آب ، مهم ترین نیاز کشاورزی مازندران محسوب می شود ، نیازی که بر اساس گزارش شرکت آب منطقه ای همزمان با شروع به کار دولت تدبیر و امید توجه ویژه ای به این مهم به عنوان شاه کلید توسعه کشاورزی استان شد که نتیجه آن افزایش مهار آب های سطحی از ۲۹۳ میلیون متر مکعب سال ۹۲ به ۴۴۳ میلیون مترمکعب در شرایط حاضر است. پیامد این گام بزرگ هم افزایش تثیبت منابع آبیاری زمین از ۶۵ هزار هکتار سال ۹۲ به ۸۵ هزار هکتار بوده است.
بنابر این گزارش ، از آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید طول شبکه های آبیاری و زهکشی مدرن درمازندران نیز از ۴۰۰ کیلومتر تا سال ۹۲ به بیش از ۵۰۰ کیلومتر تا سال گذشته افزایش یافت ، تعداد سد لاستیکی استان از چهار چشمه تا سال ۹۲ به هشت سد رسید و همچنین به لایروبی رودخانه ها و مدرن سازی سردهنه های کشاورزی نیز با مرمت و بازسازی بیش از ۵۵۰ سردهنه در هر سال با به کارگیری ماشبن آلات سنگین توجه ویژه ای صورت گرفت.
استان مازندران ۱۲۰ شاخه رودخانه اصلی و فرعی به طول حدود هفت هزار کیلومتر دارد. عمده حدود ۴۶۰ هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان در حال حاضر با بهره گیری از سردهنه های کشاورزی ، از آب رودخانه ها آبیاری می شوند و به همین دلیل متوسط لایروبی رودخانه های استان از ۶۰ کیلومتر تا قبل از سال ۹۲ به میانگین ۱۲۰ کیلومتر در دوره هفت ساله رسید. البته میزان لایروبی در سال گذشته ۲۵۰ کیلومتر بود که نشانگر افزایش توجه به سرمایه گذاری در این زمینه با گذشت زمان است.
اصولا یکی دیگر از ماموریت های مهم شرکت های آب منطقه ای بویژه در مازندران ، توجه به تامین آب شرب از منابع آبی پشت سدها است ، چرا که هم اکنون تنها ۱۵ درصد آب شرب مردم استان از منابع آب های سطحی تامین می شود که طبق برنامه شورای آب استان این نسبت تا ۱۴۴۰ باید معکوس شود.
طبق اعلام رسمی شرکت آب منطقه ای مازندران ۷۰ درصد منابع آب استان سطحی و ۳۰ درصد زیر زمینی است و از آن جایی که تا ۸۵ درصد آب شرب استان همچنان از چاه های عمیق تامین می شود ،آب زیر زمینی به لحاظ کیفی شرایط مناسبی ندارد. بررسی ها نشان می دهد که آهن ، منگنز ، شوری و سختی آب زیر زمینی استان زیاد است و در واقع آب شرب مناسبی به لحاظ کیفی وجود ندارد.
قدم در راه تعادل بخشی
هیچ استانی مباحث بهره برداری منابع آب آن مثل مازندران از تنوع موضوعات مانند سیل ، خشکسالی ، پیشروی و پسروی سواحل دریا ، تراکم جمعیت ، مباحث کیفی منابع آب ، برداشت شن و ماسه از رودخانه ها و سواحل ، تعدد چشمه ها و چاه ها برخوردار نیست و این پیچیدگی و تنوع ایجاب می کند که از روش های مناسب و موثر برای بهره برداری منابع آب بهره گرفته شود ، رویکردی که به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در دولت تدبیر و امید تا حدود زیادی عملیاتی شده است.
محمد ابراهیم یخکشی به خبرنگار ایرنا گفت : برای ایجاد تعادل در منابع و مصارف آب در استان باید ۴۰ درصد از آب های سطحی از طریق سدها مهار شود که اکنون فقط ۱۱ درصد روان آب استان پشت هشت سد بزرگ و کوچک و به همین میزان نیز پشت حدود ۹۰۰ آببندان مهار می شود.
وی افزود : در حال حاضر تعادل زمانی و مکانی بین منابع و مصرف آب در مازندران وجود ندارد ؛ به نحوی که میزان آب در غرب استان بیش از نیاز مصرف و در بخش مرکزی متعادل و در بخش شرقی آب موجود کمتر از میزان نیاز است و برای حل این مشکل تنها می توان با احداث مخازن ذخیره ، مشکل را برطرف کرد.
این مسئول گفت : البته این بدان معنا نیست که ما در بخش کشاورزی و شرب در غرب استان مشکل نداریم ، بلکه به دلیل نبود تاسیسات ذخیره و کنترل حتی در غرب استان هم مشکل تامین آب شرب و مشکل آب کشاورزی وجود دارد که باید سرمایه گذاری لازم انجام شود و احداث سد آزا رود در تنکابن از اولویت های این شرکت است.
