اتهام به جاسوسی و اخراج دیپلمات‌ها، فصل جدیدی در تنش‌های دیرینه پاکستان و هند است که طی ۱۲ ساعت گذشته از سوی وزارتخانه‌های امور خارجه و رسانه‌های دو کشور منعکس شد.
وزارت امور خارجه پاکستان امروز (دوشنبه) در واکنش به اقدام دهلی نو مبنی بر عنصر نامطلوب خواندن دو کارمند سفارت پاکستان، کاردار هند در اسلام‌آباد را احضار و ضمن محکوم کردن این اقدام، هند را به نقض کنوانسیون وین و هنجارهای دیپلماتیک متهم کرد.
مقامات پاکستانی همچنین ادعای طرف هندی علیه کارمندان اخراج شده سفارت پاکستان و عنصر نامطلوب خواندن آنان را بی‌اساس دانست.
این دومین جنگ دیپلماتیک رقبای شبه قاره به صورت اخراج دیپلمات‌های یکدیگر پس از تحولات ۱۴ مرداد سال گذشته درپی تصمیم هند برای لغو امتیازات ویژه منطقه جامو و کشمیر و واکنش تند پاکستان به آن، محسوب می‌شود.
سال گذشته کمیته امنیت ملی پاکستان در واکنش به الحاق منطقه کشمیر از جانب هند، سفیر خود از دهلی‌نو را فراخواند و سفیر هند در اسلام‌آباد را اخراج کرد و چند هفته پس از آن حکم ترک خاک پاکستان را برای ۱۳ دیپلمات هندی و اعضای خانواده‌های آنان صادر کرد.
برخوردهای مقابل مثل دیپلماتیک، اخراج دیپلمات‌ها و یا ارعاب کارمندان سفارت تقریباً داستان تکراری میان پاکستان و هند محسوب می‌شود که هر کدام از کشورها یکدیگر را به تحریک و یا اتخاذ اقدام مقابله به مثل متهم می‌کنند.
اختلافات دیرینه پاکستان و هند، زخم کهنه‌ای که عمیق‌تر شد
اختلاف سرزمینی هند و پاکستان اختلافی ۷۳ ساله است که به طور سینوسی اوج گرفته و گاهی شعله‌ور تر می‌شود اما این اختلاف با وجود آن که همانند یک زخم کهنه فرسوده شده هنوز به دست فراموشی سپرده نشده است.
در هفته‌های گذشته این زخم کهنه برای چندمین بار سرباز کرده و تبادل آتش بین نیروهای دو کشور جان تازه‌ای گرفته است. با کشته و یا زخمی شدن مرزبانان و غیرنظامیان از هر دو طرف، دولت‌های پاکستان و هند در اقدامی مشابه و با حضور دیپلمات‌های یکدیگر ضمن تکرار اتهام نقض پیمان آتش بس مرزی علیه یکدیگر، خواستار اجتناب از تشدید تنش‌ها شدند.
تحولات کشمیر که عمده‌ترین دلیل سردتر شدن روابط اسلام آباد و دهلی نو محسوب می‌شود، باعث شده تا رهبران سیاسی و نظامی پاکستان نسبت به آنچه که عملیات جعلی هند می‌خوانند، به شدت نگران باشند، موضوعی که «عمران خان» نخست وزیر پاکستان طی چند هفته اخیر نسبت به آن هشدار داده است.
پاکستان و هند از ابتدا یک کشور بوده و تحت استعمار بریتانیا قرار داشتند و پس از استقلال از انگلستان توافق کردند که دو کشور تشکیل دهند که در بخش شرقی و غربی هند، کشور پاکستان به عنوان کشور مسلمانان و کشور دیگری به نام هند با همان جغرافیایی که اکنون هم وجود دارد تشکیل شد. این امر در سال ۱۹۴۷ انجام شد. بعدها درسال ۱۹۷۱ به دلیل اختلافات در کشور پاکستان، پاکستان شرقی با عنوان بنگلادش از پاکستان غربی - به عنوان مرکز و پایتخت- که اکنون با همان عنوان پاکستان نامیده می‌شود مستقل شد.
هر چند پاکستان و هند در یک روز از انگلستان مستقل شدند اما تاریخ استقلال در این دو کشور یک روز با همدیگر اختلاف دارد که این امر بخشی از اختلافات دو کشور را نشان می‌دهد.
با اینکه جدایی دو کشور بر اساس تفاوت‌های دینی انجام شد اما هنوز هندوها و سیک‌هایی هستند که در ایالت پنجاب و سِند پاکستان در آرامش زندگی می‌کنند متقابلا مسلمانانی در هند زندگی می‌کنند که البته تحولات یک سال گذشته و خشونت‌ها علیه جامعه مسلمانان هند در کنار وضعیت کشمیر نیز باعث شد تا روابط پاکستان و هند تیره‌تر شود دلیل آن نیز اعتراض شدید اسلام آباد به گسترش خشونت‌ها علیه مسلمانان کشمیر به سایر مناطق هند است.
با وجود آن که حدود ۷۳ سال از تاسیس کشور پاکستان و هند می‌گذرد اما هنوز اختلافات در بین گروه‌های موجود در دو کشور بسیار عمیق است. در هند بسیاری از گروه‌های ضد پاکستانی فعال هستند که طیفی از گروه‌های فکری – موسسات مطالعاتی تا نمایندگان پارلمان را تشکیل می‌دهند.
در پاکستان هم گروه‌های ضد هندی فعال هستند که یک طرف طیفشان گروه‌های مطالعاتی و طیف دیگر آن‌ها نظامی است که به ادعای دهلی نو، دست به اقدامات مسلحانه می‌زنند و مقصر تشدید خشونت‌ها در کشمیر (تحت کنترل هند) شناخته می‌شوند.
لزوم احیای فرآیند اعتمادسازی اسلام آباد-دهلی‌نو
دولت‌های پاکستان و هند تا چند سال پیش علاوه بر گفت وگو درباره مسائل راهبردی و امنیتی از جمله هسته‌ای، موضوعات مربوط به اوضاع جامو و کشمیر، آزمایش های موشکی، مراحل تقویت خط تجارت و کنترل رفت و آمد شهروندان دو طرف را از طریق فرآیند اقدامات اعتمادسازی موسوم به (CBMs) پیگیری می‌کردند.
اما از زمان روی کار آمد دولت فعلی هند به نخست وزیر نارندرا مودی و تشدید اختلافات دو کشور بر سر کشمیر، باعث شد تا تلاش‌های سابق دو کشور برای تنش زدایی از طریق اعتمادسازی مشترک محو شود.
تحلیلگران مسایل سیاسی بر این باور هستند که اقدام آشتی جویانه رقبای سنتی شبه قاره و احیای فرآیند اعتمادسازی می‌تواند آغازی مجدد برای پایان مناقشات کهنه میان دو کشور همسایه و تقویت ریشه‌های دوستی و گسترش روابط سیاسی و اقتصادی اسلام آباد-دهلی‌نو باشد.
تحلیلگران معتقد هستند که این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که ایجاد روابط دوستانه میان از قدرت‌های هسته‌ای نه تنها به تامین نیازهای اقتصادی، سیاسی، فناوری و صنعتی دو کشور کمک خواهد کرد بلکه می‌تواند مسیر مبارزه با چالش‌های مشترک مانند فقر را هموار سازد.
در عین حال برای اینکه حرکت قطار روابط پاکستان و هند روی ریل دوستی حرکت کند، نیازمند آن است که راهبران این قطار همواره سیاست حسن نیت را پیشه کنند و اختلافات قدیمی را کنار بگذارند.