشت به همدان آغاز شده و تا مستقر شدن آنها در سامانه های از پیش تعیین شده حدود ۲۰ روز طول می کشد.
آموزش راه‌های پیشگیری از کرونا به عشایر همدان
مدیرگروه سلامت محیط و کار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز به ایرنا گفت: راه های پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا به عشایر استان آموزش داده می شود تا آگاهی های لازم درباره این ویروس را داشته باشند.
نحوه گندزدایی آغل ها، چادرها و دیگر نکات بهداشتی به عشایر آموزش داده می شود.
لیدا رفعتی افزود: مقرر شد عشایر دارای تحصیلات و سواد بالا به مراکز بهداشت شهرستان ها معرفی شوند تا نحوه گندزدایی آغل ها، چادرها و دیگر نکات بهداشتی مورد نیاز به آنها آموزش داده شود.
وی اضافه کرد: برای پیشگیری از ابتلا به کرونا باید آب آشامیدنی سالم در اختیار عشایر قرار گیرد بنابراین در صورت نیاز تانکرهایی پیش بینی شده برای ذخیره آب برای آنها گندزدایی می شود.
رفعتی بیان کرد: عشایر همچنین باید در هنگام خرید مواد غذایی یا فروش آن یه دیگر افراد مراقب باشند که به کرونا مبتلا نشده یا ناقل کرونا به سایر افراد نباشند.
ورود زودهنگام عشایر تهدیدی برای طبیعت
بگفته رییس اداره مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان، در حال حاضر مراتع این استان آمادگی پذیرش عشایر را ندارد بنابراین ورود زود هنگام عشایر موجب بروز خسارت به این مناطق می‌شود.
مهدی سلیمانی بیان کرد: تیم های کنترل کوچ عشایر از ۱۸ فروردین سالجاری در گلوگاه های ورودی شامل سه راهی نهاوند - بروجرد در شهرستان ملایر، «بره فراخ» و «گاماسیاب» در نهاوند، «پل شکسته» و «عزیزآباد» در اسدآباد و «ولاشجرد» در تویسرکان مستقر شدند.
وی اضافه کرد: با وجود مشخص بودن تقویم کوچ و پذیرش عشایر در همدان از نیمه اردیبهشت سالجاری، اما از هفته های گذشته چندین خانوار از عشایر به صورت غیرمجاز وارد شهرستان های ملایر، اسدآباد و نهاوند شدند.
سلیمانی اظهار داشت: با توجه به قرار داشتن بخشی از مناطق ییلاقی در ارتفاعات و پوشیده بودن این مناطق از برف همچنین مرطوب بودن خاک به علت بارندگی، سامانه های عرفی پیش بینی شده آمادگی لازم برای پذیرش عشایر را ندارد.
تغییر شرایط اقلیمی و گرم شدن هوا در مکان هایی که عشایر حضور داشتند و خنک بودن هوا در همدان از عوامل کوچ زودهنگام به این استان است
رییس اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری همدان تغییر شرایط اقلیمی و گرم شدن هوا در مکان هایی که عشایر حضور داشتند و خنک بودن هوا در همدان را از عوامل کوچ زودهنگام ارزیابی کرد.
سلیمانی بیان کرد: عشایر تا زمان آماده شدن این مناطق و آب شدن برف ها، مجبور به حضور در دیگر مناطق از جمله ورود به اراضی و مراتع متعلق به روستاییان هستند و این کار در اغلب مواقع موجب بروز تنش های شدید اجتماعی می شود.
وی ادامه داد: ورود زودهنگام عشایر با توجه به مرطوب بودن سطح خاک به علت بارندگی ها، موجب تخریب خاک شده چرا که کوبش خاک موجب از بین رفتن ساختمان خاک و نفوذ پذیری آن و جاری شدن روان آب و فرسایش های شدید خاک در این مناطق می شود.
رییس اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری همدان ادامه داد: مدیریت نکردن کوچ عشایر و ورود زودهنگام به سامانه ها علاوه بر چالش های یاد شده، دیگر عشایر قانونمند را برای از دست ندادن علوفه مورد نیاز دام تحریک به بی قانونی می کند.
رییس اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با بیان اینکه تعداد عشایر بهره‌بردار مجاز به استفاده از مراتع استان یک هزار و ۱۵۰ خانوار است گفت: این تعداد عشایر با ۷۰ هزار واحد دامی مجاز در مساحتی قریب بر ۷۲ هزار هکتار در ۵۳ سامانه مستقر می شوند.
استان همدان همه ساله از ۱۵ اردیبهشت میزبان عشایری از ایلات ترکاشوند، ترک یارم طاقلو، جمور و طوایف چون مگسه، خزایی و زوله هستند که از طریق ایل راه ها وارد سامانه های همدان می شوند.
شمار مبتلایان به کرونا در کشور تا نهم اردیبهشت امسال به ۹۲ هزار و ۵۸۴ نفر رسید که پنج هزار و ۸۷۷ نفر جان باختند.
گزارش از: علیرضا جهانگیری