ساخت و سازهای غیر مجاز تنها مربوط به مناطق شهری نیست بلکه در مناطق روستایی هم برخی اشخاص اقدام به احداث بناها و دیوار کشی مزارع و باغات کشاورزی خود می کنند.
شهرداریها ، امور اراضی مدیریت جهاد کشاورزی و بنیاد مسکن نقش مهمی در جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در روستاها و شهرها دارند و شهرداریها علاوه بر کنترل و نظارت بر ساخت و ساز در محدوده شهر، در جلوگیری از ساخت ساز غیرمجاز، غیراصولی و غیراستاندارد وظیفه مهمی برعهده دارند.
طبق ماده یک قانون "تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها" اجرای طرحهای عمرانی از جمله احداث و توسعه معابر، تامین خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی و کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تاسیسات و سایر اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر بر عهده شهرداری هاست.
کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان در محدوده شهر بر عهده شهرداریها گذاشته شده و وظیفه شهرداریها با رعایت مقررات ماده ۵۵ و ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها، صدور پروانه ساختمانی است اما شهرداریها در جلوگیری از ادامه عملیات ساختمانی ساختمان‌های بدون پروانه در محدوده شهر نیز مجوزهای قانونی دارند که در ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها به آن اشاره شده است.
با استناد به مواد ۱۰۰ و ۱۰۱ قانون شهرداریها و ماده ۲ و تبصره پنج ماده سه قانون "تعاریف محدوده حریم شهر، روستا، شهرک و نحوه تعیین آنها" صدور پروانه ساختمانی و دیگر مجوزهای قانونی مذکور در این زمینه ها در حریم شهرها جز وظایف شهرداریها به شمار می رود و شهرداری طبق قانون باید بر همه مراحل طراحی، کنترل و در جریان احداث بنا نظارت کند.
از مجموع دو هزار مورد ساخت و ساز غیر مجاز که از سال ۱۳۹۰ تاکنون در شهرستان گناباد گزارش شده، ۵۸۹ مورد مربوطه به سال گذشته و ۳۱۳ مورد تنها طی بیش از چهار ماه گذشته انجام شده که این نشان دهنده افزایش تخلفات در این بخش است.
از پنج هزار و ۹۰۰ کیلومتر مربع وسعت گناباد هزار و ۸۰۰ هکتار مربوط به محدوده مرکزی این شهر است که بیش از ۴۰ هزار نفر در این محدوده ساکن هستند و این رشد نامتوازن شهری موجب مشکلاتی در اجرای طرحهای عمرانی شده که تخلفات ساخت و سازها در تشدید آن نقش زیادی داشته است.
مسوول نظام مهندسی ساختمان گناباد می گوید: فقدان نظارت کافی بر ساخت و سازهای غیرمجاز، تخلفات ساختمانی در این شهر را افزایش داده و موجب سوء استفاده برخی اشخاص از این شرایط شده و این خود در افزایش قیمت زمین و مسکن هم نقش به سزایی داشته است.
غلامرضا مرادی افزود: ضوابط قانونی حریم و سطح اشغال شهرها و ساخت و سازها مشخص است اما برخی اشخاص با سوء استفاده از این شرایط زمینی که ۷۰ میلیون ریال ارزش دارد را به یک باره و در فاصله زمانی کوتاه به ۱۰ برابر و ۷۰۰ میلیون ریال خرید خرید و فروش می کنند و برخی افراد هم از یک کنار تعداد زیادی زمین را خریداری می کنند.
وی ادامه داد: طرحهای هادی و تفضیلی شهری محتوای اجرایی ندارد و خیلی ضعیف تدوین شده است و خیلی از مسائل در آنها منطبق با شرایط منطقه دیده نشده و باید کارگروهی دارای اختیارات کامل متشکل از مسوولان ذیربط و امور حقوقی ادارات و دادگستری برای رسیدگی به مسائل و مشکلات ساخت و سازهای غیر مجاز در گناباد تشکیل شود و به طور دائم با دغدغه مندی براین بخش نظارت داشته باشد.
