شیوع بیماری کرونا که نخستین تلفات آن در اوایل ژانویه سال جاری از شهر ووهان چین گزارش شد، طی چند ماه گذشته جان بیش از ۳۰۰ هزار نفر را در کشورهای مختلف گرفته و اقتصادهای بزرگ جهان را نیز به شدت تخریب کرد. به غیر از چین، کشورهای غربی آسیب دیده از کرونا شامل آمریکا، انگلستان، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و آلمان بالاترین میزان مرگ و میر را داشته‌اند.
سازمان تجارت جهانی در بیانیه اخیر خود اعلام کرده است که انتظار می‌رود میزان تجارت در سال جاری میلادی بین ۱۳ تا ۲۳ درصد سقوط داشته باشد اما بهبود این وضعیت در سال ۲۰۲۱ به اثربخشی سیاستی که توسط اقتصادهای مختلف جهان به کار گرفته می‌شود، بستگی دارد. بهبود اقتصادی‌های بزرگ جهانی به نوبه خود برای صادرات پاکستان نیز اهمیت فراوانی خواهد داشت.
۵۰ درصد مقصد صادرات پاکستان کشورهای آسیب دیده از کرونا است
براساس داده‌های رسمی نهادهای اقتصادی پاکستان، تقریباً ۵۰ درصد صادرات این کشور به کشورهای آسیب دیده از شیوع کرونا صورت می‌گیرد. حتی اگر صادرات پاکستان کمتر از ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی باشد باز هم بیشتر صادرکنندگان در این کشور تمایل به مشاغل بزرگ و استخدام کارگران زیاد هستند که هدف آن افزایش میزان صادرات است.
به همین دلیل گفته می‌شود که سهم این صادرکنندگان در فعالیت‌های اقتصادی کلی به عنوان تولید ناخالص داخلی بیشتر است. البته این وضعیت باعث شد تا صادرات تاثیر چند برابر بر مشاغل موجود در حوزه‌های اقتصادی در پاکستان بگذارد.
با گسترش شیوع کرونا در پاکستان، فعالیت‌های اقتصادی کاهش یافته و باعث تشدید بحران اشتغال در کشور شده است. در فهرست ۱۲ مقصد برتر صادراتی برای پاکستان، کشورهای آمریکا، چین، انگلیس و آلمان به ترتیب جزو چهار کشور برتر قرار دارند.
تقریبا نیمی از صادرات پاکستان به کشورهایی مانند چین، انگلیس، آمریکا، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و آلمان انجام می‌شود که بیشتر تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته‌اند. ۴۰ درصد این صادرات به کشورهای غربی آسیب دیده از کرونا و ۹ درصد آن نیز به چین انجام می‌شود.
این امر به طور طبیعی نشان می‌دهد که پیامدهای این بیماری همه گیر بر صادرات پاکستان بسیار حساس است زیرا عمده مقاصد صادراتی آن در حال تلاش و مقابله با بحران کرونا هستند.
کالایی نظیر پوشک با کیفیت‌های مختلف، پارچه، غلات، نساجی و محصولات چرمی عمده‌ترین محصولات صادراتی پاکستان را تشکیل می‌دهد. پوشاک تقریباً یک چهارم از کل صادرات این کشور است، سایر محصولات نساجی ۱۷ درصد، غلات ۱۰ درصد و محصولات چرمی کمتر از ۳ درصد می‌باشد. صادرات عمده متعلق به رده محصولات دیگر نیز شامل وسایل جراحی و اتانول است.
اهمیت احیای معیشتی کشورهای وارکننده کالاهای پاکستانی
کشورهای غربی آسیب دیده از کرونا مهمترین مقصد برای صادرات محصولات صنایع نساجی و چرم محسوب می‌شود. بیش از دو سوم کل پوشاک و سایر صادرات نساجی تولیدی به کشورهای غربی انجام می‌گردد و علاوه بر این غلات و سایر محصولات دیگر نیز عمدتاً به کشورهای غیر از چین و کشورهای غربی ذکر شده، صادر می‌شود.