یخکشی با برشمردن نقش آب در تولید محصولات زراعی ، توضیح داد : متأسفانه میزان بهره وری از آب استان بویژه در بخش کشاورزی بسیار پائین است و به ازای هر متر مکعب آب میزان تولید باید بیش از یک باشد ولی در استان کمتر از سه دهم است و این بیشتر به عدم وجود زیرساخت های مناسب مانند شبکه های آبیاری و زهکشی و بحث مدیریتی بر می گردد که باید به آن توجه شود .
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران از سیلاب به عنوان یک چالش برای مدیریت منابع آبی استان یاد کرد و افزود : ما در استان از لحاظ تعداد بیشترین رودخانه را داریم که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و عدم رفتار مسالمت آمیز با رودخانه ، هر سال شاهد سیلاب های متعدد و خسارت ناشی از آن در استان هستیم .
رئیس هیات مدیره آب منطقه ای مازندران با تاکید بر ضرورت همدلی و همکاری در بحث مدیریت منابع آب ، احداث سد در مازندران تا مرز مهار ۴۰ درصد از آب های سطحی را یک الزام برشمرد و گفت : تا کنون امکان مهار حدود ۲۰ درصد از آب های سطحی استان از طریق سدها و آب بندان ها فراهم شد که با احداث سه سد در دست اجرای گلورد ، هراز و چالوس این رقم به ۳۰ درصد و با احداث سدهایی همچون زارم رود ساری ، کسیلیان قائمشهر ، سجاد رود بابل و آزا رود تنکابن که جز اولویت های استان در بخش مهار آب هستند ، این رقم به ۳۸درصد خواهد رسید.
وی توجه به تعادل بخشی در این بخش را یکی از درخشان ترین اقدامات دولت طی هفت سال گذشته برشمرد و افزود : دولت تدبیر و امید در این مدت دستکم ۲۰ هزار میلیارد ریال در بخش منابع آبی استان سرمایه گذاری کرد و توانست بخشی از عقب ماندگی ها را جبران کند ولی با این وصف هنوز بخش عمده ای از آب های سطحی استان به هرز می رود ، در حالی که خیلی از شهرهای استان هنوز با کمبود آب شرب مواجه هستند و برخورداری روستاهای استان نیز از آب شرب کمتر از متوسط کشوری است .
یخکشی با توضیح این نکته که چون استان مازندران گردشگرپذیر است و گردشگران زیادی به اینجا می آیند در نتیجه تقاضای آب شرب افزایش می یابد و مشکلات بیشتر می شود ، گفت : عملیات اجرایی طرح تصفیه خانه آب آشامیدنی شهر ساری از محل سد شهید رجایی که سال ۸۸ شروع شده بود، با پیگیری مسئولان استان مازندران در دولت تدبیر و امید و با تامین اعتبار یکهزار و ۳۷۰ میلیارد ریالی در سال گذشته ه بهره برداری رسید.
این تصفیه خانه قابلیت تصفیه یکهزار و ۵۰۰ لیتر آب سد شهید رجایی را در یک ثانیه دارد و حدود ۵۰۰ هزار نفر از شهروندان ساروی از مزایای آن استفاده می کنند.
وی توجه دولت به طرح آبرسانی شهرهای گروه الف مازندران شامل شهرستان‌های بابل، امیرکلا، هادی شهر، بابلسر و فریدونکنار که از سال ۸۸ کلنگ آن بر زمین زده شد به عنوان نقطه توجه دیگر یاد کرد و افزود : بر اساس این طرح که قرار بود حدود ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت مناطق مرکزی مازندران از آب آشامیدنی کافی و تصفیه شده برخوردار شوند ، باید حدود ۸۰ کیلومتر خط لوله ایجاد و یک واحد تصفیه خانه ساخته شود ، تصفیه خانه ای که قرار بود در مجاورت سد شهید آیت الله صالحی مازندرانی در منطقه بابلکنار شهرستان بابل افتتاح شود تا آب مورد نیاز مردم شهرهای یاد شده را تامین کند.
وی توضیح داد: این طرح پس از گذشت حدود یک دهه از زمان اجرای کاغذی ، در دولت تدبیر و امید با تامین اعتبار و پیگیری دولت و مدیران استانی جان دوباره گرفت و وارد فاز عملیاتی شد و در نخستین ایستگاه یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار دریافت کرد.
یخکشی کدری آب شهرهای گروه الف مازندران را در زمان بارندگی های شدید و سیلاب از دغدغه های جدی دانست و اظهار داشت : در حال حاضر ۷۰ درصد از عملیات ساخت تصفیه خانه در بابل به اتمام رسیده است و طبق برنامه تا پایان سال جاری این تصفیه خانه با ظرفیت ۲ هزار متر مکعب بر ثانیه به بهره برداری خواهد رسید.