مدیر جهاد کشاورزی گناباد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ساخت وسازهای غیر مجاز یکی از مسائل و مشکلات مهم در این بخش محسوب می شود و ما هم به شدت از آن رنج می بریم.
علیرضا حسین زاده افزود: ساخت و سازها در بخش کشاورزی بیشتر مربوط به دیوار کشی در اطراف باغات و محلهای نگهداری دام است و برخی اشخاص برای جلوگیری از سرقت میوه و یا دامهای خود اقدام به این امر می کنند.
وی اضافه کرد: به متقاضیان احداث بنا در بخش کشاورزی عنوان شده که در وهله نخست اقدام به کشت نهال در باغات خود بکنند و بعد از مدت کوتاهی مجوز احداث دیوار و بنا در باغات آنها صادر می شود ولی برخی افراد در ابتدا متمایل به دیوار کشی در این بناها هستند که این خود موجب سوء استفاده تعدادی اشخاص می شود و در افزایش بی حساب زمین و ملک در منطقه نقش زیادی دارد.
او ادامه داد: ساخت و سازهای خارج از ضابطه غیر قانونی در مزارع و باغات کشاورزی در روستاها ناامنی را افزایش می دهد.
مدیر جهاد کشاورزی گناباد گفت: برخی هم متمایل به راه اندازی واحدهای صنایع بسته‌بندی بخش کشاورزی در داخل روستاها و شهرها هستند در صورتی که در موافقت اصولی آنها ذکر شده که این اقدام تنها در شهرکهای صنعتی مجاز است.
حسین زاده افزود: ما مخالف تولید نیستیم و دولت توجه خاصی به اشتغال در بخشهای مختلف و از جمله کشاورزی دارد و مصداق بارز آن راه اندازی مجتمعهای دامی در روستاهاست ولی اشتغال باید دارای ضوابط و طی مراحل قانونی لازم باشد.
حجت الاسلام حمید مقیمیان رییس شورای اسلامی بخش کاخک گناباد هم تداخل قوانین را از موانع و مشکلات مهم در جلوگیری از ساخت وسازهای غیر مجاز در این شهرستان دانست و گفت: این مساله موجب سردرگمی مردم شده است و ادارات جهاد کشاورزی و شهرداری و هر اداره یک قانون واحد در این ارتباط دارند و باید قوانین به صورت واحد تدوین شود و ضمانت اجرایی داشته و مقابله با تخلفات این بخش بازدارنده باشد.
محمد میربیدختی شهردار بیدخت از توابع گناباد هم کمبود نیروی انسانی و نبود ضابط قضایی را از محدودیتها و مشکلات شهرداریها برای جلوگیری از ساخت وسازهای غیر مجاز ذکر کرد و گفت: برخی بناها به صورت غیر مجاز احداث می شود و توسط شهرداری مهر وموم و وسائل بنایی آنها جمع آوری می شوند ولی بعد از مدتی همچنان ساخت آنها به صورت غیر مجاز ادامه می یابد و باید بازدارندگی اقدامات در این بخش افزایش یابد.
شهردار گناباد هم کمبود نیروی انسانی از مشکلات مهم جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز ذکر کرد و گفت: پست سازمانی برای بخش اجراییات شهرداری بدین منظور درنظر گرفته نشده است و باید نقشه واحدی برای محدوده اختیارات دستگاههای اجرایی متولی برخورد با این تخلفات شامل بنیاد مسکن و شهرداری ها درمناطق شهری و روستاهای اقماری شهر وجود داشته باشد.
مهران حسین زاده با اشاره به این که هزینه تخلفات به دلیل افزایش قیمت ساخت پایین آمده است گفت: واگذاری انشعابات توسط شرکتهای خدمات رسان به ساخت و سازهای غیر مجاز بر دامنه این مشکلات افزوده و موجب تشدید آن شده است و باید این شرکتها قبل از این اقدام از مجاری مربوطه مانند شهرداری و بنیادمسکن و مدیریت جهاد کشاورزی استعلام کنند.
