در سال گذشته کمیسون ماده پنج با تغییر کاربری ۲ هزار و ۸۰۰ مترمربع از پلاک‌های کوچه ارفعی واقع در خیابان شیخ بهایی یعنی لایه دوم چهارباغ موافقت و مجوز ساخت هتل به ارتفاع چهار طبقه را مصوب کرد.
آن‌طور که معاون اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفت: این ناحیه از حریم چهارباغ در طرح تفصیلی اصفهان ارتفاع مشخص و ضابطه ندارد و به همین دلیل تصمیم‌گیری درباره آن به این کمیسیون سپرده شد.
همه این‌ها در حالی است که چهارباغ در محور فرهنگی تاریخی اصفهان واقع شده و مطابق با ضوابط حریم این محور، حداکثر ارتفاع بناهای واقع در عرصه و حریم تا شعاع ۱۰۰ متر باید از حداقل ارتفاع اثر تاریخی مجاور تجاوز نکرده و بیشتر از هشت متر نباشد.
نکته مهم این که شهرداری اصفهان به پیگیری‌های خبرنگار ایرنا برای مشخص شدن ارتفاع دقیق این هتل پاسخ نداد و معاونت معماری و شهرسازی و همین طور مدیر منطقه یک شهرداری اصفهان از مصاحبه پیرامون این هتل امتناع کردند.
سال گذشته از سوی رسانه‌ها دقیق و شفاف نبودن ارتفاع این هتل در حریم چهارباغ و اتفاقی که می‌تواند در لوای مجوزهای قانونی حریم چهارباغ را تهدید کند خبرساز شد و حالا این هتل از پشت بدنه چهارباغ بالا آمده و منظر چهارباغ را مخدوش کرده است.
در تاریک و روشن آینده پیش‌رو برای چهارباغ
چهارباغ یکی از اولویت‌های میراث فرهنگی اصفهان و از آثار ثبت ملی است که در طول چند سال اخیر طرح‌های شهری از جمله عبور مترو، کف‌سازی، بدنه‌سازی و جهان‌نما همه تجربه‌های ناموفق در این محور بوده‌اند.
محمود درویش، کارشناس شهرسازی و معماری، ساخت هتل با مجوز چهار طبقه در حریم چهارباغ را بیشتر از این جهت تحلیل می‌کند که راه روشنی پیش روی این خیابان و لایه های آن نیست: بارها گفته شده که چهارباغ به تنهایی کف و بدنه نیست، چهارباغ از خیابان شمس آبادی تا خیابان گلدسته است، رعایت تراکم، رعایت نحوه استفاده از زمین، نوع معماری که در منطقه ساخت و ساز می‌شود همه باید مورد مطالعه و دقت زیاد باشند.
دغدغه و نگرانی کارشناسان کاربری هتل نیست بلکه ارتفاع طبقات این هتل و مجوزهای قانونی برای ساخت و سازهایی است که می‌تواند حریم چهارباغ را ناهمگون کند.
درویش در این باره به ایرنا گفت: کسی با کاربری هتل مشکلی ندارد، ایراد اصلی در معیار مجوزهاست، وقتی صحبت از ارتفاع و حریم می‌کنیم، یکی از معیارها خط آسمانی است که باید کنترل‌شده باشد. این در حالی است که متاسفانه چنین بنایی در چهار طبقه روی پیلوتی(طبقه همکف) که معنایش دقیق تعریف نشده و ارتفاع مشخص ندارد ساخته شده و عجولانه توسط مسوولان مراحل قانونی‌اش طی شده است.
وی معتقد است که همیشه و همه چیز را نمی‌توان با قانون غربال کرد و همیشه روزنه‌هایی برای دور زدن و تعبیر کردن قوانین وجود دارد: مشکل صدور مجوزی است که مشخصات دقیق ندارد؛ اینکه آیا مسائلی چون ارتفاع، خط آسمان و هم‌خوانی با بستر در این مجوز بررسی شده است؟!
درویش در ادامه یادآور شد: میراث فرهنگی معیار و اندازه دقیق دارد، حداکثر ارتفاع در حریم آثار تاریخی مثل میدان نقش جهان و چهارباغ هشت متر است ولی قوانین نانوشته بسیار زیاد است! قانون میراث فرهنگی در چهل و پنج سال گذشته این بود که ارتفاع حداکثر بنای نوساز باید از کوتاه‌ترین المان یا عنصر ساختمان تاریخی کوتاه‌تر باشد.
این کارشناس معماری و شهرسازی در گفت و گو با ایرنا از داستان مجوزهای قانونی گفت که در سال‌های گذشته، حریم پل‌های تاریخی، زاینده‌رود و میدان نقش جهان را نقض کرد: بسیاری از ساخت و سازهایی که در چهل سال اخیر و یا حتی پیش از انقلاب در حریم آثار تاریخی و طبیعی رخ داد با مجوز قانونی و در عین حال عدول از ضوابط و قوانین بوده است. ساخت و سازهای ساحل زاینده رود که حریم پل‌های تاریخی را از بین برد و ساخت جهان نما همواره باید مورد بحث و نقد قرار بگیرد چراکه باید از اشتباهات گذشته درس بگیریم.
