احمد حاجبی روز سه شنبه در نشست خبری ویدیو کنفرانس که از وزارت بهداشت برگزار شد، افزود: وزارت بهداشت آمار فوت ناشی از خودکشی را جمع آوری می‌کند، اما برای افزایش دقت آن با آمار پزشکی قانونی انطباق داده می‌شود و به آن آمار استناد می‌کنیم. آمار اقدام به خودکشی در فروردین ماه هنوز کامل نشده است، اما در این آمار هم کاهش نسبی نسبت به فروردین ۹۸ وجود دارد.
وی ادامه داد: آمار اختلالات روان شناسی در کشور در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال ۲۳.۶ درصد است. شایع‌ترین اختلال با ۱۲.۷ درصد در کشور افسردگی است.
ترس و اضطراب ناشی از کرونا
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفت: بعد از همه گیری ویروس کرونا، جامعه و عموم افراد با اضطراب و نگرانی ناشی از این همه گیری مواجه شدند. علت اصلی آن، ناشناخته بودن و رفتارهای غیرقابل پیش بینی این ویروس بود. همچنان جامعه جهانی با رفتارهایی از ویروس مواجه می‌شود که مبهم است و به دنبال تحقیقات بیشتر هستند.
وی ادامه داد: به دنبال این موارد بحرانی، انتظار ترس و اضطراب در جامعه وجود دارد. این گونه واکنش‌ها، طبیعی هستند و به دنبال حوادث و بحران‌ها دیده می‌شود. بنابراین به این واکنش‌ها نباید برچسب بیماری بزنیم. در اوایل اسفند با جامعه‌ای مواجه شدیم که اضطراب شدید داشت. بخش سلامت روان وزارت بهداشت از ابتدا به روش‌های مختلف تلاش کرد که نیاز جامعه را شناسایی کرده و مداخلاتی انجام بدهد.
حاجبی افزود: یکی از زیرساخت‌هایی که از روهای اول استفاده شد، نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه بود. حدود دو هزار روانشناس در نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه به کار گرفته شده‌اند که در سراسر کشور فعال هستند و بر اساس اضطراب ناشی از کرونا از طریق ارتباط ویدیویی با مردم در ارتباط بودند. زیرساخت دیگر که از هفتم اسفند ماه استفاده شد و از ۲۳ اسفند مداخله سلامت روان در آن آغاز شد، سامانه تلفنی ۴۰۳۰ بود. تاکنون بیش از ۵۰۰ هزار تماس تلفنی توسط کارشناسان و مشاوران سلامت روان پاسخ داده شده که در این بازه زمانی بین ۸ تا ۹ هزار جواب داده شده است. این منبع توانست به برداشت نیازهای سطح جامعه کمک کند. نیازهای روان شناختی جامعه در این سه ماه گذشته فراز و فرودهایی داده که بر اساس داده‌های تماس‌های تلفنی توانستیم خدمات خود را متناسب با نیاز جامعه تنظیم کنیم.
مشاوره برای سوگ ناشی از فوت بیماران کرونایی
مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت اظهار کرد: به دنبال بیش از ۷ هزار فوت که تاکنون اعلام شده، خانواده‌هایی داریم که بازمانده افراد فوت شده ناشی از ویروس کرونا هستند. این افراد نتوانستند شرایط عزاداری و کفن و دفن را اجرا کنند و در نتیجه این نگرانی وجود دارد که نکند این سوگ پیچیده شود. از یک ماه پیش خدمات و بسته خدمتی با عنوان مشاوره در سوگ آماده شده و ارائه می‌شود. با کلیه خانواده‌ها تماس گرفته می‌شود و پس از اخذ رضایت، این خدمات به خانواده‌ها ارائه می‌شود.
