نقش مطالعه و کتابخوانی در توسعه فرهنگی ملت ها امری است که نیاز به استدلال و شاهد و گواه ندارد، اما اینکه چرا اقبال از این رفیق بی‌آزار و صدالبته مثمر فایده در جوامع مختلف متفاوت است مسلما نیازمند تحلیل و بررسی است و سالهاست موضوع تحقیق و تحلیل فرهنگ دوستان در هر کشوری بوده و هست.
مسلما مطالعه امری اکتسابی است و گرایش به آن را می‌توان از دوران کودکی پروراند و تقویت کرد، پس بر این اساس یکی از عواملی که می تواند به توسعه این فرهنگ کمک کند توجه به عمومی کردن کتابخوانی بویژه از زمان کودکی و اشاعه آن به نقاط مختلف و فراهم کردن شرایط دسترسی به مطالعه در سراسر کشور و از جمله مناطق دورافتاده است.
یکی از دلایل پایین بودن سطح مطالعه در کشور در وهله اول به نداشتن شناخت صحیح از موضوع مطالعه برمی گردد. مردم را به مطالعه عادت ندارند و به کتابخوانی و مطالعه احساس نیاز نمی کنند. وقتی افراد در استفاده از کتاب برای حل مشکلات خود احساس بی نیازی می کنند این عادت پسندیده خاص گروهی ویژه و برای قشر خاصی تلقی می شود. تصور عامه از کتاب یک حجم انبوه از کاغذ است که باید در فضایی ساکت و به دور از دغدغه آن را خواند.
دلیل دیگر می تواند به عوامل اقتصادی برگردد، عاملی که بسیاری مواقع با وجود آشنایی با کتاب و فواید آن موجب حذف از سبد خرید خانوار می شود و در دسترس همگان قرار نمی گیرد.
دلایل مهجوریت کتاب بی شک چند بعدی است و اضلاع مختلفی دارد اما تنها ریشه یابی کافی نیست و باید در عمل اقداماتی را برای توسعه این فرهنگ به کار بست، کاری که دولت یازدهم از سالهای ابتدای فعالیت سرلوحه برنامه ریزی و سیاست های فرهنگی قرار داد و با آغوش باز به استقبال طرح های ترویجی کتابخوانی مردمی رفت. طرح هایی که علاوه بر تمرکز زدایی از پایتخت باعث دسترس پذیری کتاب در فضاهایی سرگرم کننده تر و رهاشده از کسلی با رنگ و بویی رقابتی بویژه برای کودکان و نوجوانان شد. از جمله این طرح ها جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب بود.
جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب یکی از طرح هایی است که به منظور گسترش عدالت فرهنگی در سراسر کشور و پشتیبانی از اقدامات انجام شده و دیگر ایده های ابتکاری در حوزه کتاب و کتابخوانی و جلب توجه سازمان ها و نهادهای مرتبط به اهمیت کتاب در جامعه، برگزار می شود.
این طرح برنامه‌ای است که هر سال با محوریت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری مجموعه‌ای از دستگاه‌های دولتی و غیردولتی اجرا می‌شود. بر این اساس هر سال ۱۰ روستا یا آبادی عشایری به عنوان روستاها و عشایر دوستدار کتاب معرفی می‌شوند.
برای شرکت در این جشنواره، روستاها باید ضمن معرفی ویژگی‌های خاص فرهنگی و اجتماعی روستا، مجموعه فعالیت‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی خود را برای تقویت زیرساخت‌های کتابخوانی و ترویج عمومی کتاب در روستا معرفی کنند.
هدف این جشنواره حمایت از اقدام‌های انجام‌شده در روستاها و پشتیبانی از پیشنهادهای ابتکاری در حوزه کتاب و کتابخوانی در روستاها و معرفی فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی مرتبط با کتابخوانی است که با مشارکت مردم و دستگاه‌های فعال در روستا انجام شده یا اجرای آن برای سال آینده پیش‌بینی شده است. تلاش برای تأمین بودجه‌های لازم برای گسترش فعالیت‌های مربوط به کتاب و کتابخوانی در روستاها و توجه دادن مردم و نهادهای روستایی به اهمیت کتاب و فرهنگی‌تر شدن فضای روستاها و نیز پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان روستایی با کتاب از دیگر اهداف این جشنواره است.
