مهرماه سال گذشته یکهزار و ۷۸۳ گل‌نبشته هخامنشی بعد از بیش از ۸۰ سال به کشور بازگشتند، این الواح تاریخی بخشی از آثار به امانت داده شده در موسسه شیکاگو آمریکا بود که به کشور بازگشت. قرار بود این الواح برای امکان بازدید همه مردم به استان‌ها فرستاده شود و در موزه‌های استانی قرار گیرد که هم اکنون در ایستگاه نخست در قزوین قرار دارد، اما با شیوع کرونا امکان بازدید آنها فعلا در دیگر استان‌ها وجود ندارد.
جبرئیل نوکنده در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اعلام این که موزه قزوین نخستین مقصد الواح هخامنشی پیش از وقوع کرونا تعیین شده بود، گفت: هم اکنون ۴۰ گل نبشته در موزه قزوین برای بازدید عموم قرار گرفته اما مقصد بعدی این الواح به دلیل همه گیری کرونا معلوم نشده است.
وی افزود: پیش از این شیوه‌نامه‌های بازدید از الواح هخامنشی تدوین و در اختیار استان‌های علاقمند قرار گرفته بود اما در شرایط کنونی شیوه‌نامه جدید دوره کرونا باید در بازدید از موزه‌ها و همچنین بازدید از الواح رعایت شود. هم اکنون کارشناسان وزارت میراث فرهنگی بر رعایت این شیوه‌نامه در قزوین نظارت کامل دارند.
نوکنده گفت: استان‌های مختلف از جمله زنجان و فارس علاقمند نمایش این الواح در موزه هایشان بودند که فعلا تا پایدار و عادی شدن شرایط صبر می کنیم.
وی درباره الواحی که در موزه قزوین قرار دارد، گفت: سعی شد ۴۰ لوح که به موضوعات مختلف اشاره دارد از جمله زنان، کاتبان و تولید غذا برای بازدید همگان در اختیار موزه استان قزوین قرار گیرد. البته همچنان برخی از الواح هخامنشی در موزه ملی و مابقی در مخزن این موزه قرار دارد.
الواح هخامنشی اسنادی که در نوع خود بی‌نظیر و حاوی اطلاعات ارزشمند از ناگفته‌های تاریخی در زمان داریوش اول بود، شامل بیش از ۳۰ هزار لوح بود که در سال ۱۳۱۴ بر اساس مصوبه دولت از طریق کشتی به موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو فرستاده شد و سال ۱۳۱۶ به آنجا رسید. بر آن اساس قرار بود در مدت سه سال بررسی‌های کارشناسی و مطالعات روی این الواح انجام و به ایران برگردانده شود، چند سال نخست که این اقدام انجام نشد؛ اما با پیگیری‌ها بخشی از الواح در سال ۱۳۲۷ و بخشی نیز در سال ۱۳۵۰ به کشور بازگردانده شد. همچنین بخش دیگری از آنها در سال ۱۳۸۳ به ایران برگردانده شد.
در انفجاری که در سال ۱۹۹۷ میلادی در بیت‌المقدس رخ داد چند یهودی به بهانه جبران خسارت و ارتباط واهی ایران با این انفجار درخواست توقیف الواح را کردند و در نهایت با رای دادگاه این الواح توقیف شد. در جلسات دادگاهی که در این زمینه برگزار شد، نمایندگان ایران ثابت کردند الواح جنبه تجاری ندارند و آثاری با جنبه فرهنگی و مطالعاتی بوده و قابل توقیف نیستند.
در طول چند سال گذشته و به دنبال برگزاری دادگاه برای تعیین سرنوشت این الواح پژوهشی و تاریخی، وکلای مرکز شرق‌شناسی شیکاگو نیز اعلام کردند که الواح هخامنشی تجاری نیستند و دادگاه نباید آنها را توقیف می‌کرد.
این الواح در اواسط حکومت داریوش اول و در بازه زمانی ۵۰۹-۴۹۳ پیش از میلاد نوشته و مهر شده‌اند. آنها در شهرها، روستاها، انبارها و ایستگاه‌های بین‌راهی استان فارس امروزی و بخش‌هایی از خوزستان تدوین‌شده است و پس از گردآوری در تخت جمشید مورد پردازش قرار گرفتند. بیشتر آنها شامل گزارش‌هایی درباره مایحتاج اساسی زندگی خوراک و نوشیدنی است و اطلاعاتی درباره نحوه انتقال، ذخیره و توزیع جو و گندم، میوه، ماکیان و حیوانات اهلی از سوی سازمانی پیچیده برای پشتیبانی از کارگران، صنعتگران، مقامات، مسافران، پادشاه، دربار و فعالیت‌های دینی آن زمان در اختیار ما قرار می‌دهد.