اختلال مصرف و شیوع مصرف مواد مخدر
وی در پاسخ به سوالی درباره میزان مصرف مواد مخدر در کشور اظهار کرد: در مورد مصرف مواد مخدر، اختلال مصرف مواد و شیوع مصرف مواد مخدر مطرح است. بر اساس آخرین آمارها که در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته، اختلال مصرف مواد مخدر ۲.۱ درصد است. ولی شیوع مصرف مواد مخدر در کشور ۵.۴ درصد است.
باور نادرست مصرف الکل برای پیشگیری از کرونا
حاجی بیان کرد: در اسفند ماه باور نادرستی در افراد مبنی بر مصرف الکل برای جلوگیری از کرونا ایجاد شده بود و در نتیجه مسمومیت‌هایی بابت مصرف الکل اتفاق افتاد. در یک ماه گذشته با این موضوع روبه‌رو نشدیم و به نظر می‌رسد مردم آگاهی لازم را پیدا کرده‌اند.
آخرین وضعیت قانون سلامت روان
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت گفت: حدود ۱۶ سال از قانون سلامت روان می‌گذرد و بازبینی‌های فراوانی در مورد آن انجام شد. این قانون در دو کمیسیون هیات دولت در جلسه‌های مختلف مطرح شد که تغییراتی زیادی هم روی آن اتفاق افتاد. اسم این طرح، قانون حمایت از حقوق بیماران مبتلا به اختلالات روانی تبدیل و در نهایت در هیات دولت مصوب شد. این موضوع در اسفند ماه به مجلس ارائه شد. در حال حاضر کارهای فنی روی آن در مرکز پژوهش‌های مجلس انجام می‌شود تا برای ارائه به صحن آماده شود.
طرح سراج حرکت رو به جلویی دارد
حاجبی درباره طرح سراج اظهار کرد: در حال حاضر هر دانشگاه علوم پزشکی در یک شهر، طرح سراج را اجرا می‌کند. بعد از این‌که تسلط کامل به زوایای مختلف آن ایجاد شد می‌تواند گسترش پیدا کند. طرح سراج قبل از شیوع کرونا، در جلسه شورای اجتماعی کشور هم مطرح و با ملاحظاتی تصویب شد.
وی ادامه داد: سازمان اجتماعی کشور که زیرمجموعه وزارت کشور است از این طرح حمایت می‌کند. در سال ۹۹ نیز ۱۵ محل دیگر به طرح سراج اضافه خواهد شد. این طرح حرکت رو به جلو دارد، اما برای اجرا به استانداردهایی نیاز دارد. پیش بینی می‌کنیم تا پایان سال ۹۹ بتوانیم سرعت گسترش را ببینیم. شورای اجتماعی کشور و به خصوص استانداری و مدیرکل‌های اجتماعی استانداری با دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌ها برای اجرای طرح سراج همکاری می‌کنند.
خشونت در خانواده‌ها در دوران کرونایی
حاجبی در پاسخ به سوالی درباره تعارضات خانوادگی در دوران کرونایی اظهار کرد: این‌که در جریان قرنطینه خانگی با مشکلاتی در ارتباط خانوادگی مواجه شویم قابل پیش بینی است. زیرا همه گیری ویروس کرونا به طور کلی شیوه زندگی را تغییر داده است. همه مهارت‌های ما برای شیوه زندگی قبلی تنظیم شده بود. وقتی قرنطینه خانگی طولانی می‌شود و خانواده‌ها باید ساعت بیشتری در منزل تعامل داشته باشند، ممکن است تعارضاتی در ارتباط اتفاق بیفتد.
وی افزود: با چند بسته مداخله‌ای حمایتی و استفاده از روان شناسانی که در سامانه ۴۰۳۰ کار کرده‌اند در این زمینه ارتباط مستقیمی با جامعه برقرار کردیم.
ارائه خدمات سلامت روان به کادر درمان
وی درباره ارائه خدمات سلامت روان به کادر درمان اظهار کرد: عمده خدماتی که کادر درمان برای نیازهای مشاوره‌ای دریافت کردند در دانشکده‌های پزشکی ارائه شد. همکاران ما به فراخور زیرساخت‌ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی، مداخلات غیردارویی و گروهی را برای کادر درمان تدارک دیدند. البته شکل ارائه خدمت در دانشگاه‌ها بر اساس زیرساخت‌ها متفاوت بود.
