بافت قدیم شهر شیراز که محل قرارگیری اغلب آثار فرهنگی ،مذهبی و تاریخی این شهر است با شمار بیشتری از معتادان متجاهر نسبت به دیگر مکان های این کلانشهر مواجه است و گردشگران بناچار هنگام سیاحت باید چشمشان به این افراد قربانی اعتیاد نیز بیفتد.
این روزها معضل اعتیاد نه تنها گریبان قشر ضعیف جامعه را گرفته بلکه گروهی از مرفهان و برخی نخبگان نیز به این درد دچار شده اند و در دورهمی و محفل‌های شبانه نوع صنعتی و سنتی مواد افیونی را به صورت ترکیبی استفاده می‌کنند.
چرخه سودآور تجارت موادمخدر باعث شده این مسئله به راحتی قابل ساماندهی نباشد و نیاز است که برای رفع این معضل طرحی نو اندیشیده شود تا بتوان آن را تحت کنترل درآورد و مهار کرد و گرنه همانند تجربه سالهای اخیر سال به سال بر تعداد معتادان و کشفیات انواع مواد مخدر افزوده خواهد شد و روز به روز نیز این مساله ابعاد پیچیده‌تری پیدا می‌کند.
این معضل نیز همانند بسیاری دیگر از چالش های جامعه بشری مربوط به جغرافیای خاصی نیست و اعتیاد به مواد مخدر یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی محسوب می شود که عوارض ناشی از آن برای جامعه بشری تهدیدی جدی محسوب و می تواند به رکود اجتماعی در زمینههای مختلف منجر شود.
این بلای خانمان سوز و ترسناک قدرت تفکر،نوآوری ،کوشش و سازندگی را در انسان و خصوصا جوانان جامعه گرفته و می تواند بنیان خانواده ها را هدف قرار دهد.
آمار دستگیری و توقیف در فارس
فرمانده انتظامی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: از ابتدای سال ۹۹ تاکنون(اوایل تیر ماه) دو هزار و ۸۱۰ نفر در این استان اعم از قاچاقچی ،توزیع کننده و مصرف کننده مواد مخدر دستگیر شده اند.
سردار سرتیپ دوم رهام بخش حبیبی افزود: ۳۵۸ دستگاه خودرو قاچاقچیان مواد مخدر نیز در این استان از ابتدای سال ۹۹ تاکنون توقیف شده است.
وی ادامه داد: همچنین ۲۸ باند حمل و توزیع کننده انواع مواد مخدر در استان فارس در سال جاری متلاشی شده است.
فرمانده انتظامی استان فارس اضافه کرد: از ابتدای سال ۹۹ تاکنون ۱۳ تن و ۶۶۲ کیلوگرم انواع مواد مخدر در این استان از قاچاقچیان کشف شده است.
وی اظهار داشت: مقایسه آمار کشفیات مواد مخدر از ابتدای سال جاری تاکنون به نسبت مدت مشابه سال ۹۸ حکایت از رشد ۳ درصدی دارد.
اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه و هشدار و مانند آن
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مهمترین سیاست‌های اصلی در زمینه مبارزه با مواد مخدر اقدامات فرهنگی، پیشگیرانه و دادن هشدار است که این مورد اخیر یکی از اصلی ترین اولویت‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور نیز محسوب می شود.
محمدرضا ابراهیمی افزود: سه محور اصلی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان فارس مقابله با ورود و عرضه مواد مخدر، انجام فعالیت های فرهنگی و همچنین پیشگیری، درمان و مراقبت‌های اجتماعی است.
وی کار مقابله با ورود و عرضه مواد مخدر را وظیفه دستگاه های امنیتی،اطلاعاتی و انتظامی دانست و گفت: دولت جمهوری اسلامی ایران همیشه در انظار بین المللی به عنوان پرچمدار مبارزه با موا مخدر شناخته می شود.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس در ادامه گفت: بیش از ۴ هزار نفر شهید و بیش از ۱۲ هزار جانباز در ۴ دهه گذشته جان خود را فدای مبارزه با مواد مخدر در کشور کرده اند.
