سماوری بود که روی ایوان غل می‌خورد، چای تازه دمی که مستت می‌کرد، باغچه‌ای که عطر گل‌ها و میوه درختانش هوش از سرت می‌پراند و خانواده ساده و بی‌ریایی که همچون حلقه‌های متصل یک زنجیر تو را در بر گرفته بودند.
پرده آویزان به در را کنار می‌زنم، به نرده کنار تراس کوچک واحد آپارتمانم تکیه داده‌ام و از بالا به دوردست‌ها خیره شده‌ام، تمام دورنمای روبرویم را ساختمان‌های بزرگ تکمیل شده یا در حال ساخت احاطه کرده است.
از این بالا که به پایین نگاه می‌کنم همه چیز کوچک به نظر می‌رسند و حتی ابهت درختان را که روزگاری ارتفاع شاخ و برگشان از خانه‌ها و دیوارها بیشتر بود نیز به چشم نمی آید.
روی تراس کوچک خانه تکیه زده به نرده‌ها چشم خاطر از ساختمان‌های روبرو بر می‌دارم و وارد دنیای شیرین خاطراتم در گذشته‌های نه چندان دور می‌شوم.
بهار و تابستان گرم را در حیاط و کوچه‌ها سر می‌کردیم، باران‌های پاییزیی را از پشت پنجره نظاره می‌کردیم و زمستان هم پارو به دست شال و کلاه می‌کردیم و با همکاری همسایه‌ها عده‌ای روی پشت بام، برخی توی حیاط خانه‌ها و تعدادی توی کوچه‌ها برف ها را پارو می‌کردیم.
در خانه را که باز می‌کردی خبری از ساختمان‌های بزرگ نبود و چشمت به خانه سنتی همسایه و درختان سرسبز و باطراوت کوچه می‌افتاد و عصرگاه زنان و مردان در کوچه دور هم جمع می‌شدند و از هر دری و هر موضوعی نقل مبحث می‌کردند و بچه ها هم با قیل و قال خود هیاهو و سرزندگی را به کوی و کوچه‌ها هدیه می‌دادند.
همدیگر را می‌شناختیم، با درد و شادی هم آشنا بودیم، در تلخ و شیرین زندگی شریک و همراه بودیم، در منازل تا پاسی از شب باز بود و به خانه همدیگر سرکشی می‌کردیم، خاطراتمان و داشته‌هایمان مشترک بود.
خانه‌ها از دو یا نهایت سه طبقه فراتر نمی‌رفت و حیاط و باغچه، اتاق‌های رو به آفتاب جزو لاینفک بیشتر خانه‌ها بود و خانه ها زمستان با چراغ‌های نفتی مشهور به علاءالدین گرم می‌شد و همه دورش حلقه می‌زدند.
زندگی به معنای واقعی در حرکت بود و حیات در رگ‌های خانه‌ها و کوچه پس‌کوچه ها جریان داشت و برخلاف امروز زندگی ماشینی و نیمه مدرنیته بر ساده زیستی سنتی غلبه نکرده بود و هنوز سقف خیلی از خانه‌ها چوب و الوار و دیوارها قطور و کاه‌گلی و دارای طاقچه بود.
اما زندگی ماشینی و نیمه صنعتی بر مردم غلبه کرد و روند صعودی تورم اقتصادی و نیز تغییر در سبک زندگی‌ها باعث شد بیشتر خانه‌های دلنشین قدیمی یکی پس از دیگری به مرگی ناخواسته دچار شوند.
اغلب خانه‌های گرم قدیمی به تدریج جای خود را به برج‌های چندین و چند طبقه‌ای دادند، حیاط‌ها به تراس‌های کوچک، باغچه‌ها به گلدان‌های آپارتمانی تبدیل شدند، آسانسورها جای نردبان ها و پلکان‌ها را گرفتند، سماروها از غل غل افتادند، چای‌سازهای برقی محلی برای عرض اندام یافتند و با گازکشی خانه‌ها، علاءالدین و چراغ خوراک پز نفتی هم به تاریخ پیوست.
اکنون بلندمرتبه سازی ساختمان در حوزه مسکن استان ایلام به روندی عادی تبدیل شده است و هر کسی خانه‌ای قدیمی دارد آن را به اصلاح بساز بفروشان کوبیده و یک برج بزرگ به جایش می‌سازند.
