گرچه تاکنون طرح "برچیدن دیوارهای گرداگرد محوطه‌های دانشگاهی" در بسیاری از کشورها اجرا شده اما این نخستین بار است که حذف حصار پبرامونی پردیس ۳۳۰ هکتاری دانشگاه فردوسی برای پیوستن محیط داخلی آن به عرصه شهری، آن هم توسط عالیترین مرجع مدیریت شهری یعنی شورای اسلامی شهر مشهد از منظر اجرایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز چندی پیش در نشستی با عنوان "مسوولان شهرهای یادگیرنده یونسکو" از برنامه حذف دیوارهای فیزیکی پیرامون دانشگاهها با هدف نزدیکی و آشنایی هرچه بیشتر عموم مردم با مراکز آموزش عالی و بخشهای مختلف دانشگاهی خبر داد.
اعلام عمومی این موضوع توسط "منصور غلامی" واکنشهای مختلفی را در پی داشت لذا مدیرکل روابط عمومی وزارت علوم اعلام کرد: اصل بحث مورد نظر وزیر، برداشتن موانع و دیوارهای فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی است. این اقدام ذیل راهبردهای "دانشگاه جامعه‌محور" و ورود مراکز آموزش عالی به مسایل اجتماعی و جامعه‌شناختی به عنوان مسوولیت اجتماعی دانشگاه در حال اجرا است.
با این وجود از همان هنگام تاکنون تلقی میان برخی دانشگاهیان که منظور وزیر علوم حذف دیوارهای فیزیکی دانشگاه است یا خیر، بحثهای موافق و مخالف بسیاری را نسبت به آن برانگیخته است.
طرحی برای دهه‌های آینده
بند ششم لایحه "طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد" با موضوع حذف حصارهای فیزیکی دانشگاه فردوسی قید کرده است: به منظور استفاده از ظرفیت فضاهای سبز و باز دانشگاه فردوسی در راستای تقویت و خلق فضاهای عمومی و اجتماعی و ارتقای کیفیت محیط شهری، به جهت هم‌پیوندی این مجموعه با عرصه شهر پیشنهاد حذف حصار فیزیکی دانشگاه ارائه می‌گردد.
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد هم در این خصوص گفت: طرح تفصیلی طرحی بلندمدت است و ما برای دستکم ۱۰ سال آینده دنبال ایجاد ظرفیت هستیم تا اگر زمانی دانشگاه، وزارت علوم و شهرداری خواستند از این ظرفیت استفاده کنند، در طرح تفصیلی این موضوع بررسی شده باشد و اجرایی شدن آن نیز به تفاهم‌نامه‌ها و الزاماتی که باید رعایت شود، بازمی‌گردد.
محمدهادی مهدی‌نیا افزود: در کشورهای توسعه‌یافته طی سه تا چهار دهه گذشته این اتفاق رخ داده است و با حذف دیوارهای دانشگاهها، این مجموعه‌ها جزوی از شهر شده‌اند.
وی ادامه داد: در سال‌های گذشته، با استدلال حفاظت از بوستانها ، آنها دارای حصار و دیوار بودند اما شاهد هستیم با حذف دیوارها، اتفاقی رخ نداد و پیشنهاد می‌کنیم با توجه به اینکه دانشگاه فردوسی مشهد هم دارای عرصه مناسبی است، امکان احداث فضای سبز در بخشهای خالی آن وجود دارد.
عضو شورای شهر مشهد به روند بررسی این طرح اشاره و بیان کرد: موضوع از دو منظر بررسی می‌شود. نخست "سطح کاربری" دهها هکتار زمین است که باید جزو شهر مشهد شود.
وی گفت: دیدگاه دوم پیرامون برچیدن دیوارهای دانشگاه فردوسی نیز ناظر بر اجرای آن با نظرداشت امور حفاظتی، امنیتی و موضوع خوابگاه‌های دانشجویی است که می‌بایست برای روشن شدن آن صدها نشست کارشناسی برگزار شود و با وزارت علوم نیز هماهنگی لازم صورت گیرد.
مخالفان طرح در شورای شهر
رییس کمیسیون مناطق کم‌برخوردار و پیرامونی شورای شهر مشهد نیز گفت: حذف هم‌پیوندی عرصه نیمه عمومی با فضاهای شهری کار مورد قبول است، اما وحدت رویه در عرصه‌های مشابه دیده نشده است که به عنوان نمونه می‌توان به پهنه جنوب غرب دانشگاه فرهنگیان و زمین باغ ملک‌آباد اشاره کرد.