از همین رو با همکاری تعدادی از دستگاه‌های دولتی و غیردولتی در هر استان، دبیرخانه‌ای تشکیل می شود تا هدایت‌کننده جشنواره در استان باشد. هر روستا بر اساس فراخوان جشنواره، مدارک و مستندات خود که مبنی بر فعالیت‌های مرتبط با کتاب و کتابخوانی آن روستاست را با امضای دهیار و رئیس شورای اسلامی روستا، همراه با فرم‌های تکمیل شده به دبیرخانه استانی جشنواره مستقر در ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها یا دبیرخانه مرکزی در تهران ارسال می‌کند.
دهیاران، شورای اسلامی روستا، بخشداران، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، مدارس و سایر نهادهای فرهنگی و تشکل‌های مردمی نقش مهمی در معرفی روستاهای دوستدار کتاب دارند.
در نخستین دوره از برگزاری این جشنواره ۶۲۰ روستا شرکت کردند که در سال دوم این رقم به ۸۰۰ روستا افزایش پیدا کرد. پس از چند مرحله داوری و ارزیابی مجموعه فعالیت‌ها و برنامه‌های این روستاها، ۲۰ روستا به عنوان نامزد و در مرحله نهایی داوری، ۱۰ روستا به عنوان روستای دوستدار کتاب ایران معرفی شد؛ روستای رحیم‌آباد کرمان، روستای ضامن‌جان استان مرکزی، روستای دهکوهان کرمان، روستای ابراهیم‌آباد یزد، روستای ینگیجه کردستان، روستای گوگ‌تپه آذربایجان غربی، روستای ابویسان خراسان رضوی، روستای رمین سیستان و بلوچستان، روستای پوده اصفهان و روستای خرماکلا استان مازندران.
داوری جشنواره بر اساس شاخص‌های از پیش تعیین شده و مشخصی به شرح ذیل انجام شد: فعالیت هر روستا تا چه میزان بر اساس نیازهای محلی، آیین‌های بومی و ارزش‌های دینی و ملی تعریف شده باشد، این فعالیت‌ها از مشارکت مردمی و جلب پشتیبانی دستگاه‌های اجرایی برای تأمین هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری برخوردار باشد، فعالیت‌های همه اهالی روستا را شامل شود که البته طراحی یا اجرای برنامه برای زنان، کودکان و نوجوانان از شاخص‌های تأثیرگذار است، برنامه و شیوه اجرای آن از خلاقیت و نوآوری برخوردار باشد، گستره اجرای برنامه می‌تواند در سطح روستا یا فراتر از روستا باشد، برنامه مذکور قابلیت الگوبرداری و استمرار و مداومت داشته باشد، فضاها و بناهای تأسیس‌شده حوزه کتاب روستا باید فعال باشد، برنامه‌های پیش‌بینی شده برای آینده، قابلیت و ضمانت اجرا داشته باشد، بیشترین تأثیر با کمترین هزینه حاصل آمده باشد، برنامه‌ها مبتنی بر منابع، امکانات و ظرفیت‌های محلی باشد.
همچنین داشتن کتابخانه و تعداد اعضا، فعالیت‌های جنبی کتابخانه، گروه سنی و جنسیت اعضا، فعالیت‌های فرهنگی روستا (نظیر جشنواره‌ها، مسابقات کتابخوانی) و مشارکت مردم در این برنامه‌ها از دیگر شاخص‌هایی بوده است که در داوری‌ها لحاظ شده است.
از سال ۱۳۹۳ و در طول شش دوره از برگزاری این جشنواره، هر ساله ۱۰ روستا و گروه عشایری به عنوان روستاها و عشایر دوستدار کتاب برگزیده شده و یک روستا به عنوان برگزیدۀ برگزیده ها موفق به دریافت جایزه استمرار شده است.
ششمین جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب ایران از ابتدای تیرماه ۹۸ با اعلام فراخوان آن از سوی دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و ستاد هماهنگی شهرها و روستاهای دوستدار کتاب معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تمامی نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط از جمله نهادها و سازمان های دولتی و غیر دولتی همچون نهاد کتابخانه های عمومی کشور، معاونت توسعه مناطق محروم رئیس جمهوری، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، سازمان شهرداری ها و دهیاری ها، ستاد عالی کانون های فرهنگی و هنری مساجد کشور، خانه کتاب، کمیسیون ملی یونسکو، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، انجمن کتابداری واطلاع رسانی ایران و شبکه روستاهای دوستدار کتاب، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و بخش خصوصی و فعالان فرهنگی و تشکل‌های مردم‌نهاد شروع به کار کرد.