او با بیان اینکه کشفیات مواد مخدر در کشور سالانه حدود ۹۰۰ تن است،افزود: برخورد با خرده فروشان مواد مخدر و معتادان متجاهر نیز در دستور کار ستاد مبارزه با موا مخدر این استان قرار دارد.
درمان و جمع آوری معتادان
ابراهیمی به درمان و حمایت های اجتماعی از معتادان نیز اشاره کرد و گفت: تا چند سال گذشته کمپ ترک اعتیاد ماده ۱۶ در این استان وجود نداشت که در سالیان اخیر تلاش شد با کمک دستگاه های مربوط مرکز ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر در شیراز راه اندازی شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر نگهداری و ترک اعتیاد همزمان ۴۰۰ نفر مرد در مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ شیراز امکانپذیر است.
او اضافه کرد: تا حدود ۴ سال گذشته ۶ مرکز ترک اعتیاد در استان فارس وجود داشت که طی سال های اخیر این تعداد به ۱۱۵ مرکز افزایش پیدا کرده که این موضوع بیانگر این مساله است که ظرفیت بسیار مناسبی در حوزه درمان معتادان در این استان ایجاد شده است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس جمع آوری معتادان متجاهر را در اسفندماه ۹۸ به عنوان مطالبه‌ای عمومی دانست و ادامه داد: شیوع بیماری کرونا باعث شد که امکان جمع آوری معتادان متجاهر در ماه های گذشته در این استان و کلانشهر شیراز فراهم نباشد که با دستور استاندار فارس و رایزنی با مرکز سعی شد که کار جمع آوری معتادان متجاهر و کارتن خواب ها در شیراز مجددا از سر گرفته شود.
او اظهار داشت: از ششم خردادماه ۹۹ مجددا کار جمع آوری معتادین متجاهر در شیراز شروع شد که تاکنون ۶۴۰ نفر معتاد متجاهر و کارتن خواب در این شهر جمع آوری شده که ۴۰ نفر از این افراد زن و مابقی مرد هستند.
ابراهیمی ادامه داد: اقدامات لازم برای جمع آوری و نگهداری حدود ۷۰۰ نفر معتاد متجاهر دیگر نیز در شیراز در حال انجام است که این طرح به صورت مرحله ای در این کلانشهر دنبال می شود.
وی با بیان اینکه ۴ مرکز قرنطینه برای معتادین متجاهر شیراز در نظر گرفته شده اظهار داشت: از معتادین متجاهر و کارتن خواب ها در ابتدای جمع آوری تست ایدز، هپاتیت و کرونا گرفته خواهد شد و بعد این افراد در مسیر ترک و نگهداری قرار می‌گیرند.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس بیان کرد: از تعداد ۶۴۰ نفر معتاد متجاهری که در هفته‌های گذشته در شیراز جمع‌آوری شدند ۲ نفر از آنها به کرونا مبتلا بودند که این دو نفر به مراکز درمانی این شهر ارجاع داده شدند.
او ضمن اعلام اینکه دانشگاه علوم پزشکی شیراز همکاری خوبی با ستاد مبارزه با مواد مخدر این استان دارد،گفت: تست های کرونا،هپاتیت و ایدز معتادان متجاهر به صورت رایگان توسط دانشگاه علوم پزشکی شیراز گرفته می‌شود.
ابراهیمی بر مراقبت‌های بعد از خروج معتادان از مراکز نگهداری و ترک اعتیاد تاکید کرد و افزود: معتادان متجاهر بین ۶ تا ۹ ماه در این مراکز ترک نگهداری می شوند و اکنون ستاد مبارزه با مواد مخدر فارس به دنبال این موضوع است که بعد از این مدت نیز این افراد رصد و کنترل شوند.
وی ادامه داد: برنامه ریزی لازم انجام شده که در طول مدت نگهداری معتادان در مراکز ترک اعتیاد حرفه و پیشه‌ای به آنها آموزش داده شود تا این قشر بعد از مرحله ترک بتوانند مخارج اقتصادی زندگی خود را تامین کنند.
