اصطلاح حیات وحش نه تنها به حیوانات وحشی بلکه به پرندگان، حشرات، گیاهان، قارچ‌ها و حتی موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود.
برای حفظ تعادل زیست محیطی سالم در کره زمین حیوانات، گیاهان و گونه‌های دریایی به اندازه انسان اهمیت دارند و هر موجود زنده‌ای از حیات در این جهان سهم دارد.
هر موجود زنده روی این کره خاکی، از جایگاه منحصر به فردی در زنجیره غذایی برخوردار است که به روش خاص خود به اکوسیستم کمک می‌کند.
متاسفانه امروزه، بسیاری از حیوانات و پرندگان در معرض خطر قرار گرفته‌اند، زیستگاه‌های طبیعی آنها برای توسعه کشاورزی و زمین توسط انسان‌ها از بین می‌رود.
شکارچیان به بهانه‌های مختلف اقدام به شکار این گونه‌های ارزشمند می‌کنند و به این ترتیب طولی نمی‌کشد که برای نسل‌های آتی چیزی جز تصویری از حیات وحش باقی نخواهد ماند و این همه چیز نخواهد بود!
انقراض گونه‌های حیات وحش به طور حتم، نقش و تاثیر مهمی در ادامه حیات بشر دارد، بنابراین ما به عنوان انسان وظیفه داریم برای نجات حیات وحش و از همه مهمتر خودمان، تلاش کنیم.
نباید اجازه داد با تخریب زیستگاه‌های جانوری، حیات این گونه‌های جانوری به خطر افتد و نسل‌شان رو به انقراض رود چرا که آدمی به عنوان بخشی از طبیعت سرنوشتی ناگسستنی و گره‌خورده با محیط زیست دارد.
انسان به عنوان اشرف مخلوقات باید وام‌دار همه آنچه به او عرضه شده، باشد و حیات وحش نیز بخش بزرگی از این امانت است.
چهارمحال و بختیاری با بیش از یک هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و بیش از ۳۰۰ گونه جانوری شناسایی‌شده یکی از غنی‌ترین استان‌ها به لحاظ تنوع زیستی است.
کَل، بز، قوچ، میش، خرس قهوه‌ای، پلنگ و دیگر جانوران در کنار کبک دری به عنوان یکی از گونه‌های شاخص جانوری استان حیات وحش استان را تشکیل می‌دهند.
مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان شامل پنج منطقه حفاظت‌شده، یک پارک ملی، یک اثر طبیعی، یک پناهگاه حیات وحش و ۲ منطقه شکار ممنوع است. در سال‌های اخیر مواردی همچون خشکسالی، چرای بی‌رویه دام و شکار غیر مجاز، حیات وحش شکننده و نیازمند مراقبت و نگاه گرم آدمی را تهدید می‌کند.
چِرای بی‌رویه دام یک تهدید برای مناطق حفاظت‌شده است
یکی از محیط‌بانان منطقه حفاظت‌شده تنگ صیاد چهارمحال و بختیاری به خبرنگار ایرنا گفت: چِرای بی‌رویه یکی از مهمترین مشکلات در مناطق حفاظت شده است، زیرا تخریب زیستگاه جانوران علف‌خوار در دراز مدت روی ادامه حیات این جانوران اثر می‌گذارد.
بختیار طاهری، با اشاره به تخلفات و شکارهایی که انجام می‌شود، افزود: گشت‌زنی محیط‌بانان به منظور کشف تخلفات احتمالی در مناطق حفاظت‌شده در قالب گروه‌های چند نفره و در مسیرهای تعریف‌شده انجام می‌شود، زیرا هدف ما پیشگری از وقوع جرم و آسیب به محیط زیست است.
وی خاطرنشان کرد: شکار در گذشته برای امرار معاش انجام می‌شده است، اما متاسفانه امروز عده‌ای فقط به خاطر تفریح و افتخار، اقدام به شکار حیوانات می‌کنند، در حالی که به واقع شکار حیوانات هیچ افتخاری ندارد، زیبا این است که حیات وحش زنده و پویا باشد.
این محیط‌بان، با بیان اینکه تا زمانی که شکار یک افتخار باشد ما با چنین مشکلاتی مواجه خواهیم بود، ادامه داد: می‌توان به جاری در دست‌گرفتن اسلحه، با دوربین عکاسی زیبایی‌های طبیعت را به تصویر کشید، اگر چه همین کار نیز در حیات وحش نیاز به مهارت و مراقبت از محیط دارد.
