سازمان برنامه و بودجه کشور سال ۹۷ طرح ساخت مسکن محرومان را در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان در مجاورت خراسان جنوبی آغاز کرد و رایزنی‌های استاندار خراسان جنوبی برای سهم‌خواهی استان از این طرح نتیجه داد که در نهایت ساخت ۱۰ هزار واحد مسکن روستایی برای محرومان در استان آغاز شد.
به گفته دست اندرکاران اجرای این طرح ابتدا سهم خراسان جنوبی پنج هزار واحد مسکونی تعیین شد و در نهایت با پیگیری که صورت گرفت و تبیین وضعیت استان در پایتخت، همزمان با سفر «محمدباقر نوبخت» به خراسان جنوبی در اسفند ۹۷، به ۱۰ هزار واحد مسکن محرومان افزایش یافت.
پراکندگی این واحدها در بیش از ۶۶۰ روستا پیش‌بینی شد و شکل‌گیری این حجم از عملیات ساخت و ساز در خراسان جنوبی باعث فعال شدن بسیاری از مشاغل وابسته به صنعت ساختمان شد به طوری که چند ماه بعد مسوولان استان از کمبود نیروی انسانی برای ساخت مسکن در استان خبر دادند.
جمعیت روستایی استان خراسان جنوبی ۳۱۰ هزار نفر است که ۴۱ درصد کل جمعیت استان را تشکیل می‌دهد و براساس آخرین آمار از ۸۸ هزار و ۸۳۵ واحد مسکونی روستایی در این استان ۴۹ هزار و ۳۳۵ واحد غیرمقاوم هستند.
طرح مسکن محرومان از جمله برنامه‌های توسعه‌ای و زیربنایی دولت تدبیر و امید است که با هدف محرومیت‌زدایی و رونق تولید در خراسان جنوبی رقم خورد و در پیشبرد راهبرد مدیریتی استان مبنی بر مهاجرت معکوس بسیار اثرگذار است.
براساس تفاهم‌نامه سه جانبه بین سازمان برنامه و بودجه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و کمیته امداد امام خمینی (ره) سهم هر کدام از این ۲ نهاد پنج هزار واحد مسکونی تعیین شد و کمتر از یک سال پس از عملیاتی شدن طرح در دی ماه ۹۸ با حضور رییس سازمان برنامه و بودجه در خراسان جنوبی ۲ هزار واحد از این تعداد به بهره‌برداری رسید.
همچنین در سفری که ۲۲ خرداد امسال با حضور نوبخت انجام شد، در روستای بندان شهرستان بشرویه پنج هزار واحد مسکونی دیگر در سراسر استان افتتاح شد.
با اجرای کامل این طرح در استان که تا پایان شهریور امسال اعلام شده، شاخص تعداد واحدهای روستایی مقاوم‌سازی شده به کل واحدهای روستایی از ۴۸ درصد به ۵۱ درصد افزایش می‌یابد این در حالی است که میانگین کشوری مقاوم‌سازی واحدهای روستایی ۴۲ درصد است.
ساخت مسکن مقاوم در مناطق روستایی و البته مناطق شهری با توجه به زلزله‌خیز بودن خراسان جنوبی و وقوع زلزله‌های ویرانگر در سالیان گذشته اهمیت مضاعف دارد و سقف امن گاهی از نان شب واجب‌تر است.
هج و نج؛ نماد تحول و توسعه روستایی
کلنگ ساخت مسکن محرومان با سفر رییس سازمان برنامه و بودجه به خراسان جنوبی در ۲۰ اسفند ۹۷ در روستای «هُج و نُج» از توابع شهرستان بیرجند به زمین خورد.
هُج و نُج روستایی در ۶۰ کیلومتری بیرجند (مرکز خراسان جنوبی) که اسفند ۹۷ نخستین واحد طرح مسکن محرومان استان در آن با حضور «محمدباقر نوبخت» معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه کلنگ‌زنی شد، اکنون با ساخت ۲۵ واحد جدید و اجرای طرح هادی در کالبدی دیگر قرار گرفته است.
۲۰ اسفند ۹۷ هیاتی از مسؤولان عالی رتبه کشوری و استانی راهی این روستا شدند و مردم هج و نج که از ساعت‌ها قبل منتظر ورود آنان بودند به خاطر گرد و غبار برخاسته از جاده خاکی نمی‌توانستند برآورد کنند که چند خودرو میهمان روستا شدند اما امید داشتند این تدبیر، گرد فراموشی و محرومیت را از چهره این روستا در مجاورت مرکز استان برطرف کند.