رمضانعلی فیضی افزود: از نظر ماهیتی، باغ ملک‌آباد تشابه بسیار به فضاهای عمومی دارد.
نایب رییس شورای شهر مشهد نیز گفت: باتوجه به اینکه این طرح مرتبط با فضای دانشگاه است باید نظر دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این مورد اخذ شود.
حمیدرضا موحدی‌زاده افزود: باید توجه داشت دانشگاهها حریم دارند، شاید در کشورهای توسعه‌یافته این موضوع حل شده باشد اما آیا در کشور ما دانشگاه می‌تواند دیوارهای اداری خود را بردارد و مردم شهر به راحتی در دانشگاه رفت و آمد کنند؟
عضو شورای شهر مشهد نیز گفت: دانشگاه فضای علمی است که نیاز به آرامش و سکون دارد و اگر قرار باشد حصارها حذف شود، آرامش از محیط دانشگاه سلب خواهد شد.
غلامحسین صاحبی افزود: قرار است در مورد محدوده‌ای تصمیم گیری شود که حریم خصوصی وزارت علوم و دانشگاه به شمار می‌رود و اگر حصارهای دانشگاه برداشته شود، این حریم جزو شهر خواهد شد و نگهداری آن برای شهرداری هزینه بسیار ایجاد خواهد کرد.
حل معضلات جامعه از مسیر دانشگاه
رییس دانشگاه فردوسی مشهد نیز در مصاحبه‌ای گفته بود: حذف دیوار دانشگاه در کشورهای پیشرفته به عنوان مکانی که محل حضور نخبگان و خبرگان است پذیرفته شده است و به استناد این روش، وزیر علوم دیدگاه حذف دیوارهای دانشگاهی را مطرح کرد.
دکتر محمد کافی افزود: دانشگاه فردوسی مشهد هم به عنوان یکی از "مراکز آموزش عالی نسل سه" در کشور وظیفه خود می‌داند برای حل مشکلات اجتماعی و تاثیر در فعالیت‌های جامعه به سوی کاهش فاصله دانشگاه با مردم گام بردارد.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد طرح حذف دیوارهای دانشگاه طرحی سیاسی که مربوط به دولت‌ها باشد نیست بلکه یک رویکرد اجتماعی در حوزه فرهنگی و جامعه است و اگر این موضوع تاکنون با تاخیر روبرو شده مستلزم ارتقای حوزه فرهنگ در جامعه بوده که هم‌اینک رشد یافته و ممکن است در دولت بعدی به دلیل خواست مردم و نخبگان محقق شود.
رییس دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از دلایل درست معرفی نشدن کارکردهای این مرکز آموزش عالی با سابقه ۷۰ سال فعالیت به عنوان یک مرکز علمی که می‌تواند کمک شایانی به شهر و کشور داشته باشد، محصور و جدا بودن آن از دسترسی مردم است.
وی افزود: دانشگاه مکانی برای معرفی نخبگان و خبرگان است که در آن دست‌اندرکار فعالیت‌های علمی برای جامعه هستند و به همین دلیل نمی‌توان مرز و حصاری بین دانشگاهها و جامعه قائل شد. بر این اساس می‌بایست بین دانشگاه و مردم تعامل بیشتری وجود داشته باشد.
هزینه حفظ دیوار بر گرداگرد دانشگاه
عضو هیات رییسه دانشگاه فردوسی مشهد هم در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: زمانی برای بوستانها هم حفاظ و مانع در نظر گرفته می‌شد و آن مکان در ساعاتی در اختیار مردم نبود و این امر باعث می‌شد در نبود مردم جرم هایی در آن فضای محصور شکل بگیرد.
