لایروبی آب بندان ها و بازگرداندن آنها به زنجیره تولید همزمان با مصوبه آبان ماه سال ۹۷ هیات دولت تدبیر و امید مبنی بر اختصاصی شدن کشت برنج در شمال کشور کلید خورد و بر اساس آن کار لایروبی آب بندان ها به همراه سردهنه های زراعی با بهره گیری از فناوری های جدید و تامین اعتبار از سال ۹۸ آغاز شد و دولت برای این منظور ۱۶۰ میلیارد تومان بودجه پیش بینی کرد تا بر اساس پیشرفت کار میان سه استان مازندران ، گیلان و گلستان در مدت سه سال تقسیم و به اتمام برسد.
دولت تدبیر و امید به دلیل مشکلات منابع آبی ناشی از خشکسالی، کشت برنج را به عنوان یک محصول استراتژیک به سه استان شمال کشور محدود کرده و همسو با این رویکرد چندین طرح زیرساختی از جمله لایروبی و مرمت آببندان ها ، تسطیح ، تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری و طرح زهشکی را به صورت ویژه مورد توجه قرار داده است.
لایروبی آب بندان ها و بازگرداندن آنها به زنجیره تولید یکی از برنامه های دولت در بخش کشاورزی شمال کشور است که بر اساس آمار رسمی، مساحت کل آب بندان های استان های گلستان، مازندران و گیلان حدود ۳۳ هزار هکتار است که آب حدود ۱۵۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری را تامین می کند.
مدیر امور اراضی و آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی مازندران روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت که به رغم همه مشکلات مالی دولت و کشاورزان ،مرمت و لایروبی ۵۲قطعه آببندان با مساحت یکهزارو ۱۲هکتار در سال مالی ۹۸ عملیاتی و انجام شده است.
فرزین فرهادی با بیان اینکه ۸۰ درصد آب بندان های مازندران نیازمند لایروبی است ، توضیح داد : اکنون متوسط عمق آب بندان ها یک تا یک و نیم متر است که با لایروبی علاوه بر جلوگیری از کوچک شدن آب بندان ها به خاطر تغییرات اقلیمی ، بر عمق آنها هم افزوده می شود.
وی تامین آب زراعی ، جمع آوری آب های زهکش ، مخازن سیل گیر ، پرورش ماهی و گردشگری را از مزیت های آب بندان ها دانست و افزود : از آنجایی که ۳۵درصد بارندگی در فصول زراعی و ۶۵ درصد در فصول غیر زراعی در مازندران می بارد، ذخیره آب در آب بندان ها کشاورزی استان را نجات می دهد.
لایروبی سه هزار هکتار آب بندان های مازندران در سال جهش تولید
مدیر امور اراضی و آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت که کار مطالعاتی ساماندهی ۳۳ قطعه از آب بندان های استان برای سال جاری به اتمام رسیده و این پروژه مهم کشاورزی با تخصیص ۵۰میلیارد تومان تا پایان سال مالی جاری انجام می شود.
فرهادی تاکید کرد: اگر مشارکت و عزم مسئولان استانی از جمله استانداری، آب منطقه ای و کشاورزان در مرمت و بهسازی آب بندان ها بیشتر شود، می توانیم طرح لایروبی را در سال جاری سرعت ببخشیم.
وی با بیان این که مازندران ۹۳۱ قطعه آب بندان با مساحت حدود ۱۸ هزار هکتار دارد، گفت: با لایروبی تمامی آب بندان های استان میزان ذخیره سازی آنها از ۴۰۰ میلیون مترمکعب کنونی به ۷۰۰ میلیون متر مکعب افزایش می یابد.
این کارشناس آب و خاک کشاورزی مازندران گفت: به طور یقین با انجام لایروبی آببندان ها استفاده از منابع آبی زیر زمینی به ویژه حفر چاههای مجاز و غیرمجاز کشاورزی در استان کاهش می یابد.
کارشناسان کشاورزی معتقدند پتانسیل منابع آبی آب بندان های شمال معادل چندین برابر حجم یک سد است و طبق آمار شرکت آب منطقه ای در حال حاضر هشت سد بزرگ و کوچک در مازندران با میانگین ظرفیت ذخیره سازی و آبگیری حدود ۳۵۰میلیون مترمکعب وجود دارد که این مقدار برابر با ذخیره سازی فعلی آببندان ها است ولی اگر لایروبی آببندان های استان طبق برنامه محقق شود ، ظرفیت ذخیره آب پشت آببندان ها به حدود ۷۰۰میلیون مترمکعب یعنی ۲ برابر ظرفیت سد ها افزایش می یابد.
یکی از دلایلی که دولت به این منبع ذخیره گاهی آبی توجه کرده است مقایسه آن با ساخت سد است یعنی به طور متوسط زمان سد سازی در ایران هفت تا ۱۰ سال است اما مطالعه، اجرا و بهره برداری از آب بندان ها شمال در کمتر از یکسال انجام می شود.
همچنین گردشگری و مقولات زیست محیطی از کارکردهای دیگر آب بندانها محسوب می شود ،موضوعی که در سد سازی و ایجاد شبکه های آبیاری در شمال با چالش زیست محیطی مواجه است .
از دیگر کارگردهای اقتصادی آببندان ها پرورش انواع ماهیان گرم آبی است و طبق آمار شیلات مازندران هرساله ۳۷تا ۴۰ هزار تن انواع ماهی کپور، آزاد، سفید و فیتفاک در آببندانهای استان تولید و به بازار داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
آب بندان به عنوان سازه ذخیره ساز آب کشاورزی، مختص استان های شمالی کشور است که در مازندران به آن " اندون " ، در گیلان " سل " و در استان گلستان " بندسار " می گویند.