آنها ذوق‌زدگی خود را از این تکریم و تجلیل ها پنهان نمی کنند و شاهد این مدعا تصاویر و بعضا گزارش های لحظه به لحظه ای است که از حضور برخی مسوولان شهرستانی و استانی در دفاتر خود به مناسبت هفته خبرنگار منتشر کرده و در آن عباراتی مبالغه آمیز را به نقل از مهمانان، در مدح کانال غیرمجاز خود و نقش بی‌بدیل آن در عرصه اطلاع‌رسانی برمی شمارند.
هفته خبرنگار امسال در خراسان شمالی، در حالی سپری شد که شاهد حضور پررنگ برخی از مسوولان، در دفاتر کانال های تلگرامی بودیم، کانال هایی که از اساس مجوزی برای فعالیت ندارند و اصولا حضور در فضای پیام رسان خارجی هم وجهه قانونی ندارد.
اینکه در دهکده جهانی ارتباطات و رشد سریع تکنولوژی، اقبال مردم به فضای مجازی و اخبار منتشر شده در کانال ها و گروه های این فضا را افزایش داده، بر کسی پوشیده نیست اما اکنون دیگر همه می دانند که مطالب منتشر شده در این کانال ها، خیلی مورد تایید نیست. سواد رسانه ای حکم می کند که خبرهای موثق و مورد اطمینان را از رسانه معتبر و رسمی مطالبه کرد.
آنچه مشهود است، مطالب منتشر شده در کانال های خبری، عمدتا بر مبنای شنیده ها است. البته اینکه مطالبی غیرموثق با پیش‌درآمد «شنیده می شود» و یا «گفته می شود» منتشر می شود، سبب جذب مخاطب و افزایش شمار اعضای کانال می شود و شاید حضور مدیران و اقبال آنان به کانال های پرمشترک و اصطلاحا «پرممبر»، ناشی از تلاش و تقلای آنان برای دیده شدن باشد.
کارشناسان می گویند، یکی از الزامات سواد رسانه ای، تمایز دادن خبرنگار از شهروندخبرنگار است.
شهروندخبرنگاران، با انتشار مطالب و پست ها، در حد شنیده و یا شایعه، هرچند سبب افزایش مخاطب می شوند، اما آنچه پس از تکذیب شایعه و شنیده ها، مشاهده می شود این است که مدیرکانال در برابر این اشتباه ها پاسخگو نبوده و مسوولیتی متوجه او نیست و البته بعضا، بازخواست هم نمی شود.
شهروندخبرنگاران، با انتشار مطالب و پست ها، در حد شنیده و یا شایعه، هرچند سبب افزایش مخاطبان می شوند، اما آنچه پس از تکذیب شایعه و شنیده ها، مشاهده می شود این است که مدیرکانال در برابر این اشتباه ها پاسخگو نبوده و مسوولیتی متوجه او نیست و البته بعضا، بازخواست هم نمی شود
ضربه ای که جامعه از انتشار شایعه ها و شنیده ها می بیند، مصداق گلوله های یخی است، که در زمان اصابت، درد دارد اما اثری از گلوله نیست، گویا آب شده و قابل یافتن نیست.
این در حالی است که خبرنگاران رسانه های رسمی، به واسطه آموزش هایی که فرا گرفته اند، خبرها و گزارش ها را از منابع معتبر و رسمی دریافت کرده و وقت زیادی صرف پیگیری و جستجو برای صحت و سقم مطالب می کنند.
حضور مسوولان و تایید کانال های خبری
یک خبرنگار بجنوردی در این باره گفت: خبرنگاران رسانه های رسمی، همواره کوشیده اند تا بیان مطالب در خبرها و گزارش ها، مستند و از منابع رسمی باشد، اما برخی از کانال ها، مطالبی را بر اساس شنیده ها منتشر می کنند که چه بسا برای مخاطبان عام جالب توجه باشد.
وی درباره حضور مسوولان در دفاتر کانال های خبری مجازی و تکریم از آنان اظهار داشت: در هفته ای که گذشت، مسوولان به مناسبت روز خبرنگار حضور پررنگی در دفاتر کانال های فعال در فضای مجازی داشتند که این خود می تواند نوعی تاییدیه برای فعالیت غیرمجاز آنان تلقی شود.