ابهام در تصویر چهارباغ، کمیسیون ماده پنج با چهارباغ چه می‌کند؟!
رامین مدنی، رییس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان به ایرنا گفت: چهارباغ تنها لایه اول که آن را احاطه کرده نیست و باید اتمسفر اطراف چهارباغ از گزند ناهمگونی بیشتر محافظت شود.
وی ادامه داد: لایه دوم چهارباغ پر است از ساختمان‌های مخروبه و زمین‌های متروکه‌ای که مدنی معتقد است اگر سیستم‌های مدیریتی در مورد آن برنامه نداشته باشند چهارباغ نابود می شود.
وی تصریح کرد: ما در چند سال آینده با چهارباغی مواجه خواهیم بود که لایه اول همان لایه ادوار گذشته است اما در پشت آن، چهره ناهمگون، بلند و کوتاه و ریز و درشتی پیدا خواهد کرد که چهارباغ را از شرایط فعلی بدتر و بی‌کیفیت‌تر می‌کند.
این تصویری از چهارباغ است که یک بار دیگر کارشناسان و متخصصان پیش‌بینی و درباره آن هشدار می‌دهند؛ اتفاقی که ساخت و ارتفاع گرفتن هتل کوچه ارفعی می‌تواند زنگ خطر آن باشد. آنچه در کمیسیون ماده پنج مصوب شد ارتفاعی را تایید کرده که تنها در قالب طبقات بر روی پیلوت ( طبقه همکف) تعریف شده و ارتفاع دقیقی برای آن قایل نشده است.
این ماجرا تصویر گنگی از ارتفاع این هتل و سایر بناهایی می‌دهد که شاید در آینده در جوار آن در لایه دوم چهارباغ ساخته شوند.
کمسیون ماده پنج شورایی است به ریاست استانداری، دبیری اداره کل راه و شهرسازی استان و عضویت شهردار و اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار می‌شود.
مدنی با اشاره به ساختمان این هتل و ساختمان‌های مشابه که به احتمال در آینده در لایه دوم چهارباغ شاهد آن خواهیم بود، گفت: میراث فرهنگی، شهرداری و نظام مهندسی در صدور پروانه سهیم هستند و امتیازاتی داده‌اند. میراث فرهنگی اما باید بیشتر توضیح بدهد که چه سیاستی برای فضاسازی لایه‌های دوم چهارباغ که مهم‌ترین امتیاز و مهم‌ترین خطر چهارباغ هستند در نظر دارد و در این باره تعیین تکلیف کند.
وی معتقد است که باید در لایه دوم چهارباغ سیاست پلاک به پلاک اتخاذ شود و در ابتدا یک نظام ارتفاعی مشخص برای ۲ طرف چهارباغ طراحی و مصوب شود و بعد برای هر پلاک، پروانه‌ای با شرایط خاص خودش تهیه و صادر شود که غیرقابل فروش و تخطی باشد.
وی در ادمه گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تصور می‌کنم مسئولان میراث فرهنگی باید در اسرع وقت نسبت به تهیه این برنامه مبادرت کنند چون چهارباغ دیگر قابل تکرار نیست و ساختمانی که ساخته می‌شود دست‌کم یک قرن باید با آن مواجه باشیم.
مدنی یادآور شد: نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم تمام اجزایی که سیستم‌های تصمیم‌گیری شهر هستند یک‌جور فکر کنند اما شهرها باید هدف داشته باشند؛ شهری که بی‌هدف است نقطه فرود مشخصی در آینده نخواهد داشت.
اینکه کمیسیون ماده پنج چه تصوری از چهارباغ پانزده سال آینده متصور است جدی‌ترین سوالی است که از سوی رییس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر مطرح می‌شود.
وی در این باره به ایرنا گفت: شاید اعضای این شورا تصویر خوبی از چهارباغ ترسیم کرده‌اند و ما بی‌اطلاع هستیم! اما بحث این است که این تصویر چیست؟ ما به عنوان یک شهروند اصفهانی حق داریم بپرسیم چه تصویر روشنی از این خیابان چهارباغ و اثر فاخر جهانی که زیر نظر تصمیمات این شوراست برای دهه‌های آینده ترسیم شده که حالا گام اول آن با این هتل شروع شده است؟!
از نگاه این کارشناس معماری و شهرسازی اعضای شورای کمیسیون ماده پنج باید برای رسیدن به یک تصویر روشن از چهارباغ تلاش کنند وگرنه در همین است و پاشنه همین و ما باید برای هر یکی از این احجامی که یکی یکی از لایه های چهارباغ بیرون می‌آید با دست و دلی لرزان نگران آینده چهارباغ باشیم.
همه چیز بستگی به متولی اصلی آثار تاریخی دارد
مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان و دبیر کمیسیون ماده پنج به ایرنا گفت: اگر نقطه نظری درباره مصوبه این شورا وجود دارد، باید از سوی نهاد متولی درخواست داده شود تا در کارگروه‌ها بررسی و طرح موضوع شود.
