بخش کشاورزی خراسان رضوی با سهم ۴۰ درصدی از کل ارزش تولید ناخالص این استان به عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی و حیاتی خطه خراسان رضوی محسوب می‌شود که هر سال در بخشهای زراعی، دامی و باغی نه تنها رشد و افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کند بلکه سهم بسیار در تامین و تولید محصولات مورد نیاز سایر استانها نیز دارد.
رتبه اول کشور در تولید زیره و مقام نخست در تولید گوشت قرمز، رتبه دوم در تولید تخم مرغ، مقام سوم در تولید شیر و مقام چهارم در تولید گوشت مرغ نشان از جایگاه این استان در حوزه کشاورزی و دام و طیور است و ظرفیتهایی چون ۱۵.۸ میلیون واحد دامی و تولید سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصول در حوزه دام و طیور و رتبه برتر کشور در این بخش تنها بخشهایی از ظرفیت‌های این استان در حوزه کشاورزی و دامپروری است.
همچنین این استان دارای یک میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی آبی و دیم با هشت میلیون تن انواع محصولات است. این استان مقام اول کشور در تولید زعفران، رتبه دوم در تولید پسته، رتبه سوم در تولید انار و مقام چهارم کشور در تولید انگور را در اختیار دارد.
خراسان رضوی با ۸.۱ درصد جمعیت کشور ۶ میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر جمعیت در قالب ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار و ۹۱۶ خانوار دارد که یک میلیون و ۷۳۳ هزار نفر از این جمعیت در روستاهای استان سکونت دارند.
خراسان رضوی سرآمد در تولیدات دامی
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان این که این استان در حوزه تولیدات و فراورده های دام و طیور جزو استانهای برتر کشور است گفت: سالانه بیش از یک میلیون و ۱۴۰ هزار تن شیر در این استان تولید می‌شود.
مجید جعفری با بیان این که این استان با تولید حدود ۸۳ هزار تن تولید گوشت قرمز رتبه نخست کشور را در این زمینه دارد افزود: این استان در حوزه تولید گوشت مرغ با ۱۸۳ هزار تن تولید، رتبه پنجم کشور و در حوزه تولید تخم مرغ با ۱۴۵ هزار و ۷۰۰ تن تولید رتبه دوم کشور را دارد.
وی ادامه داد: در تولید پیله تر ابریشم نیز خراسان رضوی با تولید ۳۳۵ تن پیله تر رتبه دوم کشور بعد از استان گیلان را دارد.
معاون بهبود تولیدات دامی خراسان رضوی با اشاره به اهمیت خوراک دام در زمینه تولید گفت: این استان در این رابطه نیز با تولید یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن خوراک دام در سال گذشته، رتبه نخست تولید در این بخش را از آن خود کرد.
سرزمین خورشید پیشرو در خرید محصولات کشاورزی
مدیر تعاون روستایی استان خراسان رضوی هم گفت: حمایت، ارائه خدمات و تقویت تشکلها و تعاونیهای روستایی کشاورزان از مهمترین اهداف مورد پیگیری در قالب وظایف تعریف شده برای این سازمان است.
ایرج ناصری‌مقدم افزود: در این راستا حمایت و تشویق تشکیل شرکتهای تعاونی روستایی و اتحادیه‌های مختلف برای تولیدکنندگان بخش کشاورزی و نیز خرید توافقی، حمایتی و تضمینی از جمله سیاستهای اولویت‌دار خدمت رسانی است.
وی ادامه داد: در این راستا استان خراسان رضوی با ۶۹۲ شرکت تعاونی روستایی با بیش از ۱۲۸ هزار عضو از این حیث رتبه نخست را در کشور داراست.
مدیر تعاون روستایی خراسان رضوی با بیان اینکه این شمار تشکلهای تعاونی نشان از حجم بالای تولید و فعالیت در بخش کشاورزی این استان دارد گفت: یک چهارم اراضی با خاک خوب استان خراسان رضوی در دست تعاونیهای تولید روستایی استان می‌باشد که معادل حدود ۳۰۰ هزار هکتار است.
