حدود ۳۳۰ هزار دانشجو زیر نظر سه هزار و ۷۵۷ عضو هیات علمی در ۲۶۰ دانشگاه و مرکز آموزش عالی، ۳۷ موسسه علم و فناوری و ۹۸ شرکت دانش‌بنیان دایر در سطح استان ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفری خراسان رضوی مشغول گذراندن دوره‌های کاردانی و کارشناسی تا کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی هستند.
دولتهای یازدهم و دوازدهم به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی که خود یک شخصیت مجرب دانش‌آموخته محیط علمی حوزه و دانشگاه است ظرف هفت سال اخیر در چارچوب برنامه‌های مختلف، مراکز آموزش عالی خراسان رضوی را به عنوان یکی از عمده‌ترین قطبهای دانشگاهی کشور در مسیر رشد و توسعه علمی و تخصصی کشور به سمت عبور از دانشگاههای نسل اول و دوم و رساندن به جایگاه دانشگاههای نسل سوم و چهارم سوق داده‌اند.
دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان پرچمدار مراکز آموزش عالی فعال در شرق کشور و تاثیرگذار بر دیگر دانشگاههای ایران موفقیتهای چشمگیری را در این مسیر کسب و محقق کرده تا در میان برترین مراکز آموزش عالی کشور خوش بدرخشد.
فرصتها و تهدیدهای آموزش مجازی
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از تحول‌های رخ داده با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، برنامه‌ریزی برای شکل گرفتن آموزش مجازی بود. سیاست بر این بود تا دانشگاه‌ها بتوانند در عصر اطلاعات، آموزش، پژوهش و فرهنگ‌سازی را در فضای مجازی با تشکیل کلاس‌های آنلاین، نشست های ویژه و سخنرانی اساتید پیگیری کنند.
دکتر روح الله اسلامی افزود: با توجه به این که آموزش مجازی در برخی از دانشگاه‌ها از چند سال قبل آغاز شده بود و همچنین بعضی از دانشگاه‌ها و موسسات نیز در حال برنامه‌ریزی برای اجرای این نوع از آموزش بودند شیوع بیماری کرونا و الزام به آموزش در فضای مجازی باعث شد تا این مسیر با سرعت بیشتری پیگیری شود.
وی ادامه داد: بر خلاف تبعات منفی کرونا، آموزش در فضای مجازی را می‌توان به عنوان یک دستاورد در شبکه دانشگاهی شناخت که اگر این اتفاق رخ نداده بود آموزش مجازی در دانشگاه‌ها به حال خود رها شده بود.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اگر نگاه درستی به آموزش در فضای مجازی و استفاده از زیر ساخت‌های آن داشته باشیم این نوع آموزش امکان زیر و رو کردن و تحول در سطح آموزش عالی را دارد و از این مسیر می‌توان به روشهای نوین دیگری دست یافت.
اسلامی افزود: در حال حاضر امکان ضبط و آرشیو کردن مطالب کلاس‌های درسی وجود دارد و می‌توان این فایل ها را در اختیار مردم و نهادهایی که قابلیت استفاده از آن را دارند نیز قرار داد. این نوع از آموزش باعث شده است تا اگر در گذشته استاد آموزش خود را برای ۳۰ نفر دانشجو انجام می‌داد اکنون با انتشار فیلم و منابع دیگر آموزشی مانند پاورپوینت و فیلم های آموزشی مکمل درسی، تعداد افراد بیشتری از مطالب دانشگاهی آنها بهره‌مند شوند.
وی ادامه داد: با تهیه مطالب ضبط شده و جلوگیری از تکرار آموزش مطالب برای هر جلسه و ترم دانشگاهی، استادان وقت بیشتری برای به روز رسانی اطلاعات و دانش خود نیز خواهند داشت که این رویکرد انقلاب بزرگی در حوزه آموزشی دانشگاه ایجاد خواهد کرد.
