خراسان جنوبی با قرار گرفتن در نوار مرزی شرق ایران و داشتن مرزهای طولانی با افغانستان و همچنین برخورداری از کویر به دلیل اینکه مسیر باصرفه برای سوداگران مرگ محسوب می‌شود، یکی از آسیب‌پذیرترین نواحی در مقابله با قاچاق مواد مخدر است.
با وجود قاچاق و ترانزیت مواد مخدر از پهنه وسیع خراسان جنوبی اما میزان آلودگی در این استان به دلایل مختلف از جمله فرهنگ و تدین حاکم بر منطقه و پیشینه آموزشی، کم بوده هرچند به هر حال آسیب‌های خود را دارد.
خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران بعد از سیستان و بلوچستان و کرمان و بیست و هشتمین استان به لحاظ جمعیت است لذا نیروهای انتظامی و امنیتی برای ایجاد و حفظ نظم و امنیت کار دشواری را برعهده دارند و علیرغم محدودیت‌های اعتباری و زیرساختی در خراسان جنوبی توفیق‌هایی خوبی در مقابله با ورود و حمل مواد مخدر داشته‌اند.
براساس تازه‌ترین آمار دبیرخانه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان خراسان جنوبی از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۹ تن انواع مواد مخدر در این استان کشف شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷۶ درصد افزایش داشته است.
تریاک، حشیش، هرویین، شیشه، مرفین، گراس و پیش‌ساز از مهمترین مواد کشف شده در خراسان جنوبی است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی گفت: بیشترین کشفیات در این مدت مربوط به تریاک بوده و دستگیری‌ها ۲ درصد و توقیف خودرو هشت درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
محمدرضا حسنی مقدم اظهار داشت: این افزایش به معنای مصرف تمامی کشفیات در استان نیست بلکه قرار گرفتن خراسان جنوبی در محور ترانزیت و هم‌مرز بودن با کشور افغانستان سبب این روند شده است.
وی گفت: ۷۶ درصد کشفیات مواد مخدر در کشور مربوط به شرق و جنوب شرق است و سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان و فارس بیشترین کشفیات را داشته‌اند.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی افزایش تولید مواد صنعتی در کشور را نگران کننده دانست و اضافه کرد: بسیاری از افراد تمایل به مصرف همزمان و ترکیبی دارند.
وی گفت: هرچند همجواری استان با کشور افغانستان و از طرفی مرز ماهیرود می‌تواند در این زمینه مورد توجه باشد اما با اقداماتی که در حوزه‌های مرزی استان صورت گرفته هرگونه قاچاق مواد مخدر در بسیاری از جاها به صفر رسیده است.
استقرار تجهیزات الکترونیکی اولویت دارد
حسنی مقدم گفت: استقرار تجهیزات الکترونیکی به خصوص در مرز ماهیرود و ارتقای تجهیزات موجود از جمله اولویت‌هایی است که می‌تواند تا بخش قابل توجهی جلوی قاچاق مواد مخدر را بگیرد.
وی همچنین نرخ شیوع مواد مخدر در کشور را ۵.۴ و در خراسان جنوبی ۳.۷۸ درصد بیان کرد و گفت: در حال حاضر ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار معتاد در کشور وجود دارند که ۱۹ هزار نفر سهم این استان است و باید اقدامات پیشگیرانه در این زمینه تشدید شود.
خسارت‌های بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی از مهمترین پیامدهای مصرف مواد مخدر است که در حوزه جامعه بزه‌کاری، همسرآزاری، کودک آزاری، طلاق و نزاع از مهمترین نتایج آن است.
موضوعی که رییس کل دادگستری خراسان جنوبی چندی پیش به آن اشاره کرد و گفت: سال گذشته هزار و ۸۰۴ پرونده مربوط به طلاق در محاکم قضایی استان رسیدگی شد که علت ۳۳۰ پرونده مربوط به اعتیاد بوده است.