دهیار روستای هج و نج با اشاره به اقدامات زیرساختی که در قالب ساخت مسکن محرومان در این روستا انجام شده است، به خبرنگار ایرنا گفت: کارهای بزرگی در روستا انجام شده و اکنون حدود ۲۵ خانوار صاحب مسکن مقاوم و جدید شده‌اند.
قاسم بخشی افزود: با این ساخت و سازها شور و نشاطی بین مردم ایجاد شد و زن و مرد در کنار هم تلاش کردند تا زودتر واحدهای مسکونی خود را تمام کنند.
وی گفت: خانه‌های روستا بسیار قدیمی بود و سال‌ها مردم در آن زندگی می‌کنند اما بخشی از آن را به کمک دولت تخریب کردند و با تسهیلات کمیته امداد ساختمان جدیدی را ساختند که از لحاظ بهداشتی هم وضعیت مردم بسیار متحول شده است.
دهیار هج و نج اجرای طرح هادی روستا را از تحولات خوب در این روستا پس از اجرای طرح مسکن محرومان دانست و گفت: قبلا روستا نه جدول‌کشی داشت و نه خیابان درستی اما الان با اجرای طرح هادی، خیابان‌ها سنگ فرش و آسفالت شده است.
وی اظهار داشت: مردم بعد از ساخت منازل جدید، خانه‌های قدیمی را ترک کردند و الان از خانه‌های قدیم برای کارهای کشاورزی و دامداری خود استفاده می‌کنند.
بخشی گفت: هنوز هم متقاضیانی در روستا برای ساخت منزل مقاوم هستند و امیدواریم با ادامه این طرح، پرداخت وام بلاعوض و تسهیلات کم‌بهره شاهد ساخت و ساز بیشتری باشیم.
ابرپروژه‌ای در خراسان جنوبی
ساخت ۱۰ هزار واحد مسکن روستایی در حالی که قبلا حداکثر سهمیه استان از ۲ هزار واحد بیشتر نمی‌شد، چنان اهمیتی داشت که استاندار خراسان جنوبی نام ابرپروژه را بر آن نهاد و ایجاد هم‌افزایی برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های داخل استان برای پیشرفت طرح در دستور کار قرار گرفت.
محمدصادق معتمدیان گفت: با تزریق اعتبارات چشمگیر و کم‌سابقه به پروژه احداث مسکن محرومان، دولت رقم قابل توجهی یارانه را تخصیص داد به طوری که در کوتاه‌مدت نتایج و تاثیرات آن در حوزه افزایش میزان اشتغال و تولید مصالح ساختمانی و کاهش پنج درصدی نرخ بیکاری در استان، مشهود و ملموس است.
رونق بازار مصالح ساختمانی، نیروی کار و صنایع مرتبط شاید ملموس‌ترین اثری بود که بعد از شروع ساخت این واحدهای مسکونی نمود پیدا کرد.
این موضوع تا جایی پیش رفت که حتی در برهه‌ای از زمان پیمانکاران پروژه‌ها از کمبود شدید نیروی انسانی در استان سخن گفتند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی نیز بر این موضوع صحه گذاشت و گفت: برای اغلب پروژه‌ها به‌خصوص در شهرستان‌های بشرویه و طبس بنیاد مسکن و کمیته امداد با مشکل تامین کارگر مواجه شده‌اند.
سید کمال‌الدین میرجعفریان افزود: سال گذشته با وجود تحریم‌ها و همه مشکلات مالی دولت، سه هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان گردش مالی در پروژه‌های استان صورت گرفت و امسال نیز با تعامل و همراهی همه دستگاه‌های اجرایی، اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.
وی اظهار داشت: پروژه مسکن اقشار کم‌درآمد ۹۰۰ میلیارد تومان گردش مالی در استان خراسان جنوبی ایجاد کرد.
معاون استاندار خراسان جنوبی گفت: علیرغم همه محدودیت‌های مالی، خراسان جنوبی سه فصل پیاپی، کمترین نرخ بیکاری را در کشور کسب کرد چرا که اجرای پروژه‌های بزرگ، چرخش مالی، کاری و شاخص‌های زیربنایی را برای استان پدید آورد و هنوز هم در برخی پروژه‌ها با کمبود نیروی کار مواجه هستیم.
