صنعت جوشکاری یکی از مهمترین فرایندهای ساخت و تولید در بخش‌های مختلف است، که در صنایع مختلف از قبیل نفت و گاز، سازه و تاسیسات، خودروسازی، واگن‌سازی، کشتی‌سازی، هوا فضا، نیروگاه‌ها، الکترونیک و تجهیزات دقیق، پزشکی و دیگر صنایع کاربردهای فراوانی دارد.
شهر هفشجان چهارمحال و بختیاری در داشتن متخصصان زبده صنعت جوش کشور شناخته شده است و با وجود اینکه صنعت جوشکاری در این منطقه چندین سال سابقه دارد، اما این موضوع در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه واقع شده است و حتی این آوازه از مرزهای ایران فراتر رفته و به شهرت جهانی دست پیدا کرده است، به طوری که نیروهای متخصص این شهر با مهارت و تبحر منحصربه فرد خود با فعالیت در کشورهای مختلف جهان، نظر همگان را به خود جلب کرده است.
جوشکاران زبده و متبحر در این شهر در صنعت جوشکاری شناخته شده‌اند و حتی دختری به نام فاطمه فتحی ۱۲ ساله، سال گذشته از سوی برخی از مردم به عنوان ملکه جوش ایران نیز معروف شد و در یکی از برنامه‌های ملی از این دختر جوشکار نوجوان تقدیر شد.
برگزاری نخستین استارت‌آپ جوش ایران، راه‌اندازی مرکز جوش ایران و برگزاری المپیاد ملی جوش و رونمایی از نخستین آکواریوم جوش ایران در هفشجان مجموعه تلاش‌هایی است که در سال گذشته در راستای معرفی بیش از پیش استعدادهای این خطه در صنعت جوش به نمایش گذاشته شد.
ریشه‌های مهارتی و تبحر جوشکاران هفشجانی
اما در خصوص اینکه جوشکاران هفشجانی چگونه به این مهارت و جایگاه دست پیدا کرده‌اند باید به ریشه‌های آن پرداخت.
صاحب یکی از مقاله‌های برتر بیستمین کنفرانس ملی جوش در همین رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: شکوفایی تبحر و استعداد مردم شهر هفشجان در صنعت جوش با حضور آنها در خوزستان همزمان با اکتشاف نفت در اواخر دوره قاجار باز می‌گردد.
حسین رستمی هفشجانی افزود: این افراد که در جهت حمل و نقل در شریان‌های ترانزیتی و شاهراه دزپارت، راه ارتباطی اصفهان به خوزستان فعالیت می‌کردند، در پروژه‌های بزرگ انتقال نخستین خطوط لوله نفت ایران به پالایشگاه‌ها به کار گرفته شدند و فعالیت جمعی این کارگران در این پروژه‌های نفتی با استفاده از فناوری جوش منجر به تبدیل شدن آنها به جوشکاران و تکنسین‌های فنی و ماهر شد.
وی تصریح کرد: این صنعتگران از حدود نیم قرن گذشته تاکنون نقش مهمی در توسعه ذوب‌آهن اصفهان، فولاد مبارکه، فازهای مختلف پارس جنوبی از جمله عسلویه، پالایشگاه‌های خوزستان، شیراز، اصفهان، تهران و سرخس و تمامی پروژه‌های خطوط سراسری انتقال نفت، گاز و آب داشته‌اند.
ردپای حضور جوشکاران هفشجانی علاوه‌بر عرصه‌های حساس داخلی در پروژه‌های متعددی در کشورهای همجوار عراق، کویت، قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی و فراتر از آنها در آفریقای جنوبی و اروپا نیز مشاهده می‌شود.
وی به حضور بین‌المللی جوشکاران این خطه کشور نیز اشاره کرد و گفت: ردپای حضور جوشکاران هفشجانی حتی در پروژه‌های متعددی در کشورهای همجوار عراق، کویت، قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی و فراتر از آنها در آفریقای جنوبی و اروپا نیز مشاهده می‌شود.
رستمی، با اشاره به اسناد تاریخی، خاطر نشان کرد: از حضور نخستین کارفرما یعنی پهلوان نوروز هفشجانی در تاریخ صنعت نفت ایران بیش از ۱۱۰ سال می‌گذرد، اما پس از ورود فناوری جوش در ایران و با فرسوده شدن لوله‌های نفتی که متصل شده بودند، جوش مدرن سبب ایجاد اتصالات قوی و احداث خطوط لوله‌های نفتی و گازی جدید در سراسر ایران شد.
وی افزود: شهر هفشجان هم‌اکنون با حدود هفت هزار جوشکار، تکنسین و کارگر فعال در عرصه صنعت جوش ایران و تقدیم ۵۰۰ شهید و جانباخته صنعتگر هفشجانی، قابلیت تبدیل شدن به مرکز تخصصی جوش غرب آسیا و پایتخت صنعت جوش جهان را داراست.