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به نقش دانشگاه‌ها در اثرگذاری اجتماعی مبتنی بر کارآفرینی گفت: در این موضوع دانشگاههای تراز اول کشور خوب عمل کردند و شاهد هستیم که دانشجویان این دانشگاه‌ها و نشریات آنها بسیار فعال وارد عمل شده‌اند ولی هنوز برخی از دانشگاههای کوچک و موسسات آموزش عالی دیگر نتوانسته‌اند در این موضوع موفق عمل کنند.
اسلامی افزود: کمی گرایی در دانشگاه آفتی است که می‌تواند آسیب‌زا باشد و بر همین اساس، آموزش عالی در دولت تدبیر و امید برای بهبود روند کیفی آموزش در کشور تصمیم به ادغام بعضی از موسسات و دانشکده‌های دستگاه‌های اجرایی کشور گرفت تا یک نظام آموزشی واحد در کشور وجود داشته باشد و هنوز گام‌هایی در این مسیر مانده که به نتیجه نرسیده است.
وی اضافه کرد: در مسیر مسوولیت پذیری اجتماعی می‌توان به چالش‌هایی که در گذشته وجود داشت اشاره کرد که فضاهای دانشجویی به سمت برخورد و دخالت در کارهای یکدیگر حرکت می‌کردند و اکنون شاهد ایجاد قوانین مناسب و نظم خوبی هستیم که بر این فضا حاکم شده است و این امکان وجود دارد تا دانشجویان در تشکل‌های مختلف به راحتی با یکدیگر گفت و گو کنند.
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: این فضا کمک کرده است تا دانشجویان در تعامل رو در رو با یکدیگر از طریق عضوگیری، حضور در فعالیت‌های اجتماعی، دانشجویی و همچنین تجربه فضاهای شاد و مفرح جشن‌ها و مناسبت‌های دانشگاهی و دانشجویی به تعامل با یکدیگر دست یابند.
اسلامی افزود: در شرایط شیوع کرونا، باید دانشگاه‌ها نیز برای این فعالیت‌های دانشجویی از طریق فضای مجازی برنامه‌ریزی مناسب داشته باشند تا برنامه‌های انجمن‌ها و کانون‌های دانشجویی قطع نشود چون اگر این فعالیت‌های دانشجویی دچار گسست شود آموزش فرهنگی دانشجویی دچار ضربه شدیدی می‌شود.
او اضافه کرد: شرایط شیوع کرونا موجود در جهان می‌تواند در قسمت آموزش مسولیت پذیری اجتماعی به دانشجویان در آینده به دلیل عدم حضور دانشجویان در فضای فیزیکی دانشگاه ایجاد مشکل کند زیرا دانشجویان جدیدی که در ترم تحصیلی آینده وارد دانشگاه می‌شوند نمی توانند در تعامل رو در رو تجربیات دیگر دانشجویان را به دست آورند و این خود یک بحران برای دانشجو و دانشگاه در آینده خواهد بود.
برنامه ریزی بلند مدت برای بین المللی‌سازی
رییس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: محدودیت منابع مالی و گسترش ابعاد تحریم‌هایی که در گذشته هم برای ایران وجود داشت باعث شد تا با تصویب برجام، سیاست آموزش عالی به سمت جذب دانشجوی خارجی، تبادل استاد و دانشجو و برنامه‌ریزی برای کارهای مشترک علمی بین دانشگاه فردوسی مشهد و سایر دانشگاههای خارجی تغییر یابد و بر این اساس ارتباط علمی با کشورهای اروپایی و شرق آسیا نیز با هدف جذب فناوری و دانش آنها مورد تاکید قرار گرفت.
اسلامی افزود: در موضوع بین‌المللی‌سازی، با وجود تلاش‌های زیادی که در عقد تفاهمنامه‌ها و قراردادها صورت گرفته است ایران به خوبی نتوانسته موفق عمل کند با این وجود در تعامل میان کشورهای منطقه با عراق و افغانستان به خوبی وارد عمل شده است.