دیگر در کمتر محله‌ای بلندمرتبه‌سازی دیده نمی‌شود و در هر کوچه و خیابانی حداقل به سه مورد و حتی بیشتر ساخت و ساز برج و آپارتمان‌های بزرگ در جریان است و دیگر خانه‌های قدیمی انگشت شمار هستند و محله‌ها تعبیر و تعریف واقعی خود را دست داده‌اند.
امروز با خراب کردن خانه‌های قدیمی و سنتی، برج سازی به یک رویه و سنت ناشی از تغیر سبک زندگی تبدیل شده است و هر روز بر تعداد ساختمان‌های بزرگ اضافه می‌شود و صفای گذشته نه چندان دور شهر با این بلندمرتبه‌سازی‌ها هر روز کمرنگ تر از دیروز می‌شود.
بچه‌ها به جای قیل و قال همسالان در کوچه‌ها وقت خود را با بازی‌های رایانه‌ای و تلفن‌های هوشمند همراه می‌گذرانند چرا که کوچکترین بازی و سر و صدا داد همسایگان طبقه پایین و کناری را در می‌آورد و کوچه ها دیگر صدای هیاهو و بازی و جرزنی بچه‌ها را نمی‌شنود، اتاق‌ها کوچک و بدون طاقچه شده‌اند و دیوارهای بین خانه‌ها نازک و کاغذی.
زندگی آپارتمانی موجب شده است همسایه‌ها کمترین ارتباطی با هم نداشته باشند و همدیگر را نمی‌شناسند و هر خانواده در خلوت تنهایی خود بار سنگین زندگی را به دوش می‌کشد برخلاف روزگاران گذشته که همه اطرافیان گوشه‌ای از رفع مشکل خانواده‌ها را می‌گرفتند.
برف‌های امروزه هم بی‌وفا شده اند و دیگر خبری نیست از برف‌های سنگین و هیجان‌انگیز گذشته که می‌شد با آنها دنیایی از آدم‌برفی را در حیاط خانه‌ها ساخت، برف‌های امروزه هم انگار می‌دادند نسل پارو به دستان کوچه‌ها و پشت بام‌ها رو به افول رفته‌اند و سقف‌های شیروانی و ایزگام خانه‌های جدید نیاز به برف‌روبی ندارند و برف‌های واقعی چندروزه هم با گذشته‌ها رفتند و جای خود را به برف‌های نازک نیم‌روزه دادند.
دیگر با تغیر ساخت و سازهای ساختمانی که زندگی خانواده‌ها را هم دستخوش خود کرد، بافت‌های محله ای و سنتی رنگ باختند و در کمتر منطقه‌ای از شهر می‌توان خانه‌های قدیمی را دید و شاید صاحبان آن خانه‌ها هم اگر شرایط داشته باشند خانه‌های سنتی خود را به برج و آپارتمان‌های بزرگ تبدیل می‌کنند تا هم همرنگ جماعت شوند و هم با اجاره دادن هر واحد به مبالغ کلان بخشی از نیازهای اقتصادی خود را تامین کنند.
و اگر قصد تخریب و نوسازی خانه خود را داشته باشند بدون شک همانند سایرین به بلندمرتبه سازی ساختمان روی می‌آورند و خانه خود را به سبک قدیمی نمی‌سازند و در طراحی‌های امروز جایی برای حیاط، ایوان، باغچه و اتاق طاقچه‌دار لحاظ نمی‌شود.
به ناگاه از دنیای گذشته‌های شیرین به امروز سنگی باز می‌گردم و از کنار نرده تراس به داخل خانه می‌روم و پرده را می‌کشم و سری به اتاق فرزندم می‌زنم که بی‌صدا در حال بازی با تلفن همراه است و به آشپزخانه می‌روم و چای‌ساز را به برق وصل می‌کنم و به لطف وجود گاز لوله کشی به فکر درست کردن غذا هستم.
و با خود آرزویی محال می‌کنم که ای کاش دوباره چرخ روزگار بچرخد و روند ساخت خانه‌های سنتی دارای باغچه و حیاط و ایوان مد شود و این ساختمان‌های نه چندان دلچسب آپارتمانی دوباره به همان خانه‌های دلپذیر قدیمی خودمان تبدیل شوند و کوچه‌ها و خانه‌ها، مردم و بچه‌ها را دوباره دور هم گرد آورند.
کمبود زمین در شهر ایلام و گسترش روزافزون جمعیت شهری بلندمرتبه سازی را اجتناب‌ناپذیر کرده است اما رویه غیراصولی و بدون آینده‌نگری ساخت آپارتمان‌های چند طبقه از سالیان گذشته تا کنون مشکلات زیادی برای شهر و شهروندان ایجاد کرده است.
