اوایل تیرماه امسال بود که خبر ثبت هنر خوشنویسی به عنوان میراث ناملموس ترکیه در رسانه های ایران سر و صدا راه انداخت تا صاحبنظران و مسئولان راهکارها و شیوه های مواجهه با آن را اعلام کنند. رقابت بر سر هنر خوشنویسی میان ایران و ترکیه به سالیان دور بر می گردد؛ اما این امر برای ثبت جهانی این هنر در میراث ناملموس یونسکو، رنگ و بویی جدی به خود گرفته است.
قائم مقام انجمن خوشنویسان ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: متولیان باید بدون فوت وقت، خطوط تعلیق، نستعلیق و شکسته که به خطوط فارسی معروف هستند را به نام ایران ثبت کنند. باید مسئولانه، سریع و جدی با این موضوع برخورد کنیم.
این خوشنویس پیشکسوت درباره ادعای کشور ترکیه مبنی بر ثبت خوشنویسی اسلامی به نام خود عنوان کرد: خوشنویسی میراث ماندگار ایران زمین است. قبل از سده نهم، دولت عثمانی وجود نداشته است و بعد از آن با حضور استاد نابغه خوشنویسی ایران میرعماد قزوینی در استانبول، خوشنویسی آنجا رونق می گیرد.
وی افزود: بعدها خود میرعماد و شاگردانش از هند تا مصر حضور پیدا کرده و خوشنویسی را آموزش می دهند. یعنی عملا خوشنویسی از ایران به دولت عثمانی وارد می‌شود. در حال حاضر درست است که ترکیه در حوزه خوشنویسی و نستعلیق بسیار فعال است و این فعالیت در استانبول قدمت ۵۰۰ ساله دارد؛ ترکیه نمی تواند این فعالیت را به هنر خوشنویسی در جهان اسلام تعمیم دهد. زیرا اصلا قابل پذیرش نیست.
ما متولیان فرهنگی کشور کوتاهی کردیم
وی افزود: هر کشوری سعی می کند این میراث ماندگار را به نام خود ثبت کند از این رو دولت عثمانی هم تلاش های زیادی کرده است؛ به طور مثال در کتاب های آن کشور یا سیستم آموزشی، میرعماد قزوینی ایرانی را میرعماد استانبولی معرفی کرده اند یا نستعلیق را با نام تعلیق معرفی می کنندیا جشنواره های بزرگ با سرمایه های عظیم برپا می کنند که نشانگر یک برنامه ریزی دقیق و آینده نگری است. دولت عثمانی حتی در بحث مولوی هم مدعی بود. البته طبیعی است خیلی از کشورها تلاش دارند این سرمایه ها را به نام خود ثبت کنند، ما یعنی متولیان فرهنگی کشور کوتاهی کردیم.
صندوق آبادی با بیان اینکه هرکس به اندازه خود در حفظ این میراث ماندگار که خاستگاه واقعی آن ایران است سهیم می باشد گفت: متاسفانه نتوانستیم توجه ویژه به این هنر داشته باشیم و در سهم خواهی آن از رقبا عقب نمانیم. مهمترین کاری که الان می‌توان انجام اتحاد و یکپارچگی است. متولیان باید بدون فوت وقت، خط تعلیق، نستعلیق و شکسته که به خطوط فارسی معروف هستند را به نام ایران ثبت کنند. باید مسئولانه، سریع و جدی با این موضوع برخورد کنیم و آنچه را متعلق به ایران است از چنگ رقبا درآوریم.
در حال حاضر عمان در حوزه نگارگری مسابقاتی برگزار می کند، آرام آرام آثاری را می‌خرد و ایرانی ها هم در آن مسابقات شرکت می کنند. در نتیجه چند سال دیگر با تکیه به همین فعالیت ها می‌تواند مدعی شود نگارگری متعلق به آنهاست. بنابراین باید در ثبت این هنرها خیلی فوری اقدام کنیم تا بعدا پشیمان نشویم. ضمن احترام به فعالیت های ترکیه و هنرمندانی که آنجا در حوزه خوشنویسی اسلامی کار می کنند، باید بگویم آنچه حق و سهم ایرانیان است باید محفوظ بماند. مدیون گذشتگان هستیم و باید میراث‌دار آنها باشیم و از فرهنگ و تمدنی که به ما رسیده مواظبت کنیم.
وی گفت: البته انجمن تاکنون همکاری های خوبی با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی داشته است؛ به طور مثال از سال گذشته موضوع گنجینه زنده بشری در خط نستعلیق را دنبال کردیم که در نهایت نام استاد غلامحسین امیرخانی در فهرست میراث ناملموس ثبت شد. همچنین برای ثبت شیوه نستعلیق میرعماد کارهایی انجام شده اما این اقدامات را باید خیلی سریع و بدون تعارف های اداری به سرانجام برسانیم. انجمن خوشنویسان ایران آمادگی لازم را برای همکاری تنگاتنگ با میراث فرهنگی و کمیسیون ملی یونسکو دارد.
