شبکه نمایش خانگی به عنوان پدیده ای نو ظهور در دهه های اخیر، با گذشت زمان توانسته مخاطبان بسیاری را برای خود دست و پا کند و امروز با طی کردن بیش از یک دهه گامی بلند برای پیشرفت و بهتر دیده شدن برداشته تا جایی که این روزها شاهد سریال هایی بهتر از آغاز راه هستیم که گام هایی رو به جلو محسوب می شوند.
مجموعه های این شبکه طی سال های گذشته راهی نوین را در بخش سریال‌سازی کشور رقم زده اند و در زمانی که اینترنت به این گستردگی در دسترس عموم مردم نبود کسانی که علاقه ای به تماشای سریال های متفاوت داشتند با پرداخت هزینه ای می توانستند به صورت سی دی و دی‌وی‌دی از سوپرمارکت ها این مجموعه ها را تهیه کنند که البته این باعث شد از همان ابتدای فعالیت شبکه نمایش خانگی انتشار نسخه های قاچاق به سرعت رواج پیدا کرد تا این بخش سود چشمگیری را برای تولیدکننده ها به همراه نداشته باشد.
شاید بسیاری از دنبال کنندگان شبکه نمایش خانگی با نام سریال فضانوردان به عنوان نخستین مجموعه منتشر شده آشنایی نداشته باشند، مجموعه ای به کارگردانی پیمان قاسم‌خانی و سیامک انصاری که سال ۸۵ عرضه شد و به دلیل تازه بودن این فضا و نداشتن مخاطب سر و صدایی هم ایجاد نکرد؛ تماشاگران این عرصه البته با نام مجموعه قلب یخی به کارگردانی محمدحسین لطیفی به عنوان نخستین سریال در این بخش آشنایی بیشتری دارند؛ سریالی که با ممیزی هایش خبرساز شد و درام معمایی آن با وجود اعتراضات تولیدکنندگان به پایانی درخور مخاطب ختم نشد.
در همان سال های انتشار سریال قلب یخی، مهران مدیری ریسک حضور در این بخش را با وجود تمام حواشی و مشکلات پذیرفت و مجموعه قهوه تلخ را منتشر کرد که هم قیمت بالاتری نسبت سریال های پیش از خود داشت و هم در هر بسته سه قسمت را همراه با پشت صحنه عرضه می کرد.
این مجموعه همانند کارهای گذشته این کارگردان فضایی طنز داشت و توانست بار دیگر توجه مخاطبان را به خود جلب کند و در یاد عموم مردم بماند اما این سریال هم با وجود حواشی فراوانی که داشت نتوانست کار خود را به پایان برساند و چند قسمت پایانی آن هرگز منتشر نشد.
این دو سریال با وجود اینکه پایانی خوش برای مخاطب نداشتند، آغازی برای راه یافتن به خانه های مردم محسوب می شوند و باعث آشنایی عموم مردم با سریال های خارج از محدوده صدا و سیما شده و گردشی مالی را در این بخش به وجود آوردند. اما همچنان اعتمادی در مخاطب برای خرید وجود نداشت با وجود این کارگردان های دیگری پا به این عرصه گذاشتند تا بخت خود را در شبکه نمایش خانگی بیازمایند و دست به تولید سریال های طنز و درام بزنند.
ویلای من، شوخی کردم و گنج مظفر به کارگردانی مهران مدیری، ساخت ایران به کارگردانی محمدحسین لطیفی، شاهگوش به کارگردانی داوود میرباقری، ابله به کارگردانی کمال تبریزی و آسپرین به کارگردانی فرهاد نجفی از جمله سریال هایی بودند که در این بخش منتشر شدند که با وجود توجه بیشتر مردم، یا به پایان نرسیدند یا نتوانستند مخاطبان چشمگیری داشته باشند و البته ساخت برنامه‌هایی در قالب مسابقه همچون شام ایرانی به کارگردانی بیژن بیرنگ، رالی ایرانی به کارگردانی آرش معیریان و سعید ابوطالب نیز در این مد نظر قرار گرفت اما همچنان روند انتشار سریال های شبکه نمایش خانگی چشمگیر نبود تا اینکه انتشار سریال شهرزاد در این عرصه به نقطه ای تاریخی تبدیل شد.
سریال شهرزاد به کارگردانی حسن فتحی که در سال ۹۴ توانست با گردآوری بازیگران پیشکسوت و امروزی در کنار یکدیگر گامی رو به جلو بردارد از ماندگارترین و پر طرفدارترین مجموعه های شبکه نمایش خانگی است. حضور علی نصیریان، شهاب حسینی و ترانه علیدوستی که عاشقانه ای تاریخی را در بستر زمانی سال های ۱۳۲۰ و کودتای ۲۸ مردادماه به نمایش می گذاشتند به معرفی هر چه بیشتر شبکه نمایش خانگی کمک شایان توجهی کرد.