با اعلام فراخوان ارسال آثار روستاهای متقاضی شرکت در این جشنواره، ۱۴۱۹ روستا و منطقه عشایری از سراسر کشور آثار و مستندات خود را به دبیرخانه مرکزی ستاد هماهنگی شهرها و روستاهای دوستدار کتاب معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال کردند.
در این دوره نسبت به دوره‌های گذشته کیفیت آثار ارسالی از رشد قابل توجهی برخوردار بود و هیئت داروان این جشنواره در مرحله اول ۱۲۶ روستا و منطقه عشایری را برای داوری در مرحله دوم انتخاب کردند. داوران مرحله دوم این جشنواره از میان ۱۲۶ اثر راه یافته به این مرحله ۶۰ روستا و منطقه عشایری از ۲۳ استان را به عنوان برگزیدگان مرحله دوم این جشنواره انتخاب و به دبیرخانه جشنواره برای داوری نهایی معرفی کردند.
از میان ۶۰ روستای راه یافته به مرحله نهایی این جشنواره و ۶ روستا و منطقه عشایری در بخش استمرار، رقابت کردند که در نهایت و پس از داوری پایانی ۱۱ روستا و منطقه عشایری شامل روستای زوارم خراسان شمالی، وادقان اصفهان، سیدآباد آذربایجان غربی، بنه گز بوشهر، علویه فارس، خیرآباد جلیل کهگیلویه و بویر احمد، خورشید مازندران، ایسین هرمزگان، سیدشهاب همدان، گردکوه یزد و پوده اصفهان به‌عنوان روستاهای برگزیده معرفی شدند.
یکی از دستاوردهای ارزشمند این طرح تکاپویی است که در طول دوره برگزاری، در روستاها و مناطق عشایری ایجاد کرده است و آنها را به سمت وسوی برنامه های فرهنگی و انزواگریزی کتاب و کتابخوانی در این مناطق که به واسطه شرایط جغرافیایی تاحدودی از مرکزیت برنامه ها دور هستند، واداشته است.
مشارکت عمومی شکل گرفته در راستای این طرح و امید به فراگیری ایده های نوآورانه در عرصه کتابخوانی در این مناطق که بسیاری از آنها دورافتاده اند را از افزایش تدریجی تعداد روستاها و مناطق عشایری شرکت کننده در جشنواره در طول شش دوره برگزاری می توان نتیجه گرفت. به طوری که در سال اول اجرای این طرح ۶۲۰ روستا از ۲۴ استان، سال دوم ۸۰۰ روستا از ۲۷ استان، سال سوم ۹۵۲ روستا از ۳۰ استان، دوره چهارم ۱۳۰۰ ، دوره پنجم ۱۴۰۶ و دوره ششم ۱۴۱۹ روستا از تمامی استان های کشور در این جشنواره شرکت کردند.
تداوم چنین طرح هایی علاوه بر امیدآفرینی برای افزایش سرانه مطالعه برای مردمان روستا و عشایر، امید مشارکت و حضور موثر در فعالیت ها و بستر سازی ارتباطی با سایر فعالان فرهنگی در نقاط دیگر را نیز می آفریند.
سالانه بیش از ۱۵ هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان در ایران منتشر می شود که این غیر از کتاب های درسی و کمک درسی دبستان و دبیرستان است. از دیگر این ایده ها که از نظر بازتاب اجتماعی تأثیرگذارترین حرکت مردمی در ترویج کتابخوانی در ایران شناخته شده و در مسیر انس کودکان با کتاب های بویژه غیردرسی شکل گرفت، جام باشگاه های کودک و نوجوان است. طرح کلی برگزاری جام باشگاه های‌کتابخوانی کودک‌ونوجوان رقابتی است میان باشگاه های کتابخوانی در شهرها و روستاهای سراسر ایران و امروز چهارمین دوره آن در سراسر ایران برگزار می شود؛ برنامه ای ملی و بسیار کم هزینه برای ترویج کتابخوانی است.