فرماندار گناباد نیز گفت: هر گونه اغماض از تخلفات ساخت و ساز در این شهرستان از ناحیه هر مسوول و دستگاه اجرایی پذیرفته نیست و در صورت کوتاهی در این زمینه خودم به عنوان مدعی از طریق مراجع قضایی پیگیری می‌کنم.
حامد قربانی حاشیه‌نشینی و احداث بناهای غیر مجاز را از مشکلات مهم این شهرستان دانست و عزم جدی مسوولان و دست اندرکاران ذیربط در برخورد با تخلفات این بخش را خواستار شد.
وی ادامه داد: راه و شهرسازی باید در مناطق شهری و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در ۶۷ روستای بالای ۲۰ خانوار با همکاری شهرداریها و دهیاریها و حفاظت امور اراضی جهاد کشاورزی به صورت ریشه‌ای با تخلفات ساخت و ساز غیر مجاز برخورد کنند.
فرماندار گناباد گفت: برای هر یک از بخشها و دستگاههای اجرایی مربوطه طبق قانون و در چارچوب سازمانی وظیفه‌ای برای مقابله با ساخت و سازهای غیرمجاز تعریف شده است و باید مسوولان و دست اندرکاران به وظایف قانونی خود در این زمینه عمل و از پاسکاری آن به دیگر ادارات و سازمانها خودداری کنند.
قربانی افزود: وظیفه صیانت از زمینهای کشاورزی در مناطق شهری و روستایی بر عهده امور اراضی مدیریت جهاد کشاورزی و نظارت بر ساخت و سازها در شهرها بر عهده شهرداری ها و در روستاها با دهیاریهاست و هیچ کم کاری در این بخش پذیرفته نیست و مسوولان مربوطه باید پاسخگو باشند و طرح مسائلی مانند کمبود نیروی انسانی برای نبود نظارت کافی بر ساخت و سازهای غیر مجاز و جلوگیری از افزایش این مشکلات قابل قبول نیست.
وی اضافه کرد: برخی اشخاص با سوء استفاده از فقدان برخورد کافی با تخلفات این بخش اقدام به تفکیک و ساخت و سازهای غیر مجاز در زمینهای کشاورزی در گناباد می کنند.
فرماندار گناباد از شهرداریهای این شهرستان خواست که با راه‌اندازی پلیس ساختمان نظارت بر ساخت و سازها در مناطق خود را تشدید کنند و دهیاریها هم نظارت در این بخش را افزایش دهند.
قربانی گفت: ساخت و سازهای غیر مجاز در زمینهای کشاورزی به بهانه ایجاد اشتغال و تولید پذیرفته نیست و ما مخالف تولید و اشتغال نیستیم ولی هر فردی که متقاضی کارآفرینی است باید موارد را به صورت قانونی از طریق دستگاههای اجرایی ذیربط پیگیری کند.
وی اضافه کرد: برخی اشخاص برای گرفتن مجوزهای کشاورزی و دامداری به نوعی قانون را دور می زنند و به صورت غیر مجاز اقدام به ساخت و ساز برای واحدهای خود می کنند.
فرماندار گناباد با انتقاد از واگذاری انشعابات شرکتهای خدمات رسان به ساخت و سازهای غیر مجاز و واحدهایی که به صورت حاشیه نشینی در این شهرستان احداث شده اند گفت: این اقدام موجب افزایش تبعات حاشیه نشینی در این شهرستان شده است و این انشعابات باید از طریق مجاری قانونی انجام شود.
قربانی با اشاره به تشکیل کارگروه رسیدگی به تخلفات ساخت و سازهای غیر مجاز گناباد افزود: این کارگروه هر ۲۰ روز یک بار برگزار و مسائل و تخلفات این بخش در آن بررسی و رسیدگی می شود.
مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد با چهار شهر گناباد، بیدخت، کاخک و روشناوند و دو بخش مرکزی و کاخک و ۱۱۲ روستا در فاصله ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.