صنعت پرسود گردشگری به عنوان یکی از سه صنعت پردرآمد در جهان، سودآور، ارزآور و مورد توجه همه کشورهاست، صنعتی که سودآوری آن بسیاری از کشورها را به تکاپو در این زمینه واداشته است.
اهمیت این صنعت در رشد اقتصادی باعث شده است برخی کشورهای فاقد جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی نیز با ایجاد جاذبه‌های دست ساز و مصنوعی، اقدام به جلب و جذب گردشگر و فراهم ساختن زمینه‌های تفریحی و متنوع با هدف افزایش مدت ماندگاری مسافران کنند و از این راه عایدات بی حد صنعت گردشگری از جمله اشتغال، توسعه، ارتقای سطح زندگی مردم بومی و کمک به رشد اقتصادی را نصیب کشور خود نمایند.
ایران از نظر برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری رتبه دهم جهان را دارد و استان خراسان رضوی نیز با میزبانی سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر و گردشگر داخلی و خارجی در زمینه‌های زیارتی، طبیعی، ورزشی، تاریخی، فرهنگی و غذایی دارای ظرفیت‌ها و جاذبه‌های متعدد و غیرقابل انکار است.
براساس آمارها حدود ۱۰ درصد گردش مالی دنیا مربوط به صنعت گردشگری است که سهم ایران از این بخش فقط یک درصد و شاید کمتر باشد و عقب‌ماندگی از قطار ارزآور گردشگری به ویژه در شهرهای گردشگر پذیری چون مشهد باید واکاوی شود.
وجود بارگاه منور رضوی به عنوان قبله دلها و گل سرسبد جاذبه‌ها و ظرفیتهای گردشگری در مشهد شناخته می‌شود که جذب مسلمانان و شیعیان جهان به این قبله موجب تحول شگرف در عرصه گردشگری این کلانشهر است.
استان خراسان رضوی تا پیش از شیوع ویروس کرونا به رغم میزبانی سالانه از بیش از ۳۰ میلیون گردشگر داخلی و سه میلیون گردشگر خارجی که بیش از دو سوم گردشگران ورودی به کشور هستند و با داشتن جاذبه‌های استثنایی در زمینه‌های گردشگری زیارتی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری حلال و حیات وحش و امثال آن، هنوز برای سوار شدن به قطار سودآور گردشگری و کسب عایدات اقتصادی که مستحق آن است با چالش‌های فراوانی رو به روست، چالش‌هایی که متعلق به امروز هم نیست و حل و برطرف کردن آنها ضروری است.
۱۵۰ هزار میلیارد ریال گردش مالی گردشگران در خراسان رضوی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: گردش مالی زائران و گردشگران در استان تا پیش از شیوع ویروس کرونا حدود ۱۵۰ هزارمیلیارد ریال برآورد می‌شد.
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: این میزان، درآمد همه بخش‌های مرتبط با حوزه گردشگری شامل سوغات، اقامت، خرید، تفریح و بازدید از مجموعه‌های تاریخی، صنایع دستی و رستوران‌هاست که بخش زیادی از این مبلغ می‌تواند در حوزه سوغات و صنایع دستی مصرف شود که این مستلزم تجاری سازی و بسته‌بندی مناسب صنایع دستی است.
وی ادامه داد: اگر صنایع دستی بسته‌بندی مناسب داشته باشد به عنوان سوغات سفر خریداری و استفاده می‌شوند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: با وجود فعالیت چند هزار هنرمند صنایع دستی در استان که پروانه فعالیت و اشتغال به کار از اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دریافت کرده‌اند اما در بازار، هنر صنایع دستی مشهد به چشم نمی‌آید چون بسته‌بندی مناسبی ندارد.
مکرمی فر افزود: اقتصاد استان خراسان رضوی ارتباطی مستقیم و تنگاتنگی با اقتصاد گردشگری دارد و بخش زیادی از فعالان و شاغلان این استان در مشاغل مرتبط با گردشگری فعالیت و تامین معیشت می‌کنند.
او با بیان این که حدود ۷۰ هزار نفر در حوزه صنعت گردشگری خراسان رضوی به صورت مستقیم اشتغال دارند ادامه داد: این اشتغال در بخش‌های مختلف اقامت، دفاتر خدمات مسافرتی و خدمات است.