ظرفیت‌ها و توانمندی‌های جوشکاران شهر هفشجان در مهارت صنعت جوش سبب شد تا از سال ۱۳۹۴ شهر هفشجان نامزد کسب پایتخت صنعت جوش جهان در یونسکو شود.
این خبر را ملک محمد قربانپور مشاور وقت امور اجرایی و سرمایه‌گذاری استاندار چهارمحال و بختیاری داد و عنوان کرده بود که مذاکرات خوبی با مسئولان یونسکو انجام شده و در حال برداشتن گام‌های اولیه برای تحقق این مهم هستند.
از آن زمان تاکنون تلاش‌های بسیاری در شناسایی ظرفیت‌های این استان به ویژه در حوزه نیروی انسانی و معرفی و شکوفایی این ظرفیت‌ها برداشته شده است، اما همچنان از مطرح شدن شهر هفشجان به عنوان پایتخت جوش جهان خبری نیست و به نظر می‌رسد برای رسیدن این هدف بزرگ که در عین حال دست‌یافتی است، باید تلاش‌های بیشتری انجام گیرد.
به گفته کارشناسان و متخصصان امر برای تبدیل شدن شهر هفشجان به پایتخت صنعت جوش ایران و جهان باید اقدامات بسیاری انجام گیرد چرا که در حال حاضر شهر هفشجان، تنها از وجود نیروهای انسانی توانمند برخوردار است و زیرساخت‌های لازم برای تحقق این مهم فراهم نشده است.
ایجاد اتحادیه نخستین گام برای تبدیل شدن به برند جوش ایران
دبیر انجمن علمی، صنعتی جوش هفشجان در همین رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: برای تبدیل شدن شهر هفشجان به برند جوش کشور، باید در ابتدا اقدام به تشکیل یک اتحادیه کرد چرا که در حال حاضر جوشکاران ماهر و حتی مبتدی منطقه، هیچ تشکیلاتی ندارند و بدون اتحادیه و انجمن صنفی نمی‌توان برنامه‌ها و اهداف این حوزه را پیگیری کرد.
صادق صدیقی ادامه داد: با این وجود، انجمن علمی جوش هفشجان از سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده است و تلاش شده از این طریق با گردآوری فارغ‌التحصیلان رشته‌های مکانیک، برق و جوش، مهارت جوشکاری از حالت سنتی و کارگری به شکل علمی و آکادمیک دنبال شود.
وی تصریح کرد: این انجمن نقش مهمی در برگزاری استارت‌آپ‌ها و مسابقات علمی ایفا کرده است، اما برای پیگیری برنامه‌ها و دریافت تسهیلات و مطالبات نیاز به تشکیل اتحادیه است، که با وجود پیگیری‌های بسیار به سبب موانع اداری همچنان این مهم دور از دسترس قرار دارد.
این فعال حوزه صنعت جوش شهر هفشجان با اشاره به مهارت بالای جوشکاران این منطقه، افزود: مهارت بالای جوشکاران این منطقه سبب شده تا هفشجان مهد مهارت جوش ایران لقب گیرد و برای ثبت نشان جغرافیایی آن مدارک و مستندات بسیاری تهیه و به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شده است که این پروند در مرحله کارشناسی قرار داد و امید است به‌زودی این نشان ثبت شود تا در گام بعدی برای ثبت شهر جهانی صنعت جوش در یونسکو خیز برداشته شود.
صدیقی از نبود حمایت‌های لازم مسئولان استان نیز گلایه کرد و گفت: برای ایجاد زیرساخت‌های صنعت جوش در استان و به ویژه در شهر هفشجان نیاز به ایجاد کارگاه داریم، تا بتوان با تجهیز کارگاه و فعالیت جوشکاران منطقه، مهارت و تبحر خود را با ساخت سازه‌های فلزی و جوش آلیاژهای مختلف به همگان نشان دهیم، اما تاکنون در این خصوص زمینی در شهر هفشجان واگذار نشده است.
وی ادامه داد: سال گذشته در جریان سفر رییس سازمان فنی و حرفهای کشور به استان و برگزاری مسابقه ملی مهارت جوش در شهر هفشجان مقرر شد تا در شهرک صنعتی هفشجان زمینی در اختیار فعالان این حوزه قرار داده شود اما تاکنون این مهم محقق نشده است.