این وضعیت شهر ایلام که در بسیاری از شهرهای دیگر کشور نیز دیده می‌شود نتیجه ده‌ها سال روند نادرست خانه‌سازی است که به گفته صاحبنظران امور شهری باید متوقف شود در غیر اینصورت شهری بدمنظر با انبوهی از مشکلات را برای آیندگان بر جای می‌گذارد.
هر چند در دوره کنونی مدیریت شهری ایلام کارهای خوب و بدیعی در شهر ایلام انجام شده است که مجال بازگو کردن آنها در این گزارش نیست اما اصلاح رویه ساختمان‌سازی یک نیاز اساسی است تا تلاش‌ها برای اصلاح امور شهر و رفع مشکلات آن از جمله ترافیک ابتر و بی‌نتیجه نماند.
انسان، طبیعت و آسمان سه غایب بزرگ شهرها
عضو سابق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ایلام، انسان، طبیعت و آسمان را سه غایب بزرگ شهرهای امروز عنوان کرد و گفت: شهرهای امروز ما به تنفس نیاز دارند، به فضاهای باز و وسیعی مانند میدان نقش جهان اصفهان که در آن مردم دور هم جمع شوند و با آسمان و نور و طبیعت و آب ارتباط برقرار کنند. شهرهای ما، امروزه نه زندگی کردن، بلکه زیستنِ صرف را فراهم می‌کنند.
منصور بهادری تاکید کرد: فضاهای باز شهری که برای انجام فعالیت‌های شهرنشینی و تعاملات بین شهروندان و ایجاد فضای سبز به شدت در شهر ایلام مورد نیاز است اما بیشتر این فضاها با توجه به تصمیمات غیرفنی اتخاذ شده در کمیسیون ماده پنج دچار تغییر کاربری می‌شوند.
تخلف‌های شهرسازی شهری بدمنظر و نازیبا برای آیندگان برجای می‌گذارد
عضو سابق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ایلام گفت: عدم برخورد قانونی قاطع با متخلفان جرائم معماری و شهرسازی به خصوص در زمینه سطح اشغال و تراکم از معضلات بسیار جدی است و باعث می‌شود شهری بدمنظر و نازیبا برای آیندگان بر جای بماند.
بهادری با بیان اینکه تاثیرات منفی این اقدامات را در آینده نزدیک بر سیما، منظر و خرده اقلیم خواهیم دید، اظهار کرد: ما در قبال نسل‌های آینده مسوول خواهیم بود و با ادامه این روند شهری برایشان به جای خواهیم گذاشت که پر از آپارتمان‌های بدمنظر و نازیباست.
وی تاکید کرد: شهر تهی از فضاهای باز شهری، فضای سبز و امکان فعالیت پیاده‌مدارانه انسان است و گسترش شهر ایلام به نحوی است که امکان حضور انسان در آن از صرفا طریق ماشین امکان‌پذیر است.
هدر رفت ثروت و سرمایه‌های ملی از مهمترین تبعات طراحی نامناسب و غیراصولی شهرسازی
عضو سابق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ایلام گفت: از بین رفتن ثروت و سرمایه‌های ملی از مهمترین تبعات این شکل از شهرسازی و طراحی نامناسب و غیراصولی است.
بهادری با بیان اینکه امروزه در دنیا کیفیت ساختمان‌ها را با فاکتوری به نام عمر مفید ساختمان می‌سنجند، اضافه کرد: در مقابل آمار متوسط حداقل ۱۰۰ ساله دنیا، ساختمان‌های ما حداکثر ۳۰ سال عمیر مفید دارند؛ این به معنای اتلاف سرمایه‌های مادی کشور است.
وی یادآور شد: آسیب دوم این روند شهرسازی در ایلام از بعد زیست محیطی است؛ ساخت و ساز با مصالح کم‌دوام و مضر و با عمر مفید پایین منجر به استفاده بی‌حد از آب و خاک و معادن زمین جهت تولید مصالح ساختمانی می‌شود از طرف دیگر نیز تولید دائم نخاله‌هایی است که هنوز در بدترین شرایط در محیط رهاسازی می‌شوند.
زمین به عنوان اصلی‌ترین سرمایه بشر در اثر ساخت و ساز نامطلوب اتلاف می‌شود
عضو سابق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ایلام گفت: زمین به عنوان یکی سرمایه‌های امروز شهرها در دنیاست و با سیاست‌هایی از قبیل ساخت و سازهای چندمنظوره و هدفمند به استفاده مناسب از آن اقدام می‌شود اما زمین در چنین ساخت و سازهای نامطلوبی در شهر ایلام اتلاف می‌شود و از بین می‌رود و از همه مهم‌تر حقوق شهروندی افراد ضایع می‌شود.