حجت الاسلام ابراهیم حمیدی با بیان اینکه مواد مخدر بیشترین پرونده را در سال گذشته داشته است گفت: ۹ هزار و ۶۱۳ پرونده با عنوان مواد مخدر در استان رسیدگی شده است.
وی ادامه داد: سرقت در اولویت بعدی جرایم استان است که ۶ هزار و ۹۸ پرونده را به ثبت رسانده اما عمده سرقت‌ها از نوع خرد بوده و سرقت سازمان‌یافته و مسلحانه به ندرت در استان اتفاق افتاده است.
با وجود آن که نرخ شیوع مواد مخدر در خراسان جنوبی از متوسط کشوری کمتر اعلام شد اما دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی گفت: سال گذشته ۱۷ هزار و ۷۵۰ معتاد زیر پوشش مراکز مراقبتی قرار گرفتند و در این مدت ۲۷۷ معتاد زیر ۱۸ سال درمان شدند.
وی گفت: در این مدت پنج بیمارستان به کودکان معتاد زیر ۱۸ سال خدمات دادند و ۴۰۰ معتاد متهاجر از خدمات مراقبتی تبصره ۲ ماده ۱۶ بهره‌مند شدند.
حسنی مقدم با بیان اینکه طرح توانمندسازی دانش‌آموزان متوسطه برای ۴۵ هزار و ۳۳۶ دانش‌آموز استان برگزار شد افزود: در این طرح ۲۲ هزار و ۶۶۸ نفر از والدین و هشت هزار و ۶۴۲ معلم توانمندسازی شدند.
وی از حمایت طرح‌های پژوهشی و دانشگاهی در حوزه مبارزه با مواد مخدر خبر داد و گفت: تاکنون ۵۳ طرح دانشجویی مورد حمایت قرار گرفته و در سال جاری یک طرح پژوهشی در حال اجرا و حمایت است.
جلب توجه ملی برای مقابله با مواد مخدر
جلب توجه ملی به مقابله با مواد مخدر در خراسان جنوبی از موضوعات مهمی است که استاندار بهمن ماه سال گذشته در ششمین نشست شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان بر آن تاکید کرد و گفت: برای انجام اقدامات مناسب و شایسته مقابله‌ای در حوزه مواد مخدر نیازمند توجه ملی در بخش تجهیزات و تقویت نیروی انتظامی هستیم.
محمدصادق معتمدیان با بیان اینکه تقویت سیستم‌ها و خرید تجهیزات به روز از جمله نیازهایی است که باید در مبارزه با مواد مخدر به آن توجه کرد افزود: با توجه به همسایگی خراسان جنوبی با افغانستان و کویر پهناور در این استان، این کویر بین چند استان بوده و از این نظر متولی مستقل ندارد لذا در زمینه استقرار پهپاد برای اشراف بیشتر به کویر و مرز نیازمند کمک هستیم.
وی به توان بالای نیروی انتظامی در حوزه حراست از مرزها و کویر اشاره کرد و افزود: افزایش تجهیزات کنترل و بازرسی در کنار نیروی انسانی به تقویت نگاه اطلاعاتی کمک می‌کند.
استاندار خراسان جنوبی تصریح کرد: ما به چند ایست و بازرسی جدید نیاز داریم که امیدواریم حمایت شود و هر قدر توان نیروی انتظامی در استان خراسان جنوبی تقویت شود نگرانی‌ها در کل کشور به ویژه در مرکز کاهش پیدا خواهد کرد.
مردمی کردن مبارزه با مواد مخدر هم از موضوعات اساسی است که در سال‌های اخیر مورد توجه دولت و سایر نهادها قرار گرفته و نقش سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه غیرقابل انکار است.
نماینده سازمان‌های مردم نهاد خراسان جنوبی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به مرزی بودن استان خراسان جنوبی و اینکه در مسیر ترانزیت مواد مخدر قرار دارد، جایگاه مردم حایز اهمیت است.