صدیقی خاطر نشان کرد: همچنین در حاشیه سفر سال گذشته علی اوسط‌هاشمی به استان مقرر شد تا با انعقاد تفام‌نامه‌ای بین سازمان فنی و حرفهای و استانداری، دپارتمان تخصصی جوش در شهر هفشجان ایجاد شود که هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
به گفته دبیر انجمن علمی، صنعتی جوش هفشجان، با وجود فعالان بی‌شمار و ظرفیت‌های بالای صنعت جوش در این شهر، تنها ۲ کارگاه در این رابطه در هفشجان فعال است و به حمایت و ایجاد زیرساخت‌های بیشتری برای تبدیل شدن این منطقه به شهر جهانی صنعت جوش نیاز است.
صدیقی افزود: توانمندی فعالان صنعت جوش هفشجان به نحوی است که جمعی از استادان دانشگاهی این رشته درصدد بازنگری و به روز کردن ۳۲ استاندارد صنعت جوش برآمده و تاکنون پنج استاندارد آن را به روز کرده‌اند.
وی، تلفیق صنعت جوشکاری با هنرهای دیگر را از دیگر توانمندی‌های فعالان صنعت جوش این شهر عنوان کرد و گفت: در حال حاضر صنعتگران خوش ذوق این شهر ۳۲ نوع دست‌ساخته که تلفیقی از صنعت جوش با دیگر هنرهای دستی است را در خانه‌های خود تولید می‌کنند که نشانگر آن است که صنعت جوش یک هنرصنعت است و می‌تواند از خانه به کارگاه‌های بزرگ تبدیل شود و اشتغالزایی و رونق اقتصادی به همراه داشته باشد.
تمرکز شرکت شهرک‌های صنعتی بر حمایت از صنایع فلزی و جوش
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی چهارمحال و بختیاری نیز در پاسخ به این انتقاد که چرا تاکنون زمینی در شهرک صنعتی هفشجان به متقاضیان صنعت جوش واگذار نشده است، به خبرنگار ایرنا گفت: تقاضاهای متعددی در این رابطه وجود دارد اما از آنجا که زمین خالی در شهرک صنعتی هفشجان وجود ندارد، امکان واگذاری زمین در کوتاه مدت وجود ندارد اما چنانچه مجوز فاز دوم این شهرک صنعتی به مساحت ۵۰ هکتار صادر شود، به طور حتم زمین مورد نیاز به متقاضیان واگذار خواهد شد.
حمیدرضا فلاح افزود: بعد از صنایع کانی غیرفلزی، دومین صنایع عمده مستقر در استان صنایع فلزی است که زنجیره آن از ذوب، ریخته‌گری و فرایندهای نورد سرد و گرم شکل گرفته و چنانچه صنایع پایین دستی آن نظیر جوش و جوشکاری نیز شکل گیرد این زنجیره تکمیل می‌شود و می‌تواند در رونق اقتصادی استان بسیار موثر واقع شود.
وی، با بیان اینکه صنعت جوش یک صنعت مکمل در صنایع فلزی به شمار می‌رود، خاطر نشان کرد: تلاش ما حمایت از صنعت جوش است چرا که استان ظرفیت و قابلیت بسیار خوبی در این حوزه دارد و می‌تواند به رونق اشتغال و ایجاد کارگاه‌های متعدد منجر شود از همین رو از تمام ظرفیت‌های موجود در این راستا بهره می‌گیریم.
شکوفایی صنعت جوش در هفشجان مستلزم برندسازی است
معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری با اشاره به ظرفیت‌های موجود صنعت جوش در استان، به خبرنگار ایرنا گفت: شکوفایی این ظرفیت‌ها مستلزم آن است که جوش هفشجان تبدیل به برند شود.
محمدکاظم منزوی، استقرار صنایع مبتنی بر جوش را فرصت مهمی برای استان دانست و افزود: بسیاری از کارخانه‌های موجود در استان نظیر فولاد سفیددشت، پتروشیمی لردگان، ورق گالوانیزه و سایر صنایع فلزی استان می‌توانند برای تعمیر وسایل خود از کارگاه‌های جوشکاری استان استفاده کنند و برای تعمیر قطعات خود مجبور نباشند به استان‌های دیگر مراجعه کنند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر زیرساخت‌های لازم برای استقرار کارگاه‌های جوش در استان فراهم نیست و این می‌طلبد سرمایه‌گذار بخش خصوصی به این حوزه جذب شود.
معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری ادامه داد: وجود متخصصان جوشکار در استان این ظرفیت را برای ما فراهم کرده تا با ایجاد کارگاه‌های بزرگ، قطعات فلزی صنعت نفت و صنایع پتروشیمی را در استان تولید و مونتاژ کنیم و این موضوع نه تنها فرصت‌های شغلی بسیاری برای جوانان جویای کار فراهم می‌کند بلکه می‌تواند استان را به برند برتر کشور در تولید قطعات فلزی و صنعت جوش تبدیل کند.