همزمان با پیشرفت طرح ساخت مسکن در مناطق روستایی و اعلام اینکه این طرح تا پایان شهریور امسال به اتمام می‌رسد، رییس سازمان برنامه و بودجه ۲۲ خرداد امسال در آیین افتتاح همزمان ۵ هزار واحد مسکن روستایی استان خراسان جنوبی و ۲۴۸ واحد خسارت دیده از سیل که در روستای «بندان» شهرستان بشرویه برگزار شد، گفت: در ادامه طرح مسکن محرومان که عمدتا برای روستائیان بود، پنج هزار مسکن نیز در حاشیه شهرهای خراسان جنوبی ساخته می‌شود.
نوبخت اظهار داشت: پایان سال ۹۷ در سفری که به این استان داشتیم مقرر شد ۱۰ هزار واحد مسکونی ساخته شود که کمتر از یک سال بخش بزرگی از این واحدها آماده شد و امروز پنج هزار واحد دیگر به بهره‌برداری رسید. سه هزار واحد هم در مراحل پایانی است که در ماه‌های آینده افتتاح می‌شود.
وی گفت: این طرح معطوف به روستاها بود ولی برای حاشیه شهرها هم نیاز مسکن احساس و قرارداد سه‌جانبه امضا شد که حداکثر در یک سال پنج هزار واحد برای مردم حاشیه شهرها احداث می‌شود و برای ساخت پنج هزار واحد مسکن حاشیه شهرها ۳۵۰ میلیارد تومان اعتبار پیش بینی شده است.
معاون رییس جمهوری افزود: همه اینها یک رخداد بزرگ است که امروز نظاره‌گر آن هستید و امروز جالب بود وقتی روی سنگ فرش قدم می‌زدیم مردم گفتند سال گذشته همین جا تا زانو در آب و گل بودیم و جای خرسندی است که چنین خدماتی به مردم ارائه می‌شود.
وی اظهار داشت: تاکید رهبری و نظام و رییس جمهوری است که با الفت و عدالت در روستاها و مناطق کمتر برخوردار خدمت‌رسانی کنیم.
طرح مسکن محرومان ۹۳ درصد پیشرفت فیزیکی دارد
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی گفت: از زمان شروع ساخت مسکن محرومان در استان تاکنون از سهمیه پنج هزار واحدی بنیاد مسکن، چهار هزار و ۷۲۹ واحد مسکونی به مرحله پایان کار رسید که ۹۳ درصد پیشرفت کار را نشان می‌دهد.
علی‌اصغر آسمانی مقدم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: واحدهای باقیمانده نیز در مراحل پایانی است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریورماه امسال با بهره‌برداری از ۱۰ هزار واحد مسکونی روستایی، پرونده مسکن محرومان در خراسان جنوبی بسته شود.
وی گفت: به ازای هر واحد از مسکن محرومان ۴۰ میلیون تومان وام قرض‌الحسنه با بازپرداخت ۱۵ ساله و ۲۵ میلیون تومان کمک بلاعوض سازمان برنامه و بودجه با پیگیری استاندار خراسان جنوبی پرداخت می‌شود.
وی بیان کرد: در طرح ساخت ۱۰ هزار واحد مسکن محرومان که ساخت پنج هزار واحد آن در تعهد بنیاد مسکن و پنج هزار وام در تعهد کمیته امداد است، مشکل تامین زمین وجود ندارد و در روستاهایی که کوهستانی بوده و امکان الحاق زمین نیست پیشنهاد شده افراد از خانه‌های مخروبه بافت فرسوده زمین تهیه کنند.
آسمانی مقدم گفت: در این شرایط نیز کمک بلاعوض سه تا چهار میلیون تومانی به منظور تخریب و آواربرداری از محل حساب ۱۰۰ امام (ره) به متقاضیان پرداخت می‌شود.
وی اظهار داشت: تیپ نقشه مسکن محرومان از ۵۰ متر مربع تا ۸۵ متر مربع است که میزان تسهیلات اعطایی یکسان بوده و متقاضیان برای متراژ بالاتر باید آورده بیشتری داشته باشند.
وی با اشاره به زلزله‌خیز بودن منطقه خراسان جنوبی افزود: ساخت مسکن محرومان در مقاوم‌سازی منازل روستایی نقش بسزایی داشته زیرا مطابق استانداردهای روز و مقررات ملی ساختمان اجرا و ساخته می‌شود لذا در زمان حوادث و بلایای طبیعی شاهد تلفات انسانی نخواهیم بود.
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی بیان کرد: تاکنون با احداث واحدهای مسکونی روستایی در استان برای حدود هفت هزار نفر اشتغال مستقیم پایدار ایجاد شده است و در سه فصل متوالی نرخ بیکاری در استان سال گذشته کاهش یافت که ساخت و سازهای مسکن روستایی در آن اثرگذار بود.