وی اضافه کرد: وضعیت منطقه و شکل‌گیری جنگ‌ها و همچنین اقدامات تروریستی صورت گرفته، ضربه شدیدی را به دیپلماسی علمی کشور وارد کرد و باعث کاهش سفر استادان بین‌المللی و همچنین افزایش هزینه حضور در همایش‌های علمی به واسطه شرایط اقتصادی کشور شد.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: برای پیشبرد این مسیر در راستای بین‌المللی‌سازی به یک برنامه‌ریزی بلند مدت نیاز است در عین حال برخی تحولات مانند تغییر قیمت دلار و اتکای به بودجه نفتی نیز در دست وزارت علوم و دانشگاه‌ها نیست و تابع نظر سایر نهادهای تاثیرگذار در این زمینه است و بر همین اساس باید به سمت توسعه دیپلماسی علمی در منطقه گام برداریم که در این موضوع، ظرفیت خوبی در کشورهای همسایه وجود دارد و هزینه کلانی نیز برای کشور نخواهد داشت.
نگاه اقتصادی به آموزش عالی اشتباه است
دبیر هیأت نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت علوم، تحقیقات و فناوری خراسان رضوی هم معتقد است ماهیت اصلی آموزش عالی انتقال، ارزیابی و توسعه دانش و ارزش‌ها و رفع مشکلات دیگران است.
دکتر جعفری ثانی در گفت و گو با رسانه‌ها افزود: نگاه به آموزش عالی با ماهیت بنگاه اقتصادی سنخیت ندارد و متأسفانه عده‌ای تصور می‌کنند هدف از راه‌اندازی یک مرکز آموزش عالی تنها کسب درآمد و ایجاد یک بنگاه اقتصادی است. وی ادامه داد: آموزش عالی بسترسازی برای توسعه کسب و کار با کیفیت است که برای انجام مأموریت‌های اجتماعی ایجاد می‌شود و به صورت مستقیم و باواسطه نیروهایی را تربیت می‌کند که همه آنها در کسب و کار نقش دارند.
دبیر هیأت نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت علوم، تحقیقات و فناوری خراسان رضوی جعفری ثانی گفت: آموزش عالی چاره‌ای جز این ندارد که در راستای گسترش خود رشته‌های به روز و مورد نیاز جامعه را شناسایی کند زیرا اکنون فارغ التحصیلان دانشگاهی وجود دارند که اغلب بیکار هستند و علت آن تحصیل در رشته‌هایی است که مربوط به نیازهای ۴۰ سال قبل است.
جعفری افزود: درحال حاضر فضای رقابتی برای ارائه بهترین و مطلوب‌ترین خدمات آموزش عالی بین دانشگاه‌ها کمتر وجود دارد در حالی که دانشگاه‌ها باید در مأموریت‌های خود بازنگری کنند و بر اساس این رویکرد در رشته‌های مختلف دانشگاهی هم بازنگری را انجام دهند.
وی ادامه داد: وزارت علوم با هدف افزایش کیفیت و تولید دانش فعالیت می‌کند و برخی افراد یا نهادهای مختلف فشار ایجاد می کنند تا یک مؤسسه‌ای بی کیفیت باقی بماند که این مسائل به بدنه کیفیت و آینده دانش و جامعه خسارت وارد می‌کند.
سرانه فرهنگی به درستی هزینه شود
مدیرکل خدمات آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد نیز معتقد است: دانشجویان دانشگاههای سراسری به واسطه این که از آغاز زمان تحصیل وارد محیط آکادمیک بدون نیاز به پرداخت هزینه می‌شوند یک بعدی پرورش پیدا می‌کنند.
دکتر داوود بهره‌پور افزود: در مقابل دانشجویانی که باید شهریه بپردازند وارد فضای کار و اجتماع می‌شوند.
وی ادامه داد: دانشگاه‌ها اگر سرانه فرهنگی خود را به درستی هزینه می‌کردند بازخورد آن باعث ایجاد حس وطن دوستی در میان دانشجویان می‌شد ولی اکنون شاهد آن هستیم که بسیاری از دانشجویان موفق به عنوان سرمایه نیروی انسانی تربیت یافته در داخل کشور به فکر مهاجرت به خارج از کشور هستند.