افق ۱۴۰۴ با ۴۰ میلیون مسافر
معاون هماهنگی امور زائران خراسان رضوی هم با اشاره به این که در افق ۱۴۰۴ ورود ۴۰ میلیون مسافر و زائر به استان هدف گذاری شده است گفت: باید فرصتهای سرمایه‌گذاری، معرفی جاذبه‌ها و افزایش کیفیت میزبانی در افزایش مدت ماندگاری و توزیع گردشگران در شهرستانهای مختلف توزیع شود.
محمد صادق براتی افزود: طبق آخرین آمار، مدت ماندگاری مسافر در مشهد قبل از شیوع ویروس کرونا ۳.۷ روز بوده است که باید این مدت را برای شرایط پس از کرونا با استفاده از فرصتهای سرمایه‌گذاری افزایش داد.
وی با اشاره به اینکه پارسال تعداد ۳۲ میلیون و ۹۰۰ هزار زائر و مسافر وارد استان شده‌اند ادامه داد: طی ۶ سال آینده باید این شمار به ۴۰ میلیون نفر برسد که پیش بینی می‌شود به این موفقیت برسیم.
معاون هماهنگی امور زائران خراسان رضوی با تاکید بر این که دو بعد فرهنگی و اقتصادی اولویت مهم در مدیریت عالی استان در زمینه حضور زائران و مسافران است گفت: در این رابطه اول باید زمینه حضور گردشگران را فراهم کنیم زیرا در صورت نداشتن بازگشت اقتصادی و صرفه، سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری به استان مراجعه نمی‌کنند لذا باید حضور گردشگر پررنگتر از گذشته شود.
براتی افزود: تلاش می کنیم تا حضور بخش خصوصی در مناطق نمونه گردشگری را فعال‌تر کنیم زیرا این رونق می‌تواند به جذب بیشتر گردشگر در استان خراسان رضوی کمک کند.
۸۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی گردشگری
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی هم گفت: از آغاز به کار دولت تدبیر و امید معادل ۸۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه گردشگری این استان انجام شده است.
احمد دیناری افزود: با توجه موثر دولت تدبیر و امید به حوزه گردشگری و حمایت از این بخش و همچنین تحولات ناشی از برجام در سالهای ۹۶ و ۹۷ شاهد رشد توجه سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه گرشگری در این استان هستیم.
وی ادامه داد: این میزان سرمایه‌گذاری شامل ۲۳ میلیون دلار در دولت یازدهم و ۵۹ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه گردشگری و هتلداری از ابتدای آغاز به کار دولت دوازدهم تا به امروز است.
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: این میزان سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های حوزه گردشگری شامل هتل، هتل‌آپارتمان، مهمانپذیر، مرکز تفریحات، سرگرمی و گردشگری، مجتمع گردشگری و دفتر خدمات مسافرتی انجام شده است.
دیناری افزود:در راستای توسعه صنعت گردشگری خراسان رضوی هم اکنون ۲۴۸ طرح با سرمایه‌گذاری معادل ۱۶۲ هزار میلیارد ریال در مراحل مختلف ساخت قرار دارد.
فضای مساعد برای سرمایه‌گذاری در گردشگری
استاندار خراسان رضوی نیز با اشاره به فضای همدلی مناسب موجود در استان برای تقویت حضور سرمایه‌گذاران در حوزه گردشگری در جریان همایش سرمایه‌گذاری گردشگری منطقه شرق کشور در اواخر سال گذشته گفت: ظرفیتهای فراوان گردشگری، فرهنگی و تاریخی خراسان رضوی که سرآمد آنها وجود مرقد منور امام رضا (ع) است موجب شده فرصت سرمایه‌گذاری در این بخش در بالاترین حد خود قرار داشته باشد.
علیرضا رزم حسینی افزود: در کنار مرقد مطهر امام رضا (ع) وجود آرامگاه فردوسی و سایر شعرای نامدار در استان خراسان رضوی، ظرفیتهای طبیعی و نیز درمانی این استان جاذبه‌های فراوانی را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است و همین امر موجب ورود سالانه بیش از ۳۵ میلیون مسافر و زائر به استان شده است.