با تولید کالاهای نساجی و چرمی که اکثر صادرات پاکستان را تشکیل می‌دهد، سیاست‌های مربوط به احیای معیشت در کشورهای غربی درگیر با کرونا بر سرعت تقاضا برای جذب محصولات پاکستانی که به سطح قبل از شیوع بیماری برسد، تاثیر می‌گذارد به همین دلیل احیای اقتصادی این کشورها برای پاکستان بسیار حائز اهمیت قلمداد می‌شود.
وضعیت صادرات پاکستان
ارزش صادرات پاکستان که ۱۷ سال پیش بنابر گزارش نهادهای اقتصادی این کشور در اوج خود قرار داشت، با کاهش ۱۶. ۷ درصدی در سال ۲۰۰۳ روبرو شد. این روند میان سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ به ۸. ۳ درصد رسید و در سال ۲۰۱۸ نیز اندکی بهبود یافت.
از سال ۲۰۱۶ به بعد صادرات پاکستان در یک مسیر صعودی قرار داشت و میزان آن ۵. ۱ درصد رشد در هر سال ثبت شد که سطح صادرات را تا سال ۲۰۱۹ به ۲۳. ۸ میلیارد دلار رساند.
اما آمار و ارقام منتشر شده توسط دفتر آمار پاکستان نشان دهنده کاهش شدید صادرات از ماه مارس سال جاری میلادی است. در ماه آوریل صادرات به ۹۶۰ میلیون دلار کاهش یافت که نسبت به ماه مشابه در سال ۲۰۱۹ میلادی، کاهش ۵۴ درصدی به همراه داشته است.
صادرات انواع پوشاک نیز در ماه مارس امسال تحت تاثیر منفی قرار گرفت اما صادرات کالاها و ابزارهای جراحی و برخی محصولات چرمی نظیر دستکش با نرخ رشد مثبتی همراه بوده است.
منابع خبری گفتند: هیچکدام از کالاهایی که به طور مستمر توسط پاکستان صادر می‌شود، بخش قابل توجهی از سبد واردات بازارهای مقصد را تشکیل نمی‌دهد و این بدان معناست که پاکستان احتمالاً روی محصولات با ارزش افزوده پایین تمرکز می‌کند که ارزش قابل توجهی در تجارت ایجاد نمی‌کند. اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند نشان دهد که سیاستگذاران در میان شرکای تجاری پاکستان، تمایل زیادی برای احیای تقاضای صادرات این کشور نسبت به سایر اقلام با ارزش بالاتر که درصد بیشتری از کل واردات آن‌ها را تشکیل می‌دهد، ندارند.
لزوم متنوع‌سازی کالاهای صادراتی پاکستان
کارشناسان توصیه کردند که صادرکنندگان می‌توانند از طریق متنوع‌سازی محصول یا با راهبردهای صادراتی بهتر به روابط تجاری بالقوه دست یابند، زیرا در این مسیر احیای فروش صادراتی نیز آسان‌تر می‌شود.
«عادل ناخدا» استادیار پژوهشکده مدیریت بازرگانی در کراچی پاکستان گفت: صادرکنندگان این کشور باید با هدف قرار دادن طیف وسیعی از محصولاتی که ممکن است در وضعیت کرونایی صادرات آنان محو شود، استراتژی موثری را دنبال کند. به عنوان مثال، صادرکنندگان نساجی این روزها در پاکستان با موفقیت در حال حرکت به سمت تولید تجهیزات محافظت در برابر کرونا، لباس‌های محافظ شخصی و ماسک‌های صورت هستند که می‌توانند فعالیت‌های تجاری و صادراتی این کشور را چند قدم به جلو هدایت کنند.
وی بر لزوم پشتیبانی دولت از صادر کنندگان و حصول اطمینان از حرکت مداوم کالاها در زنجیره‌های تامین، چه خارجی و چه داخلی و همچنین از بین بردن محدودیت‌های تجاری تاکید کرد.