علیرضا قاری‌قرآن با اشاره به اینکه در هر پهنه‌ای طرح جامع ارتفاعات وجود دارد، گفت: مصوبه کمیسیون ماده پنج قابل تغییر است اما همه چیز بستگی به متولی اصلی دارد و اگر در این‌باره درخواست بررسی داده شود به طور قطع دوباره تصمیم‌گیری خواهد شد.
وی تاکید کرد: در این کمیسیون بر اساس نظرات متولی‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. اگر ارتفاع این هتل از ارتفاع بناهای چهارباغ بیشتر باشد به طور قطع متولی و معترض بایستی طرح موضوع کند تا ببینیم مبنای کارشناسی چه خواهد بود.
حریم چهارباغ در طرح تفضیلی اصفهان ضابطه ندارد
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان به عنوان متولی اصلی حریم آثار تاریخی از این هتل به دلیل قرارگیری در محور گردشگری چهارباغ استقبال کرده اما مسئولان آن می‌گویند در جزییات ارتفاع و خط آسمان آن نیستند.
ناصر طاهری معاون اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفت: ارتفاع هتل با ساختمان مسکونی متفاوت بوده و الزامات خودش را دارد، به همین دلیل ارتفاع را در کمیسون ماده پنج مشخص نکردند و با ارتفاع چهار طبقه مصوب شد.
وی افزود: این بخش در طرح تفضیلی اصفهان ارتفاع و ضابطه نداشت و کار قانونی این بود که در کمیسیون ماده پنج تعیین ارتفاع و کاربری شود. این مسیر طی شده و بر همین اساس برای این هتل با ارتفاع چهار طبقه اقدام شده است.
طاهری معتقد است این محوطه به دلیل قرارگیری در فاصله بین خیابان چهارباغ و خیابان شمس آبادی، مستعد ساختمان پزشکان و تجاری بوده که اگر آنها می‌خواستند کاربری هتل را از آن بگیرند این مکان به ساختمان پزشکان تبدیل می‌شد. صحبت‌های طاهری درباره هم‌شان نبودن ساختمان تجاری و پزشکی با چهارباغ در حالی است که نگرانی اصلی نه کاربری هتل که ارتفاع این بنا و مجوزی است که کمیسیون ماده پنج به بنایی با ویژگی‌های ارتفاعی نامشخص داده است؛ به گونه‌ای که حتی او به عنوان نماینده متولی میراث فرهنگی اصفهان اذعان می‌کند در جزییات ارتفاع بنای این هتل نیست!
طاهری با اشاره به قرارگیری بنای این هتل در عمق ۶۰ متری چهارباغ افزود: ارتفاعی که در کمیسون ماده پنج برای این هتل مصوب شده با شرایط اطراف سنجیده شده است، با توجه به اینکه یک کاربری خدماتی در محور پیاده گردشگری چهارباغ است باید به این بنا نسبت به ساختمان‌های دیگر امتیاز می‌دادیم.
وی یادآور شد: ارتفاع هتل اگر مشکلی برای چهارباغ ایجاد نکند ایراد ندارد، ما متولی گردشگری هستیم و باید از این بخش تا زمانی که لطمه‌ای به چهارباغ نزند حمایت کنیم.
چون دوست، دشمن است شکایت کجا بریم؟!
در حالی که گفته می‌شود در حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان که چهارباغ جز آن است ارتفاع بناهای نوساز نباید از کوتاه‌ترین ارتفاع آثار آن تجاوز کند و به نوعی اشاره مستقیم به ارتفاع هشت متر می‌شود؛ چگونه می‌توان ارتفاع چهار طبقه و اسکلت هتلی که حالا از میانه لایه دوم چهارباغ بالا آمده را پذیرفت! اگر این ناحیه به گفته معاون میراث فرهنگی اصفهان در حریم چهارباغ است و ضابطه و حریمی برای آن تعیین نشده؛ پس این قانون میراث فرهنگی که باید ارتفاع هشت متر در محور تاریخی و فرهنگی اصفهان ملاک سنجش باشد چه می‌گوید و چه نقشی دارد؟!
این تناقض چگونه مدیران و متولیان در کمیسون ماده پنج را به این نتیجه رساند که هتل کوچه ارفعی در حریم چهارباغ ارتفاع چهار طبقه بگیرد؟! در حالی که متولی اصلی بناها و محورهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی است و همین نهاد هم ارتفاع چهار طبقه را تایید کرده و در عین حال در جریان جزییات ارتفاع دقیق نیست؛ درخواست بررسی بیشتر را کدام نهاد متولی باید پیگیری کند؟! از دشمنان برند شکایت به دوستان، چون دوست دشمن است شکایت کجا بریم؟!
چهارباغ اصفهان از صفوی تا قاجار و از پهلوی تا امروز دستخوش تغییرات زیادی بود و در همه ادوار پوست انداخته است، گرچه چهارصد سال فراز و فرود زیادی را پیمود اما اکنون برآنچه مدیران شهری اتخاذ می‌کنند، گردن نهاده و شهروندان این شهرموزه منتظرند ببینند عاقبت با حافظه تاریخی آنها از چهارباغ چه می‌کنند.
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.