دکتر حسین انصاری افزود: در گذشته نیز برای برداشتن حصار بوستانها مباحث امنیتی مطرح بود و باید این آگاهی به مردم داده می‌شد که اموال بوستان از آنِ خودشان است تا مانند همه جای دنیا که بوستانها به عنوان مراکز اجتماعی شهر محسوب می‌شوند محلی برای تجمعات اجتماعی، تفریحی و ورزشی باشد.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی که دانشگاهها با نیروهای حفاظتی و موانعی چون دیوارها نگهداری و حفاظت می‌شوند هم هر از چند گاهی سرقت‌هایی در آنها رخ می‌دهد که نمی‌توان گفت تمام این سرقت‌ها را مردم انجام داده‌اند و آنها مقصر هستند.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: از نظر اقتصادی وجود دیوارها باعث ایجاد هزینه‌های بسیار برای حفاظت فیزیکی و نگهداری می‌شود به عبارت دیگر هزینه سرقت‌هایی که از دانشگاه می‌شود خیلی کمتر از هزینه حفاظت از دیوارهای دانشگاه است.
وی افزود: نگرانی‌هایی در حوزه امنیتی برای دانشگاه وجود دارد که به جا و درست است و باید برای آن تمهیداتی در نظر گرفته شود.
انصاری ادامه داد: با توجه به پرداخت عوارض توسط دانشگاه به شهرداری، هزینه‌های رسیدگی به محیط دانشگاه دیگر بر عهده دانشگاه نیست و باید با مشارکت بین دانشگاه و شهرداری برای آن برنامه‌ریزی انجام شود.
وی گفت: طبق قانون دانشگاه مکلف به پرداخت عوارض شهری است و مسوولان شهرداری مشهد نیز اعلام کرده‌اند که نگهداری فضا و محیط دانشگاه وظیفه مدیریت شهری است و فرقی بین بولوار وکیل آباد و دانشگاه فردوسی مشهد وجود ندارد زیرا شهروندانی که از امکانات شهری استفاده می‌کنند عوارض را هم پرداخت خواهند کرد.
دانشگاه ۷۰ ساله فردوسی مشهد که سال ۱۳۲۸ تأسیس شد، سومین دانشگاه باسابقه ایران پس از دانشگاه‌های تهران و تبریز، هم‌اینک در قالب دانشکده‌های ادبیات و علوم انسانی، الهیات و معارف اسلامی، علوم، مهندسی، کشاورزی، علوم ریاضی، علوم اداری و اقتصادی، دامپزشکی، علوم تربیتی و روانشناسی، منابع طبیعی، علوم ورزشی، معماری و شهرسازی، حقوق و علوم سیاسی، ۲۵ هزار دانشجو دارد که ۲ هزار و ۵۰۰ نفر آنها در مقطع دکتری و ۶ هزار نفر در مقطع کارشناسی ارشد و بقیه در مقطع کارشناسی مشغول تحصیل هستند.
۸۲۰ نفر عضو هیات علمی نیز در دانشگاه فردوسی فعالیت دارند که ۶۵۰ نفر آنان دارای مدرک پی.اچ.دی یا رتبه استادی و پروفسوری هستند.
این دانشگاه به عنوان بزرگترین مرکز آموزش عالی در شرق کشور هفت پژوهشکده تخصصی دارد. همچنین هزار و ۷۵۰ دانشجو از دیگر کشورهای جهان در دانشگاه فردوسی تحصیل می‌کنند. این دانشگاه از نظر تعداد دانشجویان خارجی رتبه نخست را در میان دانشگاه‌های ایران دارد.
مجموعه متمرکز دانشگاه فردوسی مشهد شامل ۱۳ دانشکده، هفت پژوهشکده، هشت خوابگاه دختران، پنج خوابگاه پسران و یک خوابگاه دانشجویان متاهل، کتابخانه مرکزی، ساختمان‌های اداری، تاسیسات و محوطه‌های ورزشی و فضای سبز در گستره ۳۳۰ هکتاری در شمال غرب کلانشهر مشهد واقع است.
حدود ۴۰ هکتار از این وسعت را زیربنای ساختمان‌ها و تاسیسات دانشگاه تشکیل می‌دهد و بقیه آن شامل خیابان‌ها، مسیرهای دسترسی به دانشکده‌ها و گستره قابل توجه فضای سبز است.
دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان "دانشگاه سبز" مطرح است.
کلانشهر سه و نیم میلیون نفری مشهد ۳۵۰ کیلومترمربع مساحت دارد. مدیریت راهبردی امور شهری مشهد از سوی شورای اسلامی ۱۵ نفره شهر و شهردار این کلانشهر تعیین و از طریق سازمانی گسترده مرکب از ۱۳ منطقه و ۴۴ ناحیه شهرداری اجرا می‌شود.