سبک زندگی اهالی پایتخت سال‌هاست تحت تاثیر مجتمع‌های تفریحی، تجاری، مگامال‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای متنوع در اقصی نقاط شهر از شمال آن گرفته تا حتی مناطق جنوبی دستخوش تغییر شده است.
گشت‌وگذار در این مراکز، استفاده از رستوران‌ها و فست‌فودهای مستقر در آن و شهربازی‌های سرپوشیده آنها در سال‌های اخیر به یکی از تفریح‌های ساکنان تهران تبدیل شده است تا این مکان‌ها در تعطیلات پایان هفته بخشی از نیاز تفریحی مردم تهران را پر کند.
رواج این پدیده در بین شهروندان به حدی رسیده که حتی در میان طبقه‌های متوسط با درآمدهای عادی نیز مرسوم شده بود و کمتر خانواده تهرانی را می‌توان یافت که بخشی از اوقات فراغت خود را با «پاساژگردی» پر نکرده باشد.
علاوه بر بازار بزرگ تهران که قلب تپنده اقتصاد کشور به شمار می‌آید، تنها در تارنمای شهرداری تهران عنوان حدود ۲۶۰ پاساژ و مجتمع تجاری فهرست شده که اگر به آن گستره وسیعی از اصناف و خرده فروشی‌ها را اضافه کنیم، می‌بینیم که بخشی از تفریح مردم تهران خرید از این مراکز و اصناف بوده است.
در اثبات این پدیده در تهران همین بس که مراکز تفریحی و تجاری مستقر در مناطق شمالی پایتخت و کافه‌ها و رستوران‌های واقع در مناطق خوش آب و هوایی چون فشم، لواسان، دربند، درکه، فرحزاد و کن در روزهای پایانی هفته همواره مملو از جمعیت بود و مسیرهای منتهی به این مناطق همواره پرترافیک گزارش می‌شد.
اما این تمام ماجرا نیست و به گواه آمارهای مرکز آمار ایران، تهرانی‌ها به نسبت سایر کلانشهرها و نقاط کشور، درآمد بیشتری را صرف تفریح، سفر و رستوران می‌کردند و در کنار آن سبد هزینه و خرید خانوارها نیز در سطح بالاتری از دیگر هموطنان قرار داشت.
همین گردش بالای نقدینگی در تهران عاملی بود که هم بسیاری از صاحبان مشاغل و کسب‌وکارها را به حضور در تهران دعوت می‌کرد و هم بسیاری را به فکر وا می‌داشت تا با ساخت پاساژها و مگامال‌ها در نقاط پیرامونی شهر تهران به ذائقه مصرف‌کنندگان تنوع بیشتری بدهد.
نقطه عطفی در سبک زندگی پایتخت‌نشینان
این روند تا زمستان پارسال ادامه داشت و در حالی که شهروندان تهرانی خود را برای خرید شب عید و تخفیف‌ها و جشنواره‌های نوروزی مجتمع‌های تجاری آماده می‌کردند، لرزه کرونا به اندام صاحبان مشاغل افتاد و مردم را از خریدهای شب عید دلسرد کرد و همین شد که بسیاری از مشاغل خدماتی در شب عید آسیب دید.
با اینکه ابتدا تصور می‌شد این روزهای نامیمون با گذر از اسفند و فروردین پایان یابد، چنین نشد و سایه هول‌انگیز کرونا بر زندگی تک‌تک ساکنان شهر چند میلیونی تهران گسترده‌تر شد به طوری که اکنون تعداد بستری بیماران کرونایی در تهران به روزانه ۷۰۰ نفر رسیده است.
حالا زندگی چند ماهه با کرونا رفتار بسیاری از شهروندان تهرانی را تغییر داده و آنان سعی کرده‌اند کرونا را به عنوان بخشی از واقعیت زندگی خود بپذیرند و به همین دلیل رفتار اقتصادی خود را هم تغییر داده‌اند تا شاید چند صباح بیشتری از عهده رکود تحمیلی کرونا بر اقتصاد شهر تهران برآیند.
یک بررسی اجمالی نشان می‌دهد که فعالان در مراکز تفریحی از بزرگترین آسیب‌دیدگان ناشی از کرونا هستند زیرا نه فقط کسب‌وکارشان مدت‌ها به خاطر شیوع کرونا بسته شد، بلکه مردم برای حفظ جان خود کمتر به خریدهای جمعی و تفریحی می‌روند.