وی گفت: مدیران این کانال ها نیز که از این حضورها، ذوق زده شده بودند آن را در بوق و کرنا کرده و تعریف و تمجیدهای مسوولان از کانال خود را با آب و تاب در همان فضا بازتاب دادند که حتی در مطالبی که در این کانال ها از این دیدارها و حضورها منتشر شد، حکایت از این داشت که آنان همچنان از این حضور برای مطرح کردن خود و کانال خود بهره می برند تا شاید به تدریج علاوه بر آگهی های بخش خصوصی، جایی هم برای رپرتاژآگهی های پرسود بخش دولتی در کانال خود باز کنند.
این فعال رسانه افزود: این در حالی است که رسانه های رسمی در اخباری که از حضور و مصاحبه مناسبتی مدیران و مسوولان بر روی خروجی خود قرار دادند، کمتر سخنی از تعریف و تمجید صرف از رسانه، که پای ثابت چنین دید و بازدیدهایی است، به میان آوردند و عمدتا در انعکاس سخنان و اظهار نظرهای مهمانان خود، همچنان به دنبال تعقیب مسائل خبری بودند و همان دغدغه ها و مطالبه گری های همیشگی را داشتند.
وی گفت: رسمیت دادن به فعالیت کانال های خبری فضای مجازی، یک آسیب برای عرصه رسانه است و بیم آن می رود که با رویه شدن این تاییدها، فعالیت رسانه ها به حاشیه برود.
این خبرنگار درباره اقبال مسوولان به کانال های مجازی اظهار داشت: هم اینک نیز برخی مسوولان منطقه، از فضای مجازی و کانال های غیررسمی، برای اطلاع رسانی استفاده می کنند و این کانال ها تاحدی جایگزین رسانه های رسمی شده است، که این امر نیز جای تامل دارد.
کانال ها مجوز ندارند
مدیرعامل خانه مطبوعات خراسان شمالی هم با انتقاد از حضور پررنگ و لعاب مدیران و مسوولان در دفاتر کانال های خبری فضای مجازی استان، گفت: این حضور، به معنای تایید فعالیت غیرمجاز این کانال های غیرمجاز و رسمیت دادن به آنها است.
علی خادمی اظهار داشت: حضوری که به معنای صحه گذاشتن بر یک فعالیت غیرمجاز باشد، مورد انتقاد است و از مسوولان دولت انتظار می رود به این موضوع، توجه داشته باشند.
وی، به حاشیه رفتن رسانه های رسمی و دارای جواز فعالیت را یک آسیب برای حوزه خبری دانست و گفت: خبرنگاران رسانه های رسمی، با فراگیری آموزش های لازم، مطالب خود را مستند و از منابع مورد اطمینان گرفته و منتشر می کنند، این در حالی است که کانال های غیررسمی و مجازی، عمده مطالبشان، بر مبنای شنیده ها و شایعات است.
عضو شورای مرکزی خانه مطبوعات کشور اظهار داشت: یکی از رویکردها و دغدغه های اصلی این کانال های فعال در فضای مجازی، اقتصادی است و به ازای انتشار مطالب، وجه دریافت می کنند و این در حالی است که این رویکرد در بسیاری از رسانه های رسمی وجود ندارد.
یکی از رویکردهای کانال های خبری، اقتصادی است و به ازای انتشار مطالب، وجه دریافت می کنند این در حالی است که این رویکرد در بسیاری از رسانه های رسمی وجود ندارد
خادمی اظهار داشت: برخی کانال ها که بیش از پنج هزار عضو دارند، نسبت به ثبت اطلاعات خود در سامانه اقدام کرده اند اما این امر، به مثابه داشتن مجوز نیست و این کانال ها به صورت غیرمجاز در حال فعالیت هستند.
مدیرعامل خانه مطبوعات خراسان شمالی گفت: هرچند مدیران برخی از این کانال ها به عنوان فعال خبری، شناخته می شوند اما مجوزی برای فعالیت خود ندارند.
رسمیت دادن به فعالیت کانال ها، آسیب عرصه رسانه
یک عضو هیات مدیره خانه مطبوعات خراسان شمالی هم گفت: اصولا حضور و فعالیت در تلگرام و یا سایر پیام رسان های خارجی ممنوع و غیرقانونی است و باید از مدیران و مسوولان پرسید چگونه و با چه رویکردی در دفاتر این کانال ها حضور یافته اند.