وی گفت: طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵ استان خراسان جنوبی دارای ۸۸ هزار و ۸۳۵ واحد مسکونی در بخش روستایی است که ۴۲ هزار و ۷۰۴ واحد معادل ۴۸ درصد مقاوم‌سازی شدند و از استحکام لازم در برابر حوادث برخوردار هستند.
وی گفت: ۵۲ درصد مسکن‌های روستایی خراسان جنوبی از مصالح بی‌دوام ساخته شده که با استحکام پایین در برابر هرگونه حادثه‌ای آسیب‌پذیر هستند و حدود چهار هزار و ۶۰۰ واحد مسکونی معادل ۳۹ درصد خانه‌های روستایی استان از مصالح کم‌دوام ساخته شده است که در هر اتفاقی باید منتظر حوادث ناگواری باشیم.
وی بیان کرد: یکی از دلایل عدم مقاوم‌سازی واحدهای مسکن روستایی در استان ناتوانی مردم در بازپرداخت تسهیلات مقاوم‌سازی مسکن روستایی بوده که تسهیلات بلاعوض دولت تاکنون مشوق خوبی در خانه‌دار شدن مردم است.
مسکن مناسب از مطالبات مردم استان است
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان جنوبی هم گفت: یکی از موضوعات مهم در سفرهای شهرستانی استاندار که مورد توجه قرار گرفت، مسکن نامناسب بسیاری از خانواده‌های زیر پوشش بود که پیگیری ویژه‌ای را می‌طلبید.
رضا سلم‌آبادی ساخت مسکن مددجویی در حجم موجود را بی‌سابقه دانست و افزود: در ۴۰ سال گذشته سالانه ۳۰۰ مسکن توسط کمیته امداد در استان ساخته می‌شد و تعهد پنج هزار واحد معادل ۱۷ سال کار بود که در حال انجام است.
وی پایین بودن امید به زندگی و نداشتن منابع مالی در خانواده‌های زیر پوشش را یکی از عوامل دخیل در خانه‌دار شدن ذکر کرد و گفت: با شرایط تسهیلات موجود رغبت استفاده از طرح مسکن محرومان افزایش یافته است.
مدیرکل کمیته امداد خراسان جنوبی با بیان اینکه بیش از ۳۰۰ شغل حوزه مسکن با اجرای این طرح در استان فعال شده است ادامه داد: کمیته امداد علاوه بر کمک‌های بلاعوض دولت به هر واحد ۱۰ میلیون تومان کمک می‌کند.
وی گفت: در حال حاضر برای تمامی پنج هزار واحد سهمیه کمیته امداد پروانه ساختمانی اخذ شده که از این تعداد تاکنون ۲ هزار واحد به بهره‌برداری رسیده و مابقی نیز در مراحل پایانی کار است.
سلم‌آبادی با بیان اینکه کمبود یا نبود زمین در برخی روستاها روند ساخت مسکن مددجویی را با کندی مواجه کرد اظهار داشت: عده‌ای از مددجویان که وضعیت مالی ضعیفی دارند، در روستاهای کوهستانی ساکن مسکن نامقاوم هستند که بنیاد مسکن در این روستاها زمین برای واگذاری ندارد و تسطیح اراضی ملی نیز هزینه زیادی در برمی‌گیرد.
وی گفت: همه تلاش‌ها بر این است که قیمت تمام شده مسکن برای مددجویان پایین باشد و اغلب این مددجویان در ساخت و ساز به عنوان نیروی انسانی به کار گرفته شده‌اند تا در هزینه‌های کارگری صرفه‌جویی شود.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان جنوبی یکی دیگر از مشکلات پیش روی ساخت مسکن مددجویی را دلبستگی این افراد به منازل قدیمی عنوان کرد و افزود: تلاش‌های زیادی از سوی مددکاران انجام می‌شود تا بتوانیم مددجویان را متقاعد کنیم که برای ساخت مسکن مقاوم، اقدام کنند.
وی بیان کرد: ۲۱ هزار و ۱۵۱ خانوار در نقاط روستایی و عشایری خراسان جنوبی زیر پوشش کمیته امداد هستند که این خانوارها برابر ۴۰ هزار و ۵۸۳ نفر، ۶۸ درصد جمعیت زیر پوشش را شامل می‌شوند.
خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند ۱۱ شهرستان دارد و سومین استان پهناور کشور به شمار می‌رود.