وی ادامه داد: با توجه به شناسایی فرصتهای سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری استان امید است قوانین مزاحم اداری از پیش پای سرمایه‌گذاران برداشته شود تا شاهد رشد و اوج گردشگری در استان خراسان رضوی باشیم.
او اضافه کرد: همه ارکان حکومت امروز آماده حمایت از سرمایه‌گذاران در خراسان رضوی هستند و برای نخستین بار در تاریخ ایران، روسای دستگاه قضایی این استان نیز به عنوان تضمین سرمایه‌گذاری حاضر به امضای قراردادها شده‌اند و این امر از تضمین سود و امنیت بالای سرمایه سرمایه‌گذاران در خراسان رضوی حکایت دارد.
۱۳۷ فرصت سرمایه گذاری گردشگری
معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی با بیان این که در سال گذشته ۱۳۷ فرصت سرمایه‌گذاری گردشگری جدید در سطح استان شناسایی و به منظور جذب سرمایه‌گذاران معرفی شدند گفت: هدف، معرفی فرصتهای جدید و جلب حضور و نقش آفرینی پررنگتر فعالان بخش خصوصی است.
محمد صادق براتی افزود: پیش‌بینی می‌شود بهره‌گیری بهینه از ۱۳۷ فرصت سرمایه‌گذاری معرفی شده در خراسان رضوی نیازمند تحقق ۱۶ هزار و ۱۶۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در آنهاست.
وی ادامه داد: بخش دولتی نیز در همین چارچوب موظف به تامین زیرساختها در محدوده ۱۳۷ فرصت سرمایه‌گذاری شناسایی و معرفی شده خراسان رضوی است و بر این اساس بخش دولتی می بایست ۳۵۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری کند.
معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی گفت: سرمایه‌گذاری در این نقاط طی دو سال آینده هدف‌گذاری شده است و امیدواریم با تحقق این امر شاهد افزایش مدت ماندگاری مسافران، افزایش شمار گردشگران ورودی و نیز رفاه حال بیشتر مسافران و زائران در خراسان‌رضوی باشیم.
براتی افزود: با اجرای طرح مثلث اقتصادی - فرهنگی در این استان امید می‌رود چهره خراسان رضوی از منظر گردشگری متحول شود لذا در همین راستا در ۱۲۰ نقطه خراسان رضوی ۱۳۷ فرصت سرمایه‌گذاری شناسایی و جهت حضور و فعالیت سرمایه‌گذاران مطرح شده است.
هشت کشور هدف برنامه‌های بازاریابی گردشگری خراسان رضوی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: یکی از برنامه‌های ویژه امسال در حوزه گردشگری، بازاریابی و تبلیغات در دو حوزه داخلی و خارجی است و هشت کشور هدف برنامه‌های بازاریابی و تبلیغاتی در زمینه جاذبه‌های گردشگری این استان هستند.
یوسف بیدخوری افزود: در حوزه خارجی این مهم مورد پیگیری و دارای اولویت است و در این راستا هشت کشور به خاطر نزدیک بودن و همجواری بیش از بقیه کشورها بازار هدف گردشگری این استان هستند که عبارتند از افغانستان، عراق، آذربایجان، عمان، کویت، امارات، پاکستان و هندوستان.
وی ادامه داد: در این زمینه پس از پایان دوره همه گیری کرونا و عادی شدن اوضاع در سه حوزه گردشگری زیارت، سلامت و تجاری اقدام به معرفی جاذبه‌ها، ظرفیت‌ها و توان استان خراسان رضوی می‌شود تا شاهد حضور بیشتر و پررنگتر گردشگران در استان باشیم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: معرفی و تبلیغات، رمز حضور و ترغیب گردشگران و مهمترین اصل در ایجاد میل در آنان برای حضور در مقاصد گردشگری و انگیزه‌ای برای تکرار تجربه سفر برای آنان خواهد بود.
بیدخوری با بیان این که تبلیغات و آگاهی دادن نسبت به جاذبه‌های گردشگری و به خصوص معرفی مناطق کمتر شناخته شده می‌تواند در انتخاب مقصد گردشگران تاثیر به سزایی داشته باشد افزود: با توجه به این که استان خراسان رضوی مقصد نیمی از گردشگران ورودی به کشور است می‌توان با معرفی و تبلیغات هر چه بیشتر و بهتر جاذبه‌های گردشگری این سهم را افزایش داد.