سدسازی بر روی پرآب‌ترین رودخانه شمال
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران به بزرگترین پروژه سد سازی در استان اشاره کرد و گفت : ضرورت و اهمیت تکمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است که این سد به تنهایی می تواند حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان فعلی استان ، ذخیره سازی را انجام دهد.
یخکشی درباره اهمیت ساخت سد مخزنی هراز و روند پیشرفت این سد ، توضیح داد : سد هراز بزرگ ترین سد مخزنی شمال کشور است و این سد بر اساس برنامه عقب است و اکنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
وی با بیان اینکه برای اجرا و ساخت سد و ایجاد جاده جایگزین هراز به بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است ، گفت : کار ساخت سد هراز در سه سال گذشته با توجه جدی دولت تدبیر و امید با سرعت بیشتری همراه شد و در این مدت با اختصاص بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار ملی بیش از ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران، با اشاره به اینکه تولید ۲۵ مگاوات برق از سد هراز آمل پیش بینی شده ، بیان داشت : با بهره برداری از سد هراز مشکلات کم آبی بیش از یکصد هزار هکتار از اراضی پایین دست سد و شهرستان های آمل، بابل، محمودآباد ، فریدونکنار و بابلسر رفع و آب شرب مورد نیاز بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این مناطق نیز تامین خواهد شد.
تهیه طرح جامع مهندسی رودخانه‌ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران به وجود طرح مهندسی رودخانه های مهم استان با شناسایی ظرفیت های گردشگری ، تولید انرژی برق آبی ، ساماندهی و بهسازی رودخانه ها و تعیین حد بستر و حریم اشاره کرد و گفت : اگر چه مطالعه اولیه این طرح از سال ۱۳۸۶ آغاز شد ، ولی از سال ۹۲ تا کنون ۲ هزار کیلومتر از رودخانه های استان دارای طرح جامع شدند.
یخکشی با توضیح این که در طی هفت سال اخیر ۱۲۰ طرح زودبازده بخش آب استان به بهره برداری رسید ، گفت : افزایش طول لایروبی رودخانه های استان ، مرمت سردهنه ها و مدرن سازی کردن آن ، ایجاد سه نیروگاه مقیاس کوچک و بهره برداری از سه طرح گردشگری در کنار سد های استان از جمله طرح های مهم در سال های اخیر بوده است.
ساخت چهار سد لاستیکی
سدهای لاستیکی از یک تیوپ بزرگ و حجیم تشکیل شده‌اند که روی یک بستر بتنی نصب و با هوا پر می‌شوند و کنترل ساده آن برای تنظیم تعادل فشار درون تیوپ، اجرای فرمان تخلیه و یا پر کردن تیوپ مهمترین مزیت و کاربردی بودن سدهای لاستیکی است.
توسعه اراضی کشاورزی، ایجاد حوضچه مکش مناسب و انحراف آب، تغذیه آب زیر زمینی، جلوگیری از کف کنی و بهسازی سواحل رودخانه‌ها، افزایش سطح ترازآب و امکان انتقال آب به مزارع اطراف به روش پمپاژ، ذخیره سازی و تضمین آب اراضی حاشیه رودخانه‌ها، بهره برداری تفریحی و گردشگری، پرورش آبزیان، استفاده از آب مازاد رودخانه‌ها و هدایت آن به کانال‌های شبکه آبیاری جلوگیری از برگشت آب شور دریا از مهم ترین اهداف اجرای طرح‌های لاستیکی دراستان های شمالی است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در این زمینه گفت : از سال ۹۲ تا کنون ساخت چهار سد سد لاستیکی آغاز شد که ۲ سد لاستیکی یکی در فرح آباد بر روی رودخانه تجن و سد لاستیکی پازوار بر روی رودخانه بابلرود به بهره برداری سید و سد لاستیکی سرخرود بر روی رودخانه هراز و سد لاستیکی لاریم جویبار بر روی رودخانه سیاهرود نیز تا پایان امسال به بهره برداری می رسد که در نهایت تعداد سدهای لاستیکی استان به هشت چشمه سد می رسد.
سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در مازندران تولید می شود (حدود یک میلیون تن برنج سفید، ۲میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات، ۱۸۰ هزار تن گوشت سفید، حدود ۱۰۰ هزار تن انواع آبزیان، ۹۰ درصد کیوی، کشور، انواع گل و گیاه، گندم، علوفه و، کلزا) که ۱۱ درصد ارزش افزوده محصولات کشاورزی کشور را شامل می شود ، نقش ملی در امنیت غذایی دارد.