این سریال با شاخصه های جذاب بصری و قصه ای به دور از تک خطی بودن و شعارزدگی خیلی زود توانست اعتماد مردم را جلب و جای خود را در خانه تماشاگران و مخاطبان شبکه نمایش خانگی پیدا کند اما این پایان ماجرا نبود زیرا تولیدکنندگان شهرزاد با بر سر زبان انداختن جملاتی همچون «حلال بخرید» و «به تولید آثار فاخر کمک کنید» شرایطی را ایجاد کردند تا تماشاگران کمتر سراغ نسخه های قاچاق این سریال بروند و حتی برای جلب اعتماد هر چه بیشتر لینکی را ایجاد کرده و از مخاطبان خواستند در صورت تماشای نسخه قاچاق سریال، اگر شهرزاد را ارزشمند دانستند هزینه ای را به تولیدکنندگان پرداخت کنند تا گردش مالی سریال با مخاطره مواجه نشود.
شهرزاد از معدود مجموعه های نمایش شبکه خانگی بود که با انتشار مرتب در روزهای دوشنبه با عنوان دوشنبه های شهرزادی قصه های خود را به پایان رساند و در ۲۸ قسمت به دست مخاطبان رسید و از سوی دیگر نامی درخشان در کارنامه بازیگران آن بر جای گذاشت تا جایی که نام نصیریان را با آقابزرگ سینمای ایران گره زد.
همزمان با پخش سریال شهرزاد شبکه های اینترنتی و راه های خرید و دانلود سریال های شبکه نمایش خانگی نیز به آرامی راه اندازی شدند و مخاطبان توانستند از طریق فضای اینترنتی دسترسی سریع و راحت تری را به این عرصه داشته باشند.
البته این امر نتوانست از انتشار نسخه های قاچاق سریال های شبکه نمایش خانگی جلوگیری کند و نسخه های غیرقانونی نه به شکل سیدی بلکه با انتشار در شبکه های مجازی به راه خود ادامه داد و همچنان نیز ادامه دارد.
بعد از شهرزاد، شبکه نمایش خانگی جایگاه بهتر و محبوب تری را میان مردم پیدا کرد و بیشتر سریال هایی که در این بخش منتشر شدند مورد توجه دنبال کنندگان قرار گرفتند و در هر مجموعه جدید نیز چهره های مشهور سینمایی و تئاتر و حتی تلویزیونی بیشتری به این عرصه روی آوردند.
بعد از انتشار سه مجموعه دندون طلا به کارگردانی داوود میرباقری، عاشقانه به کارگردانی منوچهر هادی و گلشیفته به کارگردانی بهروز شعیبی، یکی از پرسروصداترین و پرحاشیه ترین سریال ها در شبکه نمایش خانگی مجموعه ممنوعه به کارگردانی امیر پورکیان بود که قصه های یک گروه جوان دختر و پسر را روایت می کرد که با بیش از ۳۰۰ دقیقه سانسور در اختیار مخاطب قرار گرفت و با وجود تاکید کارگردان مبنی بر مجازات شدن شخصیت های منفی در پایان داستان، این نوع قصه گویی و نشان دادن روابط نامشروع دختر و پسر در میان مردم نیز موج اعتراضی به همراه داشت.
اما از توفیق سریال در جذب تعداد زیادی مخاطب به دلیل تفاوت این مجموعه در روایت بی پرواتر داستان جوانان که بگذریم، این رویه به گونه ای موجب باز شدن فضای قصه پردازی امروزی در شبکه نمایش خانگی را فراهم کرد تا داستان های بیشتر و متفاوت تری در این عرصه تولید و توزیع و کمتر با ممیزی هایی مواجه شوند، ممنوعه تنها سریالی بود که به دلیل حواشی که داشت بیش از چهار هفته توقیف و با تدوینی جدید منتشر شد و به فروش رسید.
رونق هر چه بیشتر شبکه های اینترنتی همچنین استقبال مردم از سریال های این شبکه این روزها باعث شده تولیدکنندگان بیشتری به دلیل سودآوری چشمگیر، فضای بهتر برای روایت گری و پرداخت آسان تر در متن و صحنه آرایی به تولید در این بخش به جای ساخت سریال های تلویزیونی در صدا و سیما روی بیاورند و در سال های اخیر مجموعه های شبکه نمایش خانگی با ترافیک انتشار مواجه شده اند.