وی با اشاره به خدمات حمایتی از روستائیان و کشاورزان این استان در قالبهای مختلف افزود: در این راستا سال گذشته ۱۱۲ هزار تن گندم، ۶ هزار تن کلزا، ۴۲ هزار تن گوجه فرنگی، حدود ۶۹ تن زعفران و ۶۹۸ هزار تن سایر محصولات از جمله پسته، کشمش، زیره و جو در سه قالب خرید تضمینی، توافقی و حمایتی از کشاورزان خریداری شد تا از آنان حمایت شود.
ناصری مقدم ادامه داد: سال گذشته ۱۸۹ میلیون لیتر مواد سوختی و ۱۷۸ تن آرد در روستاهای استان توزیع شد تا این بخش فعال در حوزه تولید و کشاورزی استان مورد حمایت قرار گیرد.
وی توزیع ۱۲۵ هزار تن کود،۱۳ هزار تن بذر اصلاح شده و ۵۷۰ تن انواع کود و سموم شیمیایی را از دیگر اقدامات حمایتی برای کشاورزان روستایی دانست.
تولیدات باغی بیشترین سهم در ارزش ناخالص تولید استان
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت:بخش کشاورزی این استان به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین بخش تولیدی کشور با برخورداری از ظرفیت‌ها وتوانمندی‌های وسیع حدود یک میلیون هکتار سطح زیرکشت انواع محصولات زراعی و باغی دارد.
محمدرضا اورانی افزود: برآورد تولید محصولات زراعی و باغی استان نیز بیش از پنج میلیون و ۹۰۲ هزار تن است که از این مقدار بیش از چهار میلیون و ۸۲۸ هزار تن محصولات زراعی و حدود یک میلیون و ۷۳ هزار تن محصولات باغی است و بر اساس همین اطلاعات تولید محصولات زراعی و باغی استان رشد چهار درصدی دارد.
وی ادامه داد: این استان دارای بیش از ۱۴ میلیون واحد دامی است و با این تعداد، رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است.
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه ارزش ناخالص اقتصادی استان در سال گذشته بیش از ۳۳۰ هزار و ۱۵۲ میلیارد ریال و دارای نقش تعیین کننده در کشور بود گفت: بیشترین سهم ارزش ناخالص تولید در زیر بخش تولیدات باغی است که ۴۲ درصد کل ارزش تولیدات استان را دارد و بعد از آن فرآورده‌های دامی استان است که بیش از ۳۸ درصد ارزش ناخالص تولید استان را دارا می‌باشد.
وی افزود: در مجموع خراسان رضوی با تولید بیش از هفت میلیون تن تولید انواع محصولات زراعی، باغی، دامی و آبزیان با ارزش ناخالص اقتصادی بیش از ۳۳۰ هزار میلیارد ریال جایگاه تعیین کننده‌ای در اقتصاد ملی و استان دارد و نقش مهمی در تامین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی، تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و ایجاد اشتغال ایفا کرده است.
اورانی ادامه داد: برآورد سطح زیرکشت اراضی زراعی و باغی استان خراسان رضوی حدود یک میلیون هکتار است که از این مقدار بیش از ۶۲۷ هزار هکتار زراعی و حدود ۳۶۲ هزار هکتار باغی است و بر اساس آمار تخمینی، این استان در مقایسه با سال زراعی گذشته افزایش ۲۱ درصدی سطح زیر کشت دارد.
۲۰ درصد بهره‌برداران کشاورزی دارنده ۸۰ درصد مزارع
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان این که ۲۰ درصد از جمعیت افزون بر ۳۰۰ هزار نفری بهره‌برداران بخش کشاورزی در این استان بر ۸۰ درصد از عرصه یک میلیون و ۴۶۰ هزار هکتاری کشتزارهای خراسان رضوی مالکیت دارند گفت: این وضعیت، نشانگر نبود تعادل میان خرده مالکی و بزرگ مالکی است که سبب سخت شدن تصمیم گیری و سیاستگذاری در حوزه کشاورزی می‌شود.
اورانی جمعیت بهره‌بردار بخش کشاورزی خراسان رضوی را ۳۳۸ هزار نفر اعلام و بیان کرد: ۷۳ هزار نفر از این تعداد فاقد زمین هستند و صرفا به امر گاوداری، مرغداری و پرورش ماهی اشتغال داشته یا در زمره عشایر محسوب می‌شوند.
