کوچ عبارت است از جابجایی و حرکت افراد و خانوارهای عشایری بین قلمروهای ییلاقی (سردسیر) و قشلاق (گرمسیر) که با هدف دسترسی به علوفه مرتعی تازه برای تعلیف احشام و اهتراز از گرما و سرمای شدید انجام می‌گیرد.
کوچ عشایر معمولا با شرکت همه افراد خانوار، بار و بنه و سرپناه قابل حمل در قالب رده‌های ایلی و یا امروزه به صورت انفرادی و تک‌خانواری صورت می‌گیرد.
در حالی که در آستانه کوچ بهاره عشایر از مناطق گرمسیر به مناطق سردسیر هستیم جامعه عشایری از بارش نزولات آسمانی خوشحال هستند و معتقدند در این شرایط سخت کرونایی بارش مناسب باران در مراتع گرمسیر دام های این جامعه را زنده نگه داشته است.
رویش مناسب گیاهان و سرسبز بودن مراتع در اطراف تهران چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند و به همین منظور جامعه عشایری نیز تمایل دارند تا برای درامان ماندن از ویروس کرونا فعلا از کوچ خودداری کنند.
سرزندگی مراتع را می توان در دام ها و همچنین گفته های شیرین جامعه عشایری کاملا لمس کرد و پس از سال ها بی آبی و بروز مشکلات برای این جامعه تولید کننده به نظر می رسد امید به این زندگی برگشته است.
یکی از عشایر فعال استان تهران در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به بارش های مناسب در مراتع شهرستان های ورامین، پاکدشت و پیشوا و با توجه به ویروس کرونا هنوز عشایری از این مناطق به مسیرهای بالادستی استان از جمله شهرستان های دماوند، فیروزکوه و شمیرانات کوچ نکرده است.
«ماشالله هداوندخانی» معتقد است: بارش باران امسال در مراتع استان تهران بی سابقه بوده و اگر کرونا هم در کار نبود عشایر ترجیح می داند در همین مراتع جنوبی تهران حضور داشته باشند.
وی می افزاید: همه ساله عشایر در این زمان در مناطق میانبند (مسیرهای بین قشلاق و ییلاق) حضور داشته اما امسال با توجه به ویروس کرونا و همچنین آب و هوای مناسب عشایر هنوز کوچ بهاره خود را آغاز نکرده و همچنین عشایر سایر استان ها نیز کوچ خود را شروع نکردند.
این عشایر که بیش از ۵۰ سال است در این شغل مشغول است اعتقاد دارد: زندگی عشایری وابسته به کوچ است و بدون کوچ زندگی معنایی ندارد و قطعا باید این کوچ انجام شود که منتظر تصمیمات مسئولین هستیم.
به گفته وی، زمان استقرار عشایر در مناطق سردسیر همه ساله از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور است و در صورت مهیا شدن شرایط این کوچ انجام خواهد شد.
این عشایر تولید کننده استان تهران با بیان اینکه در شرایط سخت خشکسالی دولت تسهیلات مناسبی در اختیار جامعه عشایری قرار داده افزود: در سال های اخیر که دامداری و پروارکردن دام برایمان خیلی سخت بود تولیدات عشایری سال به سال افزایش یافت اما برخی دلالان بلای جان این جامعه تولید کننده شده و چون ما شبکه قوی عرضه محصولات نداریم بسیاری از عشایر مجبور بودن دام های خود را به دلالان بفروشند.
وی خاطرنشان کرد: در سال های گذشته بدلیل خشکسالی در تامین علوفه با مشکلاتی مواجه بودیم اما امسال با توجه به بارش های باران اگر عشایر بتوانند کوچ خود را انجام دهند و دام هایشان در زمان مناسب به مناطق سردسیر برسند از آن طرف نیز شاهد افزایش تولید محصولات به ویژه در تامین گوشت قرمز هستیم.
هداوندخانی خاطرنشان کرد: یادمان باشد ۲۵ تا ۳۰ درصد گوشت قرمز تهران را ما جامعه عشایری تولید می کنیم و اگر از این جامعه با ارائه تسهیلات ارزان قیمت حمایت شود دیگر نیاز نیست گوشت از کشورهای دیگر با هواپیما وارد کنیم.
برخی عشایر علاقمند به کوچ هستند
یکی دیگر از عشایر نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در این شرایط سخت کرونایی برخی عشایر اعتقاد دارند که هیچ خطری آنها را تهدید نمی کند و علاقمند هستند کوچ کنند.
«قاسم بازگلی» می افزاید: اداره امور عشایری و فرمانداری ها به جامعه عشایری اطلاع دادند که فعلا از برگزاری کوچ خودداری کنند و گرچه در استان تهران نیز عشایری کوچ خود را آغاز نکردند اما برخی اعتقاد دارند که این کوچ همچون سال های گذشته در زمان خودش انجام شود.
وی اعتقاد دارد: گرچه زندگی در مراتع سرسبز برای جامعه عشایری و دام های خود و حتی افراد شهری جذاب و دیدنی است اما اول باید سلامت این جامعه تامین شود و بعد نسبت به کوچ اقدام کرد.
عشایر استان تهران از کوچ زودهنگام خودداری کنند
مدیر امور عشایر استان تهران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: از این جامعه تولید کننده می خواهم که از کوچ زودهنگام و بدون هماهنگی خودداری کنند.
«هاتف ممیزی» با بیان اینکه در مرحله اول سلامت عشایر برایمان مهم و ضروری است افزود: با اقدامات حفاظتی، بهداشتی و اطلاع رسانی به هنگام عشایر در این زمان کرونایی به حساس بودن موضوع پی برده و امسال هیچ یک از عشایر تاکنون نسبت به کوچ بصورت گروهی و انفرادی در استان تهران اقدام نکرده است.
وی اظهار داشت: همه ساله جمعی از عشایر استان های قم، البرز، سمنان و مرکزی در فصل تابستان به مراتع ییلاقی استان تهران کوچ می کرده که امسال از عشایر این استان ها نیز خواستیم فعلا کوچ خود را آغاز نکنند.
مدیر امور عشایر استان تهران با بیان اینکه تاکنون ویروس کرونا به این جامعه تولید کننده سرایت پیدا نکرده خاطرنشان کرد: در صورت مساعد شدن شرایط حتما کوچ عشایر انجام می شود اما در حال حاضر این جامعه تولید کننده در مناطق گرمسیری استان حضور دارند.
به گفته وی، جلسات ستاد کوچ در استان تهران بصورت منظم در حال برگزاری است و تصمیم گرفته شد تا زمانی که شرایط عادی نشود و دانشگاه علوم پزشکی اعلام نکند فعلا مسیرهای کوچ به روی عشایر بسته باشد.
ممیزی با بیان اینکه جامعه حدود ۳ هزار خانواری عشایر استان تهران در سال گذشته بیش از ۶۷ هزار تن محصول تولید و روانه بازار مصرف کردند افزود: حفظ سلامت این جامعه تولید کننده بسیار مهم است چرا که اگر سلامتی برای این جامعه نباشد اصلا تولید شکل نمی گیرد و لذا توصیه می کنیم که کوچ عشایر فعلا در استان تهران و سایر استان های کشور انجام نشود و پس از مساعد شدن شرایط و تایید وزارت بهداشت این کوچ انجام شود.
یادمان باشد ویروس کرونا همچنان در کشور است و زندگی هر فرد شهری، روستایی و عشایری را تهدید می کند.