فصل زاد و ولد حیات وحش، اوج کار محیط‌بانان است
طاهری، به زاد و ولد جانوران در اردیبهشت‌ماه و همزمانی آن با چیدن گیاهان کوهی و داروهای گیاهی اشاره و تاکید کرد: شاید افرادی که به قصد چیدن این گیاهان وارد مناطق حفاظت‌شده می‌شوند به نظر خودشان هیچ خطر و آسیبی برای محیط‌زیست نداشته باشند اما ممکن است حیوانات آبستن و یا در حال زایمان با مشاهده این افراد دچار استرس شوند و حتی بچه خود را از دست بدهند که این برای محیط زیست یک خطر است.
وی، اوج کار محیط‌بانان را مربوط به ایام زاد و ولد حیوانات برشمرد و گفت: برخی افراد با توضیحات محیط‌بانان قانع می‌شوند، اما متاسفانه عده‌ای دیگر نه، وقتی می‌بینند یک مسیر بسته و ورود به منطقه ممنوع است، با این تصور که هیچ خطری برای محیط‌زیست ندارند، از مسیری دیگر می‌روند.
طاهری، به ضرورت فرهنگ‌سازی و آموزش حفظ محیط زیست به کودکان اشاره و تصریح کرد: آماربرداری از حیات وحش، سالانه ۲ مرتبه در تابستان و زمستان، با مشارکت و همراهی سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های زیست محیطی انجام می‌شود.
وی، به سابقه ۱۴ ساله خود به عنوان یک محیط‌بان اشاره و خاطرنشان کرد:بحث تصرف اراضی در منطقه زیست محیطی، با فرهنگ‌سازی‌های انجام شده بسیار کاهش یافته است، اما هنوز شاهد چِرای بی‌رویه دام در مراتع هستیم، متاسفانه برخی دامداران توجیه نمی‌شوند که ورود دام مازاد به مناطق حفاظت شده آسیب به محیط زیست است.
اقدامات حفاظتی در فصل زاد و ولد جانوران افزایش می‌یابد
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری به ضرورت مراقبت بیشتر از محیط زیست در این فصل اشاره و بیان کرد: تعداد نیروی مستقر در محیط زیست با توجه به زاد و ولد گونه‌های جانوری در بهار افزایش می‌یابد و از ورود گردشگر به مناطق حفاظت شده جلوگیری می‌شود.
سید اصغر نوربخش رضایی خاطر نشان کرد: تغییر نوع حفاظت در فصل زاد و ولد حیوانات، به دلیل جلوگیری از جابجایی و وارد آمدن استرس و آسیب به آنها است.
وی، با اشاره به استقرار ۲۲ پاسگاه محیط‌بانی در استان، ادامه داد: تجهیزات مورد نیاز در پاسگاه‌های محیط بانی فراهم است ولی این گونه نیست که شرایط به طور کامل ایده‌آل باشد.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری بیان کرد: هم اینک مساحت تحت پوشش هر محیط‌بان در استان ۲/۵ (دو و نیم) تا ۳ هزار هکتار است در حالی که این میزان باید در مناطق کوهستانی یک هزار هکتار باشد.
نوربخش رضایی ادامه داد: در برخی مناطق حفاظت‌شده مانند تنگ صیاد که ۵۰ سال سابقه حفاظت دارد، فرهنگ مراقبت از حیات وحش و مسائل زیست محیطی جا افتاده است و در مناطق دیگر نیز این روند با فرهنگساری و همکاری مردم محقق می شود و می‌طلبد همگان بیشتر مراقب محبط زیست باشند.
وی یادآور شد: در فروردین امسال ۶ مورد تخلف در بحث شکار و صید وجود داشت، که از این تعداد ۲ مورد شروع به شکار و چهار مورد صید غیرمجاز بوده است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری به هشت مورد تخلف زنده‌گیری شامل ۷۴ قطعه پرنده در سال گذشته اشاره و تصریح کرد: امسال نیز تاکنون یک مورد تخلف زنده‌گیری شامل چهار قطعه پرنده در استان گزارش شده است.
نوربخش رضایی، با اشاره به ۱۴ مورد درگیری غیرمسلحانه در مناطق حفاظت‌شده استان در سال گذشته، خاطر نشان کرد: همچنین سال گذشته ۲ مورد درگیری مسلحانه با سلاح گرم نیز بین شکارچیان غیرمجاز و محیط‌بانان رخ داد که این درگیری‌ها منجر به زخمی‌شدن سه تن از ماموران یگان حفاظت شد.
وی یادآور شد: خوشبختانه شکارچیانی نیز داشته‌ایم که با شکستن اسلحه خود شکار را کنار گذاشته و اکنون به یک حامی محیط زیست تبدیل شده‌اند.
آموزش در حفظ محیط زیست حرف اول را می‌زند
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری، با اشاره به ثبت و ضبط بیش از ۷۰ اسلحه از متخلفان در سال گذشته، بیان کرد: مردم هر کجا تخلف زیست محیطی مشاهده کردند، می‌توانند از طریق سامانه ۱۵۴۰ موضوع را به اطلاع اداره کل محیط زیست گزارش دهند و این اداره کل در صورت مشاهده هر گونه تخلف زیست‌محیطی، ضمن دستگیری متخلف برای وی پرونده تشکیل و به مراجع قضایی تحویل داده می‌شود.