وی افزود: بر این اساس ۲۶۶ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این استان مالک مزرعه هستند که عرصه کشت و زرع تحت مالکیت هر یک از ۱۰۳ هزار نفر بهره‌بردار بخش کشاورزی خراسان رضوی نیز کمتر از یک هکتار زمین است.
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: به خاطر چنین شرایطی در حوزه مالکیت کشتزارها هم اینک تمرکز اصلی این سازمان در حوزه خرده مالکی بر تاسیس شرکتهای تعاونی تولید و زراعی است تا کشاورزان خرده مالک مورد حمایت و ساماندهی قرار گیرند همچنین در حوزه بزرگ مالکی نیز به دنبال کشاورزی صنعتی با هدف کنترل تولیدات کشاورزی از مزرعه تا سفره هستیم.
وی اعمال سیاستهای متنوع برای مدیریت این حجم از تنوع در کشت و کار استان را بسیار ضروری و مورد پیگیری جدی دانست و گفت: یکی از سیاستها و برنامه های اصلی بخش کشاورزی خراسان رضوی توسعه کشت گلخانه ای است.
میزبانی از ۴۰ درصد باغ‌های مادری کشور در خراسان رضوی
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم با بیان اینکه ۴۰ درصد باغ های مادری کشور در این استان قرار دارد، گفت: پنج باغ مادری در کشور وجود دارد که ۲ باغ از این تعداد در استان خراسان رضوی واقع است.
سید هاشم نقیبی افزود: یک باغ مادری دیگر نیز در این استان در مراحل آماده‌سازی قرار دارد.
وی ادامه داد: در باغ‌های مادری تولید نهال به شکل مدرن و فنی انجام می‌شود و تولیدات آن به سراسر کشور ارسال می‌گردد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: ۲ باغ مادری در این استان بیش از ۶۰ هکتار وسعت دارد و با توجه به چیدمان و استاندارد کاشت درختان در این باغ مجموع کاشت درخت در فضای مفید این باغ ها حدود ۲۰ هکتار است.
وی با بیان اینکه درختان موجود در باغ‌های مادری از نظر سلامت تحت نظارت و کنترل دقیق قرار دارند افزود: آلودگی و بیماری در این باغات در حد صفر است و پایه های این درختان که شامل میوه های وارداتی و داخلی است به منظور تولید نهال مرغوب جداسازی می‌شود.
نقیبی ادامه داد: سالانه ۲.۵ میلیون اصله نهال در ۹ نهالستان دارای مجوز استان خراسان رضوی تولید می‌شود.
موفقیت در توسعه مکانیزاسیون کشاورزی
رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: با حمایت دولت طی هفت سال اخیر برای گسترش مکانیزاسیون کشاورزی در این استان اقدامات و حمایت‌های چشمگیر انجام شده و رشد قابل توجه در این زمینه حاصل شده است.
سید سعید سجادی افزود: پرداخت تسهیلات مکانیزاسیون کشاورزی در این استان از سال ۱۳۹۲ تاکنون نسبت به قبل از آن ۷۰ برابر شده که زمینه‌ساز جهش تولید است.
وی ادامه داد: دو شاخص ارزیابی در حوزه مکانیزاسیون وجود دارد که شامل شاخص "سطح مکانیزاسیون یا ضریب اسب بخار در هکتار" و شاخص "درجه مکانیزاسیون یا درصد ماشینی بودن عملیات‌های زراعی و باغی" است.
رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: این استان از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در شاخص سطح مکانیزاسیون از ۱.۲ اسب بخار در هکتار طی سال ۹۲ به ۱.۸۶ اسب بخار در هکتار رسیده که افزایش چشمگیر محسوب می‌شود.
وی افزود: در شاخص درجه مکانیزاسیون نیز در زمینه برداشت گندم به عنوان یک محصول استراتژیک از حدود ۳۰ درصد به ۶۳ درصد رسیده‌ایم به این معنا که هم اکنون ۶۳ درصد کشت گندم آبی استان به صورت مکانیزه کشت می‌شود که این رقم امسال با حمایت‌های دولت قرار است به ۶۷ درصد ارتقا پیدا کند.