نداشتن برند بومی جوش هفشجان چالش جدی این حوزه است که در گام نخست می‌طلبد تا استادان ماهر و مهندسان این حوزه به هفشجان بازگشته و تشکیل برند دهند.
منزوی با بیان اینکه شرکت‌های پیمانکاری بزرگ و مطرح صنعت جوش که متشکل از متخصصان هفشجانی هستند در خارج از استان فعال هستند، اظهار داشت: نداشتن برند بومی جوش هفشجان چالش جدی این حوزه است که در گام نخست می‌طلبد تا استادان ماهر و مهندسان این حوزه به هفشجان بازگشته و تشکیل برند دهند.
وی افزود: اقدامات خوبی در خصوص دعوت از نخبگان و پیمانکاران بزرگ صنعت جوش هفشجانی که خارج از استان مستقر هستند انجام گرفته و با کمک نهادهایی نظیر فنی و حرفهای و دانشگاه شهرکرد برنامه‌هایی در راستای علمی کردن این صنعت و مهارت آموزی در سطوح بالا تدوین و در حال اجرا است که می‌طلبد این برنامه‌ها تداوم یابد.
ارتقای مهارت‌های صنعت جوش در سطح مهندسی
مدیرکل فنی و حرفهای چهارمحال و بختیاری از تلاش‌های این نهاد برای آموزش مهارت‌های حرفهای جوش در این منطقه خبر داد و گفت: آموزش‌های کنونی در سطح تربیت نیروی کارگر است در حالی که یکی از دغدغه‌های این نهاد، ارائه آموزش در سطوح مهندسی است.
فرانک کبیری، استانداردسازی مهارت‌های جوش را از دیگر برنامه‌های این نهاد برشمرد و گفت: این اقدام با همکاری استادان دانشگاه شهرکرد در حال انجام است که می‌تواند نقش مهمی در ارتقای آموزش‌های موجود ایفا کند.
وی با اشاره به اهمیت برگزاری المپیاد ملی صنعت جوش در شهر هفشجان، تصریح کرد: این المپیاد در استان البرز برگزار می‌شد اما از سال گذشته چهارمحال و بختیاری موفق شد تا میزبانی این مسابقات را به دست آورد و تمام تلاش ما این است که این میزبانی تداوم یابد و هفشجان تبدیل به مرکز دائمی برگزاری المپیاد ملی جوش کشور شود.
مدیرکل فنی و حرفهای چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه دفاع از میزبانی المپیاد ملی جوش کشور نیازمند همراهی و حمایت بخش‌های خصوصی و دولتی است، تصریح کرد: مهمترین اصل در این رابطه جذب حامی است و از تمامی صاحبان شرکت‌های بزرگ و دلسوزان استان تقاضا می‌شود تا ما را در این مسیر یاری دهند.
کبیری، میزبانی المپیاد ملی جوش ایران را دربرگیرنده دستاوردهای فرهنگی و اقتصادی برای استان دانست و گفت: تقویت روحیه خودباوری، معرفی پتانسیل‌های استان، رونق گردشگری و نشان دادن قابلیت‌های استان برای میزبانی مسابقات دیگر رشته‌ها از جمله دستاوردهای این رویداد مهم ملی است.
جوش علاوه‌بر اینکه یک صنعت است بلکه امروز با خلاقیت فعالان این عرصه به یک هنرصنعت تبدیل شده که ظرفیت بالایی در تولید صنایع دستی دارد و می‌توان در این زمینه نیز حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشیم.
وی همچنین به تلاش این نهاد برای ثبت رشته‌های صنایع دستی مرتبط با صنعت جوش در استان اشاره کرد و گفت: جوش علاوه‌بر اینکه یک صنعت است بلکه امروز با خلاقیت فعالان این عرصه به یک هنرصنعت تبدیل شده که ظرفیت بالایی در تولید صنایع دستی دارد و می‌توان در این زمینه نیز حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشیم.
با این توضیحات، هرچند می‌توان گفت که عزم و اراده خوبی در رابطه با تبدیل شدن شهر هفشجان به پایتخت جوش کشور شکل گرفته اما رسیدن به این هدف و خیز برداشتن برای شهر جهانی صنعت جوش نیازمند حمایت بیش از پیش مسئولان و همراهی بخش خصوصی و فعالان صنعت جوش است.
بی‌شک این مهم دست یافتنی است اما باید برای رسیدن به آن باید تلاش همه‌جانبه‌ای شکل گیرد.
شهر هفشجان در ۱۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری است و ۲۱شهید هفشجانی حادثه انفجار سرخس خراسان رضوی، هشت شهید هفشجانی حوادث تروریستی دیاله عراق و صدها جانباخته صنعتگر این شهر که همگی در تاریخ صنعت جوش ایران ثبت شده‌اند.