بهادری تاکید کرد: شهروندانی که می‌بایست به صورت متوازن به امکانات و کاربری‌های عمومی و فضاهای سبز شهری دسترسی داشته باشند، حق استفاده از هوا، آفتاب و تهویه مطلوب دارند، می‌بایست در خانه‌هایشان از حریم صوتی و بصری برخوردار باشند و می‌بایست در فضاهای شهری انسان محور و پیاده‌محور به فعالیت بپردازند در شهرهای بی‌قواره امروز ما جایی ندارند.
ساختمان‌سازی یک صنعت چندوجهی است و فقدان هر کدام باعث عدم دستیابی به شهرسازی مطلوب می‌شود
وی یادآور شد: امروزه ساختمان‌سازی یک صنعت چندوجهی است، صنعت از این نظر که با تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا در ارتباط است و چندوجهی بودن به این معنی که با تخصص‌ها و گرایش های متنوعی در ارتباط است.
بهادری با تاکید بر اینکه فقدان هر کدام از این موارد باعث عدم دستیابی به کمال مطلوب در شهرسازی و معماری می‌شود، اظهار کرد: در بعد معماری، استفاده از مصالح و فرآورده‌های ساختمانی استاندارد که دارای ویژگی‌هایی چون مقاومت، کارآیی و عدم آسیب به محیط زیست باشد از عوامل بسیار مهم در کیفیت معماری ساختمان است.
وی یادآور شد: نیروی انسانی ماهر و دارای تخصص و نه افرادی که بر حسب تجربه یا اجبار معیشتی به کار در کارگاه‌های ساختمانی اشتغال دارند و توجه به مسائلی مانند رعایت عدالت شهری در توزیع کاربری، توجه به سیما و منظر شهری، اجتناب از سایه‌اندازی نامطلوب و بخصوص رعایت تعداد طبقات و تراکم از عوامل مهم در کیفیت بخشی به شهرهاست.
وی تاکید کرد: سازمان نظام مهندسی به عنوان مرجع تخصصی، اداره استاندارد و مبادی گمرکی در بحث مصالح، سازمان فنی و حرفه‌ای و دانشگاه‌های تربیت کننده تکنسین ساختمان در بحث نیروی انسانی و شهرداری به عنوان مرجع قانونی صدور پروانه، رسیدگی به مغایرت‌های حین ساخت و خصوصا پایان کار در کیفیت نهایی صنعت ساختمان مسوول هستند.
مسوولان شهری مهمترین آسیب‌های حوزه‌های مختلف را شناسایی کنند/تاکید بر سپردن مشکلات شهر به دانشگاهیان
عضو سابق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ایلام گفت: اعضای شورای اسلامی شهر و شهردار ایلام باید در سریع‌ترین زمان ممکن مهمترین آسیب‌های شهری ایلام در حوزه‌های مختلف را شناسایی و رصد و با تشکیل کارگروه‌هایی، موضوعات دسته بندی و در رسته تخصصی خود بررسی کنند تا برای حل آنها چاره‌اندیشی شود.
بهادری افزود: ساماندهی مبادی ورودی شهر، روان سازی‌ترافیک و اهتمام به رعایت قوانین معماری و شهرسازی از جمله مواردی است که در کوتاه مدت باید مورد توجه مدیران شهری ایلام قرار گیرد.
وی با بیان اینکه بسیاری از مشکلات شهری امروز ایلام با فرهنگ‌سازی و آشنا کردن شهروندان به مسائل، قابلیت کاهش و حتی مرتفع کردن دارد، تاکید کرد: در این زمینه می‌توان با تدوین یک برنامه مدون از پتانسیل رسانه‌های جمعی به خوبی استفاده کرد و آموزش‌های مفیدی را به شهروندان داد.
وی اظهار کرد: مسائل و مشکلات خاص شهری ایلام باید به دانشگاه‌ها و پژوهشگران تخصصی استان سپرده شده و بودجه مناسبی برای آنها اختصاص داده شود تا از این طریق به راه‌حل‌های تجویزی و مختص ایلام دست یافت، بسیاری از متدهایی که در ادوار مختلف شورا و شهرداری در ایلام پیاده‌سازی شد منطبق بر نیازها و شرایط اجتماعی و فرهنگی ایلام نبود و از این بابت دوام پیدا نکرد.