اگر تا دیروز پدر خانواده حداقل ماهی یکبار فرزندان خود را به شهربازی می‌برد و اهالی خانواده حداقل یک وعده در ماه در رستوان غذا میل می‌کردند یا جوان‌ها کافه‌گردی و پاساژگردی را بخشی از تفریح سالم خود می‌پنداشتند؛ اکنون مدتهاست که شهربازی‌ها رنگ کودکان را ندیده است و خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که از غذاهای بیرون‌بَر رستوران‌ها استفاده کنند و کافه‌ها نیز به نسبت گذشته شلوغ نیست.
به نظر می‌رسد با تغییر در رفتار اقتصادی مردم بر اثر شیوع کرونا، تورم تفریح در شهر تهران طی تیرماه در مقایسه با فروردین از ۴۴.۷ به ۳۳.۴ درصد و تورم پوشاک و کفش از ۴۱.۱ به ۳۲.۴ درصد کاهش یافت.
شاید همین کاهش مصرف و تقاضاست که سبب شد تا میزان تورم «تفریح» در شهر تهران از ۴۴.۷ درصد در فروردین ماه به ۳۳.۴ درصد در تیرماه برسد و ظرف چهار ماه بیش از ۱۱ درصد کاهش یابد؛ یا حتی در بخش «پوشاک و کفش» تورم ۴۱.۱ درصدی فروردین ماه در تهران اکنون به ۳۲.۴ درصد کاهش یافته که در حدود ۱۰ درصد کاهش را ثبت کرده است.
«ایرج ندیمی» کارشناس اقتصادی و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی درباره تغییر رفتار اقتصادی شهروندان تهرانی به دلیل شیوع کرونا به خبرنگار ایرنا این توضیح را می‌دهد که آثار اقتصادی شیوع بیماری کووید ۱۹ در کوتاه مدت قابل رفع نیست و باید آن را در یک بازه زمانی میان‌مدت و حداقل ۱۰ ساله بررسی کرد؛ یعنی ممکن است حداقل تا ۱۰ سال دیگر آثار آن بر جامعه باقی بماند.
وی معتقد است که شاید نتوان همه گناه تغییر رفتار اقتصادی مردم و تغییر سبد هزینه و خرید خانوارها را به گردن کرونا انداخت اما نمی‌توان او را از همه اتهام‌ها تبرئه کرد زیرا باید پذیرفت که در شرایط کنونی مشاغلی همچون رستوران داری که تا پیش از شیوع کرونا یکی از مشاغل پردرآمد در پایتخت به حساب می‌آمد، امروز بازار کسادی دارد.
این نماینده ادوار مجلس تاکید دارد که مراجعه مردم به مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری نسبت به پیش از کرونا کاهش محسوسی داشته است و به همان نسبت تقاضا برای خرید کالا نیز کاهش می‌یابد و در نتیجه قیمت کالاها نیز ثابت می‌ماند یا به میزان مورد انتظار عرضه‌کننده افزایش نمی‌یابد زیرا در شرایط رکود، فروشنده نیز سعی می‌کند تا مشتری را نگه دارد تا زیان نبیند.
«ندیمی» در این حال بر این باور است که به همان نسبتی که کرونا تقاضا برای خرید و تفریح را کاهش داده، میل به استفاده از خودرو شخصی و تاکسی‌های اینترنتی هم بیشتر شده و به همین دلیل است که هزینه‌های حمل‌ونقل در تهران افزایش محسوسی نسبت به سال گذشته دارد.
این کارشناس اقتصادی البته تحریم و رکود اقتصادی را در این تغییر رفتار مردم بی‌تاثیر نمی‌داند و بر این باور است که سه‌گانه «تحریم، رکود و کرونا» سبب شد تا مصارف خانوارها تغییر محسوسی یابد؛ برای مثال اگر خانواده‌ای تا دیروز می‌توانست یکبار در سال سفر خارجی داشته باشد، اکنون هم به دلیل تورم و افزایش نرخ ارز امکان آن را ندارد و هم کرونا مانع این کار است.
به گفته وی، کاهش اقبال به آرایشگاه‌ها و کلینیک‌های زیبایی، خرید نشان‌های تجاری خارجی، کاهش جشن‌ها و مهمانی‌های مردم و به طور کلی تعاملات خانوادگی و اجتماعی بخش دیگری از مشاغل به شمار می رود که به دنبال تغییر رفتار اقتصادی مردم در معرض تعطیلی قرار دارد.