سجادی بر اهمیت پرداخت تسهیلات در توسعه و حمایت از مکانیزاسیون کشاورزی تاکید کرد و ادامه داد: دولت دکتر روحانی نسبت به این مهم رویکرد کارشناسی و توجه ویژه داشته لذا طی هفت سال اخیر اقدامات اجرایی و حمایتگرایانه بسیار موثری را در این حوزه برنامه‌ریزی و اجرا کرده است.
وی گفت: تا سال ۱۳۹۲ یعنی سال آغاز فعالیت دولت یازدهم سالانه ۶۰ میلیارد ریال تسهیلات به مکانیزاسیون کشاورزی استان تعلق می‌گرفت که از سال ۱۳۹۲ تاکنون در مجموع چهار هزار و ۱۷۰ میلیارد ریال تسهیلات در این بخش در استان خراسان رضوی پرداخت شده است.
رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: طی این دولت ۶ هزار دستگاه تراکتور، ۱۲۰ دستگاه کمباین برداشت غلات و ۱۲۰۰ دستگاه انواع دیگر ادوات مکانیزه کشاورزی به ظرفیت بخش کشاورزی استان افزوده شده است.
خراسان رضوی دارنده رتبه دوم کشور در کشت گلخانه‌ای
هم اکنون بیش از ۱۶ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی خراسان رضوی زیر کشت گلخانه است و سالانه سه میلیون تن محصول از این سطوح برداشت می‌شود.
استان خراسان رضوی به عنوان یکی از استانهای موفق و برتر در حوزه کشاورزی دارای توانمندی‌های فراوان است و کسب رتبه دوم کشور در کشت گلخانه‌ای نشان از توان و ظرفیت بسیار در این بخش دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: تا پایان سال گذشته ۳۸۸ هکتار گلخانه و محیط‌های کنترل شده در استان ایجاد شده است که از این نظر این استان موفق به کسب رتبه دوم کشور شده است.
غلامحسین ساربان افزود: پارسال در مجموع ۱۷۰ هکتار به سطح کشت گلخانه‌ای در خراسان رضوی افزوده شد که رتبه استان را از جایگاه ششم کشور به رتبه دوم در این حوزه ارتقا داد.
وی ادامه داد: راه‌اندازی هر هکتار گلخانه هم اکنون ۱۲۰ میلیارد تا ۳۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری نیاز دارد و در این زمینه از علاقه‌مندان و کشاورزان حمایت می‌شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: پارسال ۹۵۰ میلیارد ریال تسهیلات یارانه‌ای برای توسعه کشت گلخانه‌ای به خراسان رضوی تخصیص یافت که بخش عمده آن تاکنون جذب شده و بقیه تا پایان سال مالی جذب خواهد شد.
وی افزود: هر هکتار گلخانه برای ۱۰ نفر اشتغال مستقیم و غیر مستقیم ایجاد می‌کند و برداشت محصول در این سامانه در تمام ایام سال انجام می‌شود که این ویژگی‌ها گرایش به توسعه این نحوه کشت را بیشتر کرده است.
حال خوب صنایع تبدیلی و تکمیلی در خطه خراسان رضوی
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی در فرآوری و ارزش افزوده تولیدات بخش کشاورزی گفت: در سال جهش تولید توجه به این حوزه یکی از برنامه‌های مهم در دستور کار است.
وی با بیان اینکه تا پایان سال ۱۳۹۷ تعداد ۹۳۶ واحدصنعتی در زمینه صنایع تبدیلی و غذایی از سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی پروانه بهره‌برداری دریافت نمودند افزود: این واحدها در ۵۰ رشته مختلف صنایع تبدیلی و غذایی فعالیت داشته‌اند و ظرفیت اسمی تولید در این واحدهای صنعتی سالانه بالغ بر پنج میلیون و ۸۵۹ هزار تن می‌باشد.
اورانی ادامه داد: تا پایان آذر ماه پارسال نیز هزار و ۷۴ واحدصنعتی در زمینه صنایع تبدیلی و غذایی از سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی پروانه بهره‌برداری دریافت کردند که ظرفیت اسمی تولید در این واحدهای صنعتی سالانه بالغ بر هفت میلیون و ۱۲۲ هزار تن می‌باشد.