به این معنا که پیش از این یک سریال در هفته منتشر می شد و تا پایان یافتن مجموعه در حال انتشار سریال دیگری پا به عرصه ظهور و پخش نمی گذاشت؛ اما در دو سال اخیر در هر هفته دو سریال و این روزها هر هفته سه مجموعه یک قسمت خود را منتشر کرده و در اختیار مخاطبان قرار می دهند.
سریال های نهنگ آبی به کارگردانی فریدون جیرانی، مانکن به کارگردانی حسین سهیلی زاده، هیولا به کارگردانی مهران مدیری، سال های دور از خانه به کارگردانی مجید صالحی و کرگدن به کارگردانی کیارش اسدی زاده هر کدام همزمان با مجموعه دیگری در یک هفته منتشر و با اقبال مواجه شدند.
البته این استقبال دلیلی بر پرفروش بودن تمام سریال های منتشر شده در شبکه نمایش خانگی نیست برخی از آن ها نیز به دلایل مختلف نتوانستند مخاطبانی را به دست بیاورند یا از ادامه راه بازماندند و یا در ذهن مخاطب و تماشاگران ماندگار نشدند که از میان آنها می توان به احضار به کارگردانی رامین عباسی زاده اشاره کرد که به عنوان اولین سریال در ژانر وحشت تولید و با وجود تبلیغات فراوان با شکستی سنگین در یافتن تماشاگر مواجه شد و در میانه راه ساخت خود را متوقف کرد و همچنین سریال رقص روی شیشه نیز با وجود استقبال به دلیل پرداخت نشدن دستمزد به موقع، عوامل سریال از همکاری سر باز زدند و این مجموعه نیز به پایان نرسید و به دلیل اعتراضاتی که به این دو سریال وارد بود قوانین جدیدی در عرصه شبکه نمایش خانگی تصویب شد.
یکی از آنها ارائه پایان سریال به دفتر نمایش خانگی پیش از انتشار و دیگری ایجاد لیست سیاه بود برای کسانی که تولیدات خود را به پایان نرساندند تا از تولیدات جدید این افراد جلوگیری شود.
این روزها ترافیک تولید و توزیع سریال های شبکه نمایش خانگی به قدری زیاد شده است که مدیرکل دفتر نظارت بر تولید فیلم گفته است « تعداد مجوزهای صادره و سریال‌های درحال تولید و آماده توزیع برای نمایش خانگی بیشتر از نیاز و ظرفیت بازار است و تا نمایش چند سریال آماده توزیع و ایجاد تعادل میان زنجیره صدور مجوز تا توزیع، لازم است چند ماهی از صدور مجوز جدید خودداری شود.»
دو مجموعه همگناه به کارگردانی مصطفی کیایی روزهای دوشنبه و دل به کارگردانی منوچهر هادی روزهای چهارشنبه هر هفته منتشر می شوند و سریال آقازاده به کارگردانی بهرنگ توفیقی تجربه انتشار در روزهای جمعه را به دست آورد و همچنین سریال قورباغه به کارگردانی هومن سیدی نیز از سریال های پر آوازه ای است که در نوبت انتشار قرار دارد و توانسته بازیگران شاخصی را در این عرصه به بازی بگیرد.
با گذشت بیش از ۱۰ سال از نخستین سریال منتشر شده در شبکه نمایش خانگی هنوز پیشکسوتان و بازیگران مشهور بسیاری هستند که نخستین بازی خود را در این عرصه به نمایش می گذارند و به این بخش روی می آورند و همچنین کارگردان های باسابقه نیز تجربه دیگری برای خود در بخش نمایش خانگی رقم می زنند.
با وجود تمام ضعف ها و نقدهایی که به مجموعه های منتشر شده در شبکه نمایش خانگی وارد است اما قوت‌های بسیاری نیز داشته و به همین دلیل است که کمتر کسی وجود دارد که با این بخش آشنایی نداشته یا سریال های منتشر شده آن را به تماشا ننشسته باشد.
انتشار مجموعه ها در شبکه نمایش خانگی همانند هر بخشی توانسته تاریخی جدید برای خود رقم بزند و پیشرفت های چشمگیری داشته باشد و با توجه به اینکه در مرحله گذار و تجربه کردن قرار دارد به آرامی می تواند هر روز گامی رو به جلو بردارد و با چشم انداز روشنی که برای آن وجود دارد می توانیم امیدوار باشیم که در سال های نه چندان دور همانند مجموعه هایی که در جهان به شهرت می رسند آثاری قابل توجه تولید و در دسترس عموم قرار گیرد همانطور که این بخش در جهان نیز سال های طولانی را برای تولید آثاری قابل ارزش پشت سر گذاشته است.
این امید وجود دارد که شبکه نمایش خانگی در ایران و تولید سریال‌ها در بخش خصوصی روزهای بهتری را تجربه کند و چندین سال دیگر در جهان حرفی برای گفتن داشته باشد.