شهرام احمدی، با اشاره به اصل ۵۰ قانون اساسی حفاظت از محیط زیست را وظیفه عمومی برشمرد و افزود: برای اینکه این امانت را به درستی به نسل‌های آتی تحویل دهیم، باید همه مردم همیار محیط زیست و یک محیط‌بان باشند، خوشبختانه با آموزش‌های داده شده، اخذ مشارکت جوامع حاشیه مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست و تعامل سازمان‌های مردم نهاد نگرش‌ها به محیط زیست بهبود چشمگیری یافته است.
وی، افزایش تجهیزات حفاظت فیزیکی مانند بی‌سیم، تجهیزات حفاظتی و استفاده از فناوری‌های نوین را از جمله اقدامات انجام شده برای حفظ محیط زیست عنوان و تصریح کرد: هم‌اینک تالاب چغاخور و گندمان مجهز به دوربین مدار بسته هستند، با این حال آموزش نقش اصلی را در حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری ادامه داد: برگزاری دوره‌های آموزشی از مهدکودک تا دانشگاه، ساخت مستند و انیمیشن مرتبط با حفظ طبیعت، تولید محتواهای نرم‌افزاری، آموزش مستمر پرسنل یگان حفاظت، برگزاری آموزش‌های تخصصی در خصوص حفظ حیات وحش، رعایت حقوق شهروندی، قوانین زیست محیطی، نحوه برخورد با متخلفان و رفتار حیات وحش از جمله این آموزش‌ها بوده است.
شکار و صید بدون مجوز محیط زیست ممنوع است
احمدی، با اشاره به تشکیل ۴۰۰ فقره پرونده زیست محیطی در حوزه محیط زیست استان و معرفی بیش از ۴۰۰ نفر متخلف به مراجع قضایی برای طی مراحل قانونی، بیان کرد: شکار و صید در هیچ نقطه‌ای بدون مجوز سازمان محیط زیست، مجاز نیست یعنی حتی اگر در مناطق آزاد نیز پروانه‌ای در فصل مشخص برای گونه‌های مشخص در زمان مشخص طی دستورالعمل‌های مشخص صادر نشود، شکار و صید ممنوع است.
وی، با تاکید بر اینکه صدور پروانه شکار و صید بستگی به عواملی نظیر زمان تخم‌گذاری و زادآوری دارد، تصریح کرد: برخی مناطق مانند پارک‌ها و آثار ملی، پروانه شکار صادر نمی‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری یادآور شد: در پارک ملی بهره‌برداری ممنوع و در سطح بالای حفاظت است، پارک ملی فقط برای استفاده‌های آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی و حفاظتی است اما در مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه‌های حیات وحش بهره‌برداری پایدار که به محیط زیست آسیب نرساند در چارچوب رعایت رژیم حقوقی این مناطق مجاز است.
احمدی، شرط صدور پروانه شکار را انجام توان‌سنجی اکولوژیکی به منظور پاسخگو بودن اکوسیستم منطقه با رعایت همه دستورالعمل‌ها دانست و خاطر نشان کرد: سال گذشته در حوزه شکار چهارپا صدور پروانه نداشتیم، ولی در پرندگان خشک‌زی تعدادی محدود پروانه صادر شد با این حال ماموران این سازمان نیز برای آن که خلاف قانون عملی انجام نشود، بازرسی انجام می‌دهند.
وی، به دستگیری حدود ۱۰۰ نفر شکارچی غیر مجاز در سال گذشته اشاره کرد و گفت: این افراد یا در حال شروع به شکار بودند و یا قصد و اقدام شکار داشتند، که دستگیر و به مقامات قضایی تحویل داده شدند، خوشبختانه مشاهده می‌کنیم که سال به سال میل به شکار و تخلفات زیست محیطی در استان کاهش پیدا می‌کند.
فعالیت ۹۰ محیط‌بان در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست استان
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: هم اینک ۹۰ محیط‌بان در استان مشغول فعالیت هستند، ولی نیاز استان بیش از ۲ برابر این تعداد است.
احمدی ادامه داد: در سال‌های اخیر گام‌های خوبی در زمینه استخدام محیط‌بانان انجام شده است، به گونه‌ای که سال گذشته این بخش استخدام داشت، امسال نیز تعدادی محیط‌بان برای جبران خلا کمبود محیط‌بان جذب می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: حیات وحش استان با توجه به بارشها وضعیت خوبی دارد به گونه‌ای که حیات وحش شاخص ما در حال زاد و ولد هستند، به همین دلیل در این فصل تمام قد و جدی‌تر از سایر فصول مبحث حفاظت از تنوع زیستی و حیات وحش دنبال می‌شود.