وی گفت: بیشترین تعداد واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی مربوط به شهرستان‌های مشهد، نیشابور، چناران و کاشمر است. در مجموع ۶۲.۵ درصد کل کارخانه های صنایع تبدیلی و غذایی بخش کشاورزی استان در این چهار شهرستان قرار دارد.
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه تا پایان آذر ماه پارسال ۲۶۶ فقره پروانه طرح توسعه صنایع تبدیلی و غذایی صادر شده است افزود: سرمایه ثابت این صنایع ۱۴ هزار و ۵۲۷ میلیارد ریال بوده و ظرفیت اسمی آنها یک میلیون و ۳۷۲ هزار تن ثبت شده است.
وی ادامه داد: تعداد اشتغال ایجاد شده این واحدها تا پایان آذر ماه پارسال نیز برای سه هزار و ۹۷ نفر می‌باشد.
اورانی گفت: با تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌توان شاهد افزایش بهره‌وری و ارزش افزوده در زمینه تولیدات و محصولات زراعی، باغی، دام و طیور بود که با هدف تحقق اهداف مد نظر در سال جهش تولید از این بخش حمایت خواهیم کرد.
رتبه نخست کشور در تولید نهاده‌های دامی
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: به هیچ وجه جایی برای نگرانی در خصوص تامین نهاده دام و طیور وجود ندارد و تامین و تولید نهاده در حال حاضر با مشکلی روبرو نیست.
مجید جعفری افزود: در بخش مرغداری و دامداری تمام نیاز در بازار آزاد و دولتی به صورت مشترک تامین می‌شود.
وی ادامه داد: برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در استان به گونه‌ای است که هیچ یک از واحدهای دام و طیور به هیچ وجه دچار کمبود دان نشوند.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: تا کنون موردی از تلف شدن، فروش دام یا ابتلا به بیماری ناشی از کمبود نهاده و دان مورد نیاز دامداران و مرغداران در استان گزارش نشده است.
وی با بیان این که پارسال در مجموع یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن نهاده دامی در استان خراسان رضوی تولید شده است افزود: این میزان تولید نهاده دامی مقام نخست کشور در این بخش را به نام خراسان رضوی ثبت کرد.
جعفری با اشاره به افزایش بیش از ۷۰ درصدی توزیع نهاده‌های دامی در این استان طی سال گذشته ادامه داد: پارسال حدود ۲۰۰ هزار تن انواع نهاده دامی بین دامداران این استان توزیع شد در حالی که این رقم در سال قبل از آن ۱۱۹ هزار تن بود.
وی گفت: توزیع نهاده دامی بین دامداران به منظور ایجاد تعادل در بازار و حمایت از دامداران استان صورت می‌گیرد و این نهاده‌ها شامل جو، ذرت، کنجاله سویای وارداتی و تولید داخل است.
تولید بیشترین حجم زعفران کشور
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه میزان تولید زعفران در این استان طی سال گذشته به ۳۱۰ تن رسید گفت: طبق بررسی‌های انجام شده به صورت میانگین ۲۰ درصد محصول زعفران بر اثر خسارت ناشی از شرایط آب و هوایی از بین رفته است از این رو این میزان برداشت، معادل سال ۹۷ است و افزایش چندانی نداشته است.
نقیبی افزود: سطح زیرکشت زعفران در خراسان رضوی هم حدود ۹۰ هزار هکتار بود که به رغم پیش‌بینی افزایش عملکرد تا ۳۵۰ تن محصول، این میزان برداشت به دلایل مختلف محقق نشد.
وی ادامه داد: در مجموع ۱۴۴ هزار بهره بردار در حوزه کشت زعفران در این استان فعالیت دارند و به ازای هر هکتار سطح زیر کشت زعفران ۲۰۰ نفرروز اشتغال و یک فرصت شغلی دایم ایجاد می‌شود.
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: پارسال حدود ۲۵۰ تن زعفران این استان به ارزش ۳۵۵ میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر شد.
وی با اشاره به افزایش صادرات زعفران در سال گذشته افزود: در سال ۹۶ حدود ۲۲۱ تن زعفران به ارزش ۳۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به خارج از کشور صادر شد.
نقیبی ادامه داد: پارسال ۳۱۰ تن زعفران از ۸۶ هزار و ۴۰۰ هکتار مزرعه در خراسان رضوی برداشت شد.