او اضافه کرد: آموزش ساخت انواع صنایع دستی از جمله منبت و خاتم سازی یکی از اولویت‌های اصلی در مسیر ترک معتادان متجاهر در شیراز است که جدای از این موضوع پیش بینی غرفه‌هایی برای فروش محصولات صنایع دستی این افراد در شیراز در حال پیگیری است.
حلقه مفقوده تاریخی در موضوع مبارزه با اعتیاد
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس گفت که حلقه‌های مفقوده تاریخی در بحث مبارزه با مواد مخدر وجود دارد که مهمترین آن عدم حساسیت بین مردم و مسوولان در این باره است.
ابراهیمی بر حساس سازی مردم،خانواده‌ها و مسوولان درباره موضوع مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد و اظهار داشت: مواد مخدر معضلی جدی و تهدید بزرگ جامعه ما است که باید با نگاه جهادی و اعتقادی به این موضوع نگاه شود.
وی اضافه کرد: اقدامات مهمی در سالهای اخیر در رابطه با پیشگیری از اعتیاد در کانون‌های هدف از جمله محیط های آموزشی، مدارس، دانشگاه های این استان انجام شده است و همچنین تفاهم نامه های جامعی با ادارات مختلف فارس منعقد و سعی شده در این حوزه از ظرفیت ائمه جمعه و جماعات ،روحانیون،هنرمندان و ورزشکاران به عنوان سفیران پیشگیری از اعتیاد استفاده شود تا بتوان حرکت عمیق اجتماعی در این زمینه به راه انداخت تا در واقع اجتماعی شدن کار مبارزه با مواد مخدر محقق شود.
آمار دقیق نداریم
وی بر انجام تبلیغات محیطی و استفاده از فضای مجازی برای حساس سازی جامعه درباره پدیده اعتیاد تاکید کرد و در پاسخ به این سوال که آیا آماری از معتادین فارس وجود دارد،گفت: متاسفانه آمار دقیقی در این باره در دسترس نیست.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس به کاهش سن مصرف مواد مخدر در این استان اشاره اما از دادن آمار رسمی در این باره خودداری کرد.
تقصیرهای خانواده ها
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس به اقدامات انجام شده در حوزه آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: یکی از اولویت های ستاد مبارزه با مواد مخدر این استان برنامه ریزی برای مدارس است که تلاش شده از ظرفیت انجمن های اولیا و مربیان نیز استفاده شود.
ابراهیمی عنوان کرد: این درخواست از خانواده ها وجود دارد که حساسیت آنها نسبت به فرزندان بیشتر شود،یکی از مشکلاتی که اکنون در جامعه ما وجود دارد این است که علاقه های عاطفی بین اعضای خانواده کاهش پیدا کرده و پدران و مادران کمتر با فرزندان خود رابطه ای دوستانه دارند و یا وقت کمی می گذارند.
او اضافه کرد: اختلافات بین پدر و مادر می تواند به آسیب های اجتماعی و اعتیاد به مواد مخدر در بین فرزندان منجر شود که خانواده ها باید مراقبت ها و حساسیت های بیشتری نسبت به فرزندان خود داشته باشند.
وی اعتیاد را یکی از معضلات اصلی جامعه امروز دانست و بیان کرد: دولت به تنهایی در حل این معضل موفقیت چندانی نخواهد داشت و باید مردم ،تشکل های مردم نهاد و خانواده ها نیز به این مساله اهتمام کنند.
وی فعالیت رسانه ها را در مسیر پیشگیری از معضلات اجتماعی و خصوصا اعتیاد به مواد مخدر بسیار موثر دانست و گفت: همه اقدامات انجام شده دستگاه های مرتبط با مبارزه با مواد مخدر بدون همکاری و همیاری اصحاب رسانه عقیم خواهد ماند.