سید مصطفی حسینی افزود: هرچه مشارکت اجتماعی در این زمینه افزایش یابد، باعث می‌شود حتی در کنترل و کاهش تقاضای مواد مخدر کمتر دچار مشکل شویم.
وی حمایت از سازمان‌های مردم نهاد مرزنشین را در خراسان جنوبی مورد تاکید قرار داد و گفت: شکل‌گیری سازمان‌های مردم نهاد در مناطق مرزی مختلف یک وجه تمایز برای خراسان جنوبی است که ساختارمند مشغول خدمت هستند.
نماینده سازمان‌های مردم نهاد خراسان جنوبی عنوان کرد: یکی از چالش‌های جدی سازمان‌های مردم نهاد بی‌توجهی است از همین رو خواستار جلب توجه ملی به این نهادهای مردمی در نقاط مرزی هستیم.
وی گفت: حدود ۷۳ سازمان مردم نهاد در حوزه مواد مخدر داریم که برخی از آنها قابلیت مطرح شدن در سطح کشور را هم دارند.
حسینی تخصیص اعتبار سالانه برای سمن‌های فعال در حوزه مواد مخدر را از خواسته‌های موجود برشمرد و افزود: سال گذشته هیچ گونه اعتباری از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر به سمن‌های استان داده نشد و به نظر می‌رسد استان‌های مرزی در این زمینه باید مورد حمایت جدی باشند تا نگاه مردمی در آنها تقویت شود.
وی با تاکید بر اینکه مشکلات معیشتی بین مرزنشینان از مهمترین عوامل فریب است گفت: مقابله با این موضوع نیازمند فرهنگسازی است و باید سد محکم مردمی برای پایین آمدن هزینه‌های مقابله‌ای ایجاد شود.
کاهش نرخ اعتیاد نیازمند توجه به اوقات فراغت و اشتغال است
نماینده سازمان‌های مردم نهاد خراسان جنوبی افزود: ایجاد تکنولوژی سرگرمی بین جوانان به خصوص روستاییان از مهمترین عوامل مقابله با مواد مخدر است که در این زمینه نیز سازمان‌های مردم نهاد طرح‌هایی دارند که باید حمایت شود.
وی با بیان اینکه اهمیت فرهنگ در حوزه مبارزه با مواد مخدر به مراتب از اقتصاد بالا است اظهار داشت: نگاه جدی به اوقات فراغت، تجهیز و ارتقای این مهم و تبدیل پاتوق‌های مواد مخدر به بخش‌های فرهنگی در مسیر مبارزه با مواد مخدر حایز اهمیت است.
حسینی حمایت اقتصادی از بهبودیافتگان و خانواده‌هایشان را مورد تاکید قرار داد و گفت: برای کاهش نرخ اعتیاد قطعا این موضوع اهمیت دارد و می‌توان با ایجاد صنایعی که حامی فرد بهبودیافته باشند در این زمینه تلاش کرد.
وی با اشاره به وجود ۱۹ هزار فرد معتاد در خراسان جنوبی گفت: محاسبه مصرف روزانه این تعداد معتاد نشان می‌دهد که چه هزینه‌ها و بار اقتصادی بر جامعه تحمیل می‌شود لذا مشارکت اجتماعی در مدیریت این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است.
نماینده سازمان‌های مردم نهاد خراسان جنوبی افزود: یکی از برنامه‌های وزارت کشور سمن سازی است لذا مردم به راحتی در روستاها می‌توانند سازمان مردم نهاد را ایجاد کنند تا شاهد افزایش مشارکت اجتماعی در زمینه مبارزه با مواد مخدر و آسیب‌های اجتماعی باشیم.
خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند ۱۱ شهرستان دارد و تاکنون در راه مبارزه با مواد مخدر ۱۰۳ شهید و ۱۸۱ جانباز را تقدیم کرده است.