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت افزود: تجربه نشان می‌دهد که افراد تیم درمان به چند علت مستعد مداخلات روان شناسی هستند. افزایش ساعت کاری و دوری از خانواده‌ها و حتی قرنطینه شدن پس از ساعت کاری از جمله این موارد است. محیط خانواده می‌تواند در جذب مشکلات کمک کند و این وضعیت برای کادر درمان در این دوران وجود نداشت. وقتی همه ابعاد را کنار هم می‌گذاریم می‌بینیم فشارهایی به کادر درمان در این شرایط وارد می‌شود. در این زمینه یکی از شیوه‌ها، مداخلات گروهی است.
حاجبی ادامه داد: این خدمت به صورت مداخله گروهی برای کادر درمان بسیار مناسب است که در شرایط گروهی افراد می‌توانند بازگویی روان شناسی داشته باشند. البته تکنیک‌هایی در این جلسه‌های گروهی استفاده می‌شود که افراد شرایط بهتری داشته باشند.
آگاهی میزان اضطراب را کم می‌کند
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت درباره کاهش میزان اضطراب با افزایش آگاهی نسبت به کرونا گفت: دانش و آگاهی نسبت به هر مقوله‌ای می‌تواند میزان اضطراب را کم کند. تلاش کردیم در زمینه کرونا اطلاع رسانی کنیم. وقتی سامانه ۴۰۳۰ راه اندازی شد، بیشترین تماسی که گزارش می‌شد به دلیل نگرانی در مورد چگونگی برخورد با این ویروس بود.
شیوع اختلال روان در نوجوانان و جوانان
حاجبی درباره شیوع اختلال روان در نوجوانان و جوانان در سال‌های اخیر اظهار کرد: گروه نوجوانان و جوانان هم در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال قرار می‌گیرد و شایع‌ترین اختلال همان طور که اشاره شد، افسردگی است.
وسواس در دوران پساکرونا
وی درباره احتمال افزایش وسواس در دوران پساکرونا گفت: با شرایط خاصی روبه‌رو بودیم. ممکن است علائم افراد در مورد وسواس در آینده بیشتر شود. همچنین افرادی که زمینه‌ای برای وسواس داشتند می‌تواند با اضافه شدن عامل مضاعف، دچار تشدید علائم شوند.
غربالگری سلامت روان از پاییز آغاز می‌شود
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت در پاسخ به سوال خبرنگار سلامت ایرنا درباره انجام غربالگری سلامت روان گفت: غربالگری سلامت روان یکی از دغدغه‌های ما در نظام سلامت است. البته باید به آن پیمایش سلامت روان گفت. با استفاده از ابزارهایی که وجود دارد و پرسشگرهایی که آمادگی لازم را دارند می‌توانیم برای غربالگری سلامت روان به سمت جامعه برویم. در پیمایش‌ها با نمونه گیری روی جامعه کار می‌شود که می‌تواند آن تعداد نماینده وضعیت کشور باشد. بر اساس طراحی‌هایی که انجام شده این اقدام باید در پاییز امسال اتفاق بیفتد.
وی ادامه داد: اگر شرایط کشور خوب باشد و نگران انتقال ویروس نباشیم و با حفظ فاصله گذاری و اصول بهداشتی، داده‌های کشوری در زمینه سلامت روانی جمع می‌شود. تمام پروتکل‌ها نوشته شده و ابزار آماده است و در تابستان به روان شناسان آموزش‌ها ارائه می‌شود و احتمالا غربالگری سلامت روان از شهریور ماه یا ابتدای پاییز آغاز خواهد شد.