لزوم تغییر نگاه جامعه به اعتیاد
روانشناس بالینی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعتیاد را یک بیماری مغزی دانست که عوامل مختلفی را در بوجود آمدن آن موثر است و گفت: اضطراب، فشارهای اقتصادی ،افسردگی، عوامل ژنتیکی، شرایط اجتماعی محیطی، فشارهای همسالان و دوستان و کنجکاوی می تواند از جمله موارد رفتن افراد به سمت اعتیاد باشد.
مهسا ایزدی افزود: در جامعه ما نگاه به فرد بیمار بسیار منفی است و حمایت های اجتماعی پس از درمان نیز برای کمک کردن به فرد معتاد ضعیف است که در جبران این عقب ماندگی‌ها نقش دستگاه های حمایتی و تشکل‌های مردم نهاد بسیار اهمیت دارد.
وی ادامه داد: بسیاری از درمانگران اعتیاد معتقدند که درمان به‌صورت انفرادی کافی نیست و خانواده نیز باید در مراحل درمانی در نظر گرفته شود که این موضوع و همراهی خانواده ها در مسیر ترک اعتیاد و همچنین پیشگیری از بروز این معضل بسیار اهمیت دارد.
این روانشناس بالینی در ادامه عنوان کرد: در بعضی موارد نیز نبود هدف منجر به بروز ناکامی در اقشار مختلف خصوصا در بین جوانان و در پی آن تصمیم گیری های هیجانی در آنها می‌شود که این افراد برای رهایی از مشکلات به سمت اعتیاد و سایر معضلات مخرب دیگر کشیده خواهند شد.
وی به پدیده اعتیاد زنان اشاره کرد و این مساله را در سالهای اخیر رو به افزایش دانست و گفت: اعتیاد زنان می تواند پیامدهای بسیار خطرناکی داشته باشد چون زنان ستون تربیتی خانواده‌های ایرانی محسوب می‌شوند و اعتیاد آنها نظام خانواده و به دنبال آن جامعه را متلاشی خواهد کرد.
ایزدی ادامه داد: بحثی که در سالهای اخیر در جامعه ما به آن دامن زده شده تساوی حقوق زنان است که این موضوع مانند چاقوی دولبه عمل می‌کند و جنبه های مثبت و منفی بسیاری دارد، تساوی حقوق زنان در بعضی موارد از حقوق‌های اخلاقی و ارزشی به گرایش‌های نامطلوب و ناهنجاری هایی مانند اعتیاد سوق پیدا می کند در صورتیکه این معضل بصورت سنتی در جامعه ما مردانه محسوب می‌شده است.
ایزدی اظهار داشت: در بعضی موارد جست و جوی زنان برای پیدا کردن پناهگاهی امن برای رهایی از گرفتاری ها آنها را به دامن اعتیاد می اندازد.
وی با بیان اینکه نحوه گرفتاری زنان به اعتیاد در قشر مرفع و ضعیف جامعه متفاوت است،گفت: در قشر ضعیف زنان اغلب توسط مردان و سرپرستان خانوار با هدف همراهی درگیر معضل اعتیاد می‌شوند و زنان قشر مرفه ممکن است با شرکت در مهمانی و مجالس اینچنینی و ابتدا بعنوان تفریح و سرگرمی به دامان اعتیاد بیفتند.
این روانشناس بالینی گفت: اعتیاد پیامدهایی نظیر خودکشی، تصمیم های خطرناک و هیجانی، فساد ،فحشا ،تزلزل بنیاد خانواده ،ناکارآمدی نیروی انسانی، افزایش طلاق و آسیب‌های اجتماعی را در جامعه در پی خواهد داشت.
ایزدی عنوان کرد: آگاه سازی جامعه و ایجاد حساسیت اجتماعی برای مبارزه با معضل اعتیاد،آشنایی خانواده ها با پیامدهای ناشی از بروز این معضل، اصلاح برخی رفتارهای جامعه و خصوصا انتقال آموزش‌های بازدارنده به جامعه هدف و خصوصا دانش آموزان و جوانان از مهمترین عوامل در پیشگیری از بروز معضل اعتیاد بشمار می رود.
گزارش از محمدامین افشارپور