شهردار ایلام: ۱۲۳ بنای غیرمجاز تخریب می‌شود
شهردار ایلام گفت: ۱۲۳ ساختمان و اضافه بنای بخش دولتی یا شخصی که خارج از ضابطه و پروانه ساخت احداث شده‌اند با تایید مراجع قضایی و نظامی و برابر کمیسون ماده ۱۰۰ قلع و تخریب می‌شوند.
طالب صادقیان افزود: طبق قانون برای ساخت هر بنا باید پروانه ساخت از شهرداری اخذ شود و شهرداری اجازه برخورد با ساختمان‌های بدون پروانه ساخت را دارد.
وی با بیان اینکه به طور مکرر به مالکان دولتی یا خصوصی این بناها اخطاریه در مورد تخلف در ساخت بناهای فاقد مجوز داده شده است، افزود: برای این منظور نیروی انتظامی باید یک گروه ویژه قلع بناهای غیرمجاز را تشکیل دهد تا با همکاری ماموران دایره اجراییات شهرداری این بناهای غیرمجاز قلع و تخریب شوند.
صادقیان تاکید کرد: اگر میزان جرایم برای هر اضافه بنا یا ساختمان غیرمجاز بیشتر از هزینه تمام شده و حتی فروش ملک شود و برای مالک، ساخت بنا در برابر جریمه‌های زیاد توجیه اقتصادی نداشته باشد افراد به دنبال ایجاد و ساخت بناهای خارج از ضابطه و فاقد پروانه ساخت نمی‌روند.
وی اضافه کرد: عمده تخلف‌ها در این ساختمان‌ها تصرف زمینی یا هوایی کوچه و معابر عمومی و سد معبر بوده یا اینکه فرد برای ساخت چند واحد مشخص پروانه ساخت گرفته اما اقدام به ایجاد اضافه بنا بدون مجوز کرده است که این موارد تخلف در اصول شهرسازی محسوب می‌شود.
تاخیر در تصویب طرح جامع شهر ایلام/الحاق روستاهای حاشیه به شهر ایلام آسیب‌ها را افزایش می‌دهد
شهردار ایلام در مورد طرح جامع شهر ایلام اظهار داشت: مطابق قانون، طرح جامع شهری هر ۱۰ سال یکبار باتوجه به تغییرات و نیازهای جدید شهری باید تدوین، تصویب و اجرایی شود اما طرح جامع دهه ۹۰ شهر ایلام که باید پایان سال ۸۹ تصویب می‌شد حدود ۱۱ ماه گذشته به تصویب رسید.
صادقیان افزود: این طرح ویرایش و بازنگری شده است و در سال جاری از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی کشور به تصویب رسید که در بازنگری‌های جدید نیازهای دهه بعد نیز گنجانده شده است.
وی تاکید کرد: طرح جامع شهری نقشه راه و سند بالادستی و یک پیش نیاز برای اجرای طرح‌های عمرانی در محدوده شهر است و امکان ایجاد یا افزایش فضاهای سبز، امکانات رفاهی، درمانی، آموزشی و فرهنگی هنری در نقاط مختلف شهر میسر می‌شود و همچنین الحاق مناطق حاشیه‌نشین یا روستاهای نزدیک به شهر بر این اساس انجام می‌گیرد.
وی افزود: در سند جامع شهری روستاهای بانقلان، هفت چشمه، فاطمیه و چالسرا که از نظر بعد مسافت فاصله‌ای با محدوده شهر ایلام ندارند به شهر الحاق شده‌اند در حالیکه این مناطق فاکتورهای لازم برای شهرنشینی را ندارند.
شهردار ایلام یادآور شد: الحاق این مناطق روستایی به شهر با توجه به عدم وجود زیرساخت‌های لازم شهرنشینی به تدریج آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را افزایش می‌دهد و هنوز این روستاها با توجه به بافت و ساختاری که دارند شرایط و استانداردهای لازم برای تبدیل به شهر ندارند.
صادقیان تاکید کرد: الحاق روستاهای پایین دست ایلام به شهر باید بازنگری شود تا زمانی که استاندارهای لازم در این مناطق فراهم شود.
شهر ۲۲۰ هزار نفری ایلام به عنوان مرکز استان ایلام با مشکلات متعددی از جمله ترافیک، نبود فضاهای سبز و فرهنگی تفریحی و همچنین رشد بی‌قواره و نامتوازن مواجه است.