احسان عباسی اظهار داشت: درست است که اکنون فضای مجازی و کانال های خبری، در سبد رسانه ای مردم قرار گرفته و بعضا پررنگ تر از رسانه های رسمی ظاهر شده اند اما به یقین آنچه آشکار است، این است که در رصد اخبار و اتفاق ها، کانال های خبری فضای مجازی، محل استناد نیست و رسانه های رسمی در این زمینه محل رجوع هستند.
این پژوهشگر حوزه رسانه در خراسان شمالی افزود: قضاوت های آیندگان در باره رخدادها و رویدادها هم بر مبنای اخبار و مطالب کانال های مجازی نخواهد بود و در این باره هم، قضاوت کنندگان به آرشیو رسانه های رسمی مراجعه خواهند کرد.
وی گفت: خبرنگاران رسانه های رسمی، بار خطیر اطلاع رسانی و مطالبه گری را بر دوش داشته اند، در رسالت خود هرگز قلم نفروخته اند و حاضر نشده اند در فعالیت رسمی خود، چیزی جز واقعیت ها را نشر دهند اما کانال های خبری مجازی در فعالیت غیررسمی خود، عمدتا رویکرد و نگاه اقتصادی داشته و دارند.
خبرنگاران رسانه های رسمی، بار خطیر اطلاع رسانی و مطالبه گری را بر دوش داشته اند، در رسالت خود هرگز قلم نفروخته اند و حاضر نشده اند در فعالیت رسمی خود، چیزی جز واقعیت ها را نشر دهند اما کانال های خبری در فعالیت غیررسمی خود، عمدتا رویکرد اقتصادی داشته اند
عباسی اظهار داشت: رسمیت دادن به فعالیت کانال های خبری غیرمجاز، سبب می شود تا مرز میان خبرنگار و شهروندخبرنگار قابل تشخیص نباشد.
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از عارضه های رسمیت دادن به فعالیت این کانال ها این است که کمک می شود بستری فراهم شود تا شایعات زودتر از واقعیات، منتشر شود، البته در صورتی که شایعه ها، تکذیب شود، مدیران کانال ها پاسخگو نیستند.
عضو هیات مدیره خانه مطبوعات خراسان شمالی اظهار داشت: یکی دیگر از عوارض این امر، به حاشیه رفتن جایگاه رسانه های رسمی است.
عباسی گفت: این مشکل باید بررسی و حل شود، باید اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه مطبوعات و حتی اگر نیاز باشد، دستگاه های نظارتی و قضایی به این مساله ورود داشته باشند.
عضو هیات مدیره خانه مطبوعات خراسان شمالی خاطرنشان کرد: البته در وهله نخست بهتر آن است که این مشکل به دست خود اهل رسانه و خبرنگاران حل شود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این باره گفت: ما در فعالیت ها و ارتباط رسانه ای، تلاش داریم تا رسانه های رسمی مورد توجه باشند و برنامه های ما، معطوف به رسانه های رسمی بوده است.
حسین فرخنده اظهار داشت: به کانال های خبری فعال در فضای مجازی هم همواره توصیه شده و می شود که برای رسمیت دادن به فعالیت خود، مجوز قانونی لازم را دریافت کنند.
خراسان شمالی ۲۳۵ فعال رسانه‌ای دارد که بیشتر آنها در رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری‌ها فعالیت می‌کنند.
خبرگزارهای ایرنا، ایسنا، ایلنا، آنا، ایپنا، ایکنا، برنا، پانا، تسنیم، رسا، فارس، مهر، شبستان، دانشجو و علم و فناوری در این استان فعالیت می کنند و روزنامه های کشوری نیز در خراسان شمالی ۴۰ نمایندگی دارند که شمار رسانه های فعال در این استان به ۸۶ مورد می رسد.
خراسان شمالی با ۸۶۳ هزار نفر جمعیت از جمله استان هایی است که شاخص مطبوعات و رسانه های آن، مانند بسیاری از دیگر شاخص ها وضعیت خوبی ندارد.
خراسان شمالی سی و یکمین استان از نظر تعداد رسانه های دارای مجوز است و در این استان به ازای هر ۴۴ هزار و ۵۷۱ نفر یک نشریه مجوز انتشار دارد.