حاجبی افزود: اگر به جمع بندی برسیم که نتوانیم خانه به خانه این غربالگری را انجام بدهیم، ممکن است شیوه دیگری را انتخاب کنیم. ولی خیلی بعید است که اگر از لوازم حفاظتی استفاده کنیم، نتوانیم این کار را اجرایی کنیم. بنابراین تا پایان امسال می‌توانیم وضعیت جدید شیوع اختلال‌های روانشناسی در کشور را اعلام کنیم.
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت درباره شیوه غربالگری سلامت روان به صورت خانه به خانه اظهار کرد: اگر شیوه تغییر کند دیگر نمی‌توانیم دقت آمار را در کشور بالاتر ببریم. البته اگر شیوه خانه به خانه باعث افزایش ریسک انتقال ویروس شود، روی روش‌های دیگری کار خواهیم کرد.
احتمال ابتلای معتادان به کرونا
حاجبی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار سلامت ایرنا درباره ابتلای معتادان به کرونا بیان کرد: دلیلی نداریم که فرد معتاد به کرونا مبتلا نشود. هیچ شاهد علمی در این زمینه در جهان وجود ندارد که بگوید فرد مصرف کننده مواد مخدر کمتر به کرونا مبتلا می‌شود. برداشت ابتدایی این است که افراد توزیع کننده مواد مخدر از این شایعه بهره برداری کنند، ولی این موضوع هیچ مبنای علمی ندارد.
یکی از دلایل کاهش خودکشی در اسفند
حاجبی گفت: به دلیل تغییر شیوه زندگی در این مدت و تغییر ساعت حضور افراد در خانواده ممکن است تعارضاتی در خانواده اتفاق افتاده باشد. یکی از دلایلی که باعث شده میزان خودکشی کاهش پیدا کند، این هست که در اسفند ماه، انسجام در روابط خانواده به دلیل وجود بحران و نگرانی در هسته خانواده باعث جمع شدن افراد دور هم شد. به نظر می‌رسد سرمایه اجتماعی در خانواده‌ها در اسفند ماه افزایش پیدا کرد.
وی افزود: از طرفی خانواده‌ها با یک الگویی در این مدت مواجه شدند که قبلا تجربه نکرده بودند. در نتیجه برای انطباق با الگوی جدید به زمان نیاز است. البته تا وقتی این انطباق شکل بگیرد، ممکن است تعارضاتی اتفاق بیفتد.
عوامل موثر بر خودکشی
حاجبی در مورد عوامل موثر بر اقدام به خودکشی بیان کرد: خودکشی مثل بقیه مسائل و مشکلات حوزه سلامت روان، به مسائل اجتماعی و روان شناختی ارتباط دارد. خودکشی چندین فاکتوری است و نمی‌توان با یک عامل به عنوان سبب شناسی خودکشی برخورد کرد. بسیار پدیده پیچیده‌ای است و گروهی از عوامل با تعامل باعث پیچیده‌تر شدن موضوع می‌شوند. مباحث ژنتیکی، بیماری‌های روان پزشکی و موارد دیگر می‌تواند باعث خودکشی شود. تا بیش از ۹۰ درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند به نوعی مبتلا به یک اختلال روان شناسی هستند.
وی ادامه داد: عوامل اجتماعی یا تعیین کننده‌های اجتماعی سلامت نیز در زمینه خودکشی نقش پررنگ دارند. در مورد ایلام ممکن است تعامل همه عوامل باعث افزایش خودکشی در این استان شده باشد.
رویکرد پویا درباره مقابله با کرونا
مدیرکل سلامت روانی وزارت بهداشت اظهار کرد: وزارت بهداشت در زمینه سلامت روان در دوران کرونا رویکرد قابل دفاعی داشت که پویا بود. ویروس کرونا ابعاد ناشناخته بسیاری دارد و هر حوزه‌ای که می‌خواهد در مورد کرونا کار کند باید پویا باشد تا بر حسب هر مقطع زمانی، نیاز جامعه را رفع کند.