شیوع کرونا مانع شروع فعالیت‌های کمیته پژوهش شد
این استاد خوشنویسی درباره اقدام انجمن برای انجام فعالیت های پژوهشی در حوزه خوشنویسی گفت: کتاب های زیادی در حوزه پژوهش خوشنویسی توسط پژوهشگران تالیف شده است. هرچند قبول دارم انجمن در بخش پژوهش آنطور که باید فعالیت نداشته است. به همین دلیل کمیته پژوهش را بنا کرده و از پژوهشگران برتر که خود صاحب تالیف هستند برای حضور و فعالیت در این کمیته دعوت کرده ایم تا این کار را به صورت علمی دنبال شود. متاسفانه کرونا مانع از شروع فعالیت های کمیته پژوهش شد.
صندوق آبادی درباره شرایط فعلی جامعه و به طبع مشکلات هنرهای تجسمی نیز گفت: در حال حاضر تمام هنرها و در کل مجموعه کشور گرفتار کرونا هستند. بنده به نمایندگی از جامعه هنری از تمام کادر درمان تشکر می‌کنم و امیدوارم مردم با همدلی و همکاری با خادمان سلامت در کاهش سریعتر این بیماری نقش مهمی ایفا کنند.
وی در خصوص برگزاری دوره های آموزشی خود در انجمن خوشنویسان ایران توضیح داد: کلاس هابه صورت مجازی برگزار می شود البته به دلیل شرایط فعلی با ریزش ۱۵ تا ۲۰ درصدی شاگردان هم مواجه شده ایم زیرا فضای حقیقی قابل مقایسه با فضای مجازی نیست. در کلاس حضوری، تمام مطالب و حتی انتقال انرژی از استاد به شاگرد و بالعکس قابل لمس است. زیبایی و حس مثبتی که در فضای کلاس حضوری حاکم است در فضای مجازی وجود ندارد. ما در کلاس های آنلاین پیام می‌گذاریم، بعضی وقت ها از نحوه نوشتن با توضیح دقیق فیلم می گیریم و قطعا این روش هیچوقت جای فضای حقیقی را نخواهد گرفت اما به هرحال در شرایط فعلی، بهترین روش همین است.
صندوق آبادی افزود: برای برگزاری دو نمایشگاه در سال جدید برنامه ریزی کرده بودم. همچنین قرار بود چند کارگاه آموزشی و برنامه تخصصی خوشنویسی با همکاری فرهنگستان هنر انجام دهیم که به دلیل کرونا لغو شد.
دوسالانه خوشنویسی برگزار نخواهند شد
قائم مقام انجمن خوشنویسان درباره چرایی برگزار نشدن دوسالانه خوشنویسی در سال جاری گفت: در جلساتی که ویژه این رویداد برگزار شد، بر تعطیلی برنامه هایی که باعث تجمع می شوند تاکید کردند. از طرفی به دلیل مشکلات پیش آمده دیگر برای جشنواره ها امکانات و بودجه اختصاص نمی دهند. بنابر این دلایل خیلی از جشنواره ها را تحت تاثیر قرار داده و تاجایی که من خبردار شدم، احتمالا جشنواره ملی امام رضا (ع) برگزار شود زیرا فراخوان آن پیش تر منتشر شده اما دوسالانه خوشنویسی و دیگر جشنواره ها برگزار نخواهند شد.
وی درباره اختصاص بودجه این دوسالانه به انجمن خوشنویسان توضیح داد: طی صحبت هایی که داشتیم، قرار شد در صورتی که اعتباری به این رویداد اختصاص داده شود، آن بخش که اعتبار ملی است را به انجمن خوشنویسان اختصاص دهند تا ما بتوانیم آن را به دست هنرمندانی که به دلیل کرونا در زندگی و حرفه خود با مشکل مواجه شده اند برسانیم. بخش اعتبارات استانی هم برای تجهیز زیرساخت های خوشنویسی در استان قزوین صرف شود.
صندوق آبادی ادامه داد: برای ثبت نام در سامانه آسیب دیدگان کرونا هم، از طریق هماهنگی که با ۳۴۰ شعبه انجمن داشتیم. از مجموع کسانی که مدرس یا هنرمندان شاخص بوده و در ایام قرنطینه متضرر شدند ۱۴۰۹ نفر شناسایی و تمام مشخصات این عزیزان بر اساس فرمی که وزارت کار مشخص کرده بود تهیه شد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم آنها را تایید کرد. برای رسیدگی به این وضعیت جلساتی برگزار شد و در نهایت یک جلسه هم در خدمت معاون اول رئیس جمهور بودیم.
وی افزود: آخرین جلسه درباره این موضوع هم با رئیس سازمان برنامه و بودجه انجام و قرار شد کمک و تمهیداتی را به خوشنویسان اختصاص دهند و حتی کسانی که بیمه نیستند هم ماه اول بیمه بیکاری را دریافت می کنند. همچنین وعده داده شد وام های کم‌بهره با سود ۴ درصدی در اختیار انجمن ها قرار بگیرد؛ زیرا نزدیک به ۲۰۰ شعبه انجمن خوشنویسان در فضاهای اجاره ای فعالیت دارند. خود انجمن هم بسیار متضرر شده است. ما این مشکلات را مطرح کردیم، آنها هم پذیرفتند و امیدواریم عملی شود.