احمدی یادآور شد: بسته به نژاد، شرایط آب و هوایی، تغذیه، ژنتیک، شرایط محیطی و امنیت چند قلوو تک قلو زایی می‌تواند در جانوران اتفاق بیفتد.
وی ادامه داد: خوشبختانه در استان مشکل زیادی با احداث جاده‌ها نداشته‌ایم،با این حال در نقاط مختلف با نصب تابلو، اطلاع رسانی‌های لازم را برای احتیاط و دقت بیشتر رانندگان هنگام عبور از جاده انجام داده و کمترین آسیب را از این ناحیه داشته‌ایم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری، با اشاره به فعالیت یک مرکز خصوصی نگهداری حیات وحش در استان برای نگهداری جانوران آسیب‌دیده، گفت: بنا به نیاز و شاخص بودن گونه جانوری آسیب‌دیده، جانور برای درمان به پارک پردیسان تهران نیز ارسال می‌شود، با این حال دوستداران محیط زیست، کلینیک‌های دامپزشکی دانشگاه آزاد و دولتی شهرکرد نیز همکاری خوبی با این سازمان در درمان حیات وحش آسیب‌دیده دارند.
خشکسالی‌های اخیر مهمترین مشکل محیط زیست استان است
احمدی، خشکسالی‌های ۱۰ سال اخیر را به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیست استان برشمرد و گفت: مناطق حفاظت‌شده بخشی از طبیعت هستند و بدون شک از آثار خشکسالی بی‌بهره نیستند، با این حال تلاش می‌شود با تدابیر مدیریتی و برنامه‌ریزی اثرات خشکسالی روی تنوع زیستی کاهش یابد.
وی، با اشاره به کاهش بارش امسال استان نسبت به میانگین بلند مدت، خاطر نشان کرد: تنش آبی در نقاط شرقی استان برای محیط طبیعی، تنوع زیستی و انسانی بیشتر است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری، با اشاره به مشکلات محیط زیست در ماه‌ها و سال‌های خشک، بیان کرد: احداث آبشخور سیار و ثابت و حمل آب با تانکر انتقال آب از چشمه‌ها و قنوات به آبشخورها از جمله اقدامات برای تامین آب مورد نیاز حیات وحش استان در شرایط خشکسالی و کمبود است.
احمدی، با بیان اینکه منابع آبی در فصل گرما بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند، تصریح کرد: امسال نیز تعدادی تانکر ذخیره آب و آبشخور برای تامین آب حیات وحش استان در نظر گرفته شده است.
وی، به بازسازی چشمه‌ها و قنوات در مناطق تحت مدیریت این سازمان اشاره و خاطر نشان کرد: همچنین به منظور آمادگی بیشتر برای تامین آب در فصل گرما و شرایط کم آبی، استخرهای مناطق حفاظت‌شده در این فصل آبگیری می‌شود.
به گفته وی، انتقال آب بین حوضه‌ای بدون ارزیابی‌های زیست‌محیطی می‌تواند برای تنوع زیستی استان خطرآفرین باشد.
به گزارش ایرنا، یک پارک ملی، یک اثر طبیعی ملی و ۵ منطقه حفاظت شده به مساحت ۱۵۵هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار جزء مناطق حفاظت شده استان است.
از مجموع یک میلیون و ۶۵۳ هزار و ۳۰۰ هکتار وسعت چهارمحال و بختیاری، یک میلیون و ۳۷۱ هزار و ۴۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه کارون، ۱۴۳هزار و ۹۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه زاینده رود، ۶۷ هزار و ۷۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه دز و ۷۰ هزار و ۳۰۰ هکتار در حوضه آبخیز داخلی قرار دارد.
خشکسالی، برداشت بی‌رویه آب و پدیده گرد و غبار، افزایش تعداد آتش سوزی‌ها در اراضی کشاورزی، مراتع و جنگل‌ها، به عنوان تهدیدی برای این مناطق و حیات وحش است.
این استان به دلیل قرار داشتن در منطقه زاگرس میانی یا زاگرس مرطوب از تنوع گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است، به گونه ای که هم اینک ۱۲.۵ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارد.
با احتساب ذخیره‌گاه زیست کره تنگ صیاد و سبزکوه می توان گفت، نیمی از مساحت استان چهارمحال و بختیاری جزو مناطق حفاظت شده و ثبت ملی و جهانی است.
منطقه حفاظت شده شیدا، هلن، قیصری، سبزکوه و پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد، منطقه شکار ممنوع خدا آفرید، اثر طبیعی ملی لاله واژگون از مناطق تحت مدیریت اداره کل محیط زیست استان چهارمحال وبختیاری است