وی اضافه کرد: در این راستا رایزنی‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم با بخش خصوصی انجام شده و هدف‌گذاری برای شرکت و برگزاری نمایشگاه‌های خارجی در این کشورها صورت گرفته است و با پایان بحران کرونا بسیاری از این برنامه‌ها و پیگیری آنها به روال عادی باز خواهد گشت.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: در حوزه داخلی نیز طبق برنامه‌ریزی انجام شده هر شهرستان در طول سال موظف به برگزاری یک تا دو جشنواره شده است تا شاهد حضور بیشتر گردشگران باشیم.
بیدخوری افزود: برگزاری رالی خانوادگی، رالی گردشگری و جشنواره‌های متعدد بومی و محلی از جمله برنامه‌های استانی و شهرستانی در این راستاست.
ظرفیت غنی گردشگری سلامت
گردشگری سلامت به گردشگری پزشکی، گردشگری درمان طبیعی و همچنین گردشگری صحت، تندرستی و پیشگیری تقسیم می‌شود و هم اکنون ایران از مقاصد بزرگ گردشگری سلامت در منطقه است و کشورهای همجوار مانند عراق، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان و سایر کشورهای منطقه متقاضی استفاده از خدمات و امکانات گردشگری سلامت در ایران هستند.
بر اساس برآوردها سالانه افزون بر ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت وارد ایران می‌شوند که در این میان خراسان رضوی با جاذبه‌ها و ظرفیتهای مختلف در جذب گردشگر سلامت پیشگام است.
سالانه حدود سه میلیون زائر و مسافر خارجی به مشهد سفر می‌کنند و این نشان از ظرفیت رو به افزایش این حوزه دارد.
مدیرعامل و رییس هیات مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی در این خصوص گفت: شهر مشهد بعد از تهران بیشترین گردشگر سلامت در کشور را به خود اختصاص داده است. این کلانشهر به دلیل وجود بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا (ع) و وجود پزشکان و کادر درمانی مجهز و هزینه‌های مناسب درمانی در حوزه گردشگری سلامت از ظرفیت مطلوبی برخوردار است و می‌تواند پیشتاز عرصه گردشگری سلامت کشور باشد.
حسین نیکونام افزود: سال گذشته بیش از ۲۲ هزار گردشگر سلامت در مراکز بیمارستانی و مراکز جراحی محدود زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد خدمات درمانی دریافت کردند که این رقم غیر از خدمات ارائه شده در بخش سرپایی است.
وی با بیان این که تعداد گردشگران سلامت که سال گذشته در بخش خدمات معاینه سرپایی و پاراکلینیک مشهد خدمات دریافت کردند بیش از ۱۰۰ هزار نفر است ادامه داد: طی این مدت گردشگران سلامت از ۵۶ کشور در مشهد پذیرش شدند که بیشتر آنها به ترتیب از کشورهای عراق، افغانستان، بحرین، ترکمنستان، پاکستان و کویت بودند.
رییس هیات مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی گفت: هم اکنون ۱۲ بیمارستان و سه مرکز جراحی محدود، مجوز پذیرش گردشگران سلامت در شهر مشهد را دارند و چهار بیمارستان و چهار مرکز جراحی محدود نیز مراحل نهایی اخذ مجوز مربوطه را می‌گذرانند.
نیکونام با اشاره به صدور هزار و ۱۰۰ مجوز موقت برای مترجمان و راهنمایان گردشگری سلامت در این استان افزود:در پی حذف واسطه‌ها در حوزه گردشگری سلامت این استان هستیم و در این زمینه برنامه‌ریزی برای آموزش و ساماندهی مترجمان و راهنمایان گردشگری آغاز شده است.
وی ادامه داد: این طرح برای راهنماها و مترجمان زبان‌های عربی، روسی، انگلیسی و فرانسه در حال اجراست و علاوه بر آن، طرح آموزش کارکنان مراکز درمانی و شرکت‌های گردشگری سلامت و راهنمایان زائر باجه‌های شهرداری مشهد هم در دستور کار است که تاکنون بیش از هزار نفر در این زمینه ثبت‌نام کرده‌اند.