سـال ۱۳۹۴ مقدمـات کار شـروع شـد، در ۱۵ شـهری که جزو فهرسـت نامزدهای پایتخت کتـاب آن سال بودنـد و همـکاری میـان نهادهـای دولتـی و غیردولتـی و مدنـی در آن شـهرها وضعیـت خوبـی داشـت، با مشارکت و معرفی این نهادها گروهـی ۳۰ نفـره از برجسـته ترین نویسندگان کودک و نوجوان در کارگاهی شرکت کردند تا دربـاره مفهوم باشـگاه های کتابخوانی کودک و نوجـوان همفکری کنند و به اشـتراک معنایی برسـند و نیز درباره شیوه برگزاری کارگاه های ترویج کتابخوانـی در شـهرهای مختلـف بحـث و از دل این بحث ها سـرفصل های کارگاه ها اسـتخراج شـود. در این کارگاه ها نویسندگان مختلف تجربه های چندسـال ترویـج کتابخوانـی در روسـتاها و شـهرهای مختلـف را بـا هم در میان گذاشـتند.
سـال ۱۳۹۵ نویسـندگان و مروجـان کتابخوانـی که در کارگاه ها شـرکت کرده بودند، به شهرستانها رفتند و کارگاه برگزار کردند. نخستین اجرای آزمایشی این طرح در پاییز و زمستان سال ۱۳۹۵ با موفقیت پشت سر گذاشته شد.
در مرحله اول اجرایی، جام باشگاه‌های کتابخوانی کودک و نوجوان در ۱۶ شهر اصفهان، اهواز، تبریز، بوشهر، خورموج، دزفول، رامهرمز، رشت، سبزوار، شهرری، شهرکرد، شیراز، کاشان، گنبدکاووس، نیشابور و یزد برگزار شد. در این ۱۶ شهر دوهزار و ۱۸۰ باشگاه کتابخوانی تشکیل شد که در مجموع بیش ۲۴ هزار عضو دارند.
در مرحله دوم، تمهیدات اجرایی برای برگزاری جام باشگاه‌ها در میان ۸۰ شهر آماده شد. همچنین در این مرحله، از برخی روستاهای فعال در زمینه ترویج کتابخوانی هم دعوت به مشارکت شد. در این مرحله هم چهارهزار و ۴۵۲ باشگاه در شهرها و ۱۰۲ باشگاه در روستاها تشکیل شد. تعداد کل اعضای جام باشگاه‌ها در این دوره به بیش از ۵۰ هزار کودک و نوجوان رسید، سـومین دوره جـام باشـگاه های کتابخوانـی در یک‌هزار و ۷۴۶ شهر و روسـتا برگزار شـده اسـت و تاکنون ۱۴ هزار و ۷۵۲ باشـگاه تشـکیل و راه اندازی شـده که در حال فعالیت هستند.
هدف اصلی این طرح همه گیرکردن و جلب مشارکت مردمی در کتابخوانی است. در طراحی این فعالیت، بــه تجربه های موفق و ناموفق دستگاه های مختلف دولتی و عمومی توجه شده است. همچنین تلاش شد تا کاستی ها برطرف و محاسن آن تقویت شود.
طرح اولیه ایده در یک مدرسه اجرا شد که به پیشنهاد علی‌اصغر سیدآبادی نویسنده کودک وفعال ترویج کتابخوانی، از بچه‌ها خواسته شد هر کتابی که دوست دارند را مطالعه کرده و در گروه‌های کوچک به نقد و بررسی آن بپردازند. در نهایت هر گروه بهترین کتاب را انتخاب کرده و بر اساس استدلال‌هایی که مطرح می‌کردند و اجراهایی که از متن کتاب داشتند، در سطح مدرسه به رقابت پرداختند. در نهایت بهترین باشگاه و بهترین کتاب معرفی شد. استقبال بچه‌ها از این طرح باعث شد که بعدها این ایده توسط گروهی از نویسندگان کودک و نوجوان به نحوی توسعه یافت که با یک برنامه مشخص و حداقلی، بتواند به صورت ملی و در میان شهرهای مختلف برگزار شود.
جام باشگاه های کتابخوانی کـودک و نوجوان چنــد مرحله دارد؛ در مرحله نخست معلمان و مربیان کتابخوانی برای تشــکیل باشگاه های کتابخوانی بــا حضــور در کارگاه هایی، آموزش می بینند. سپس گروه های دســتکم ۱۲ نفــره کــودک یــا نوجــوان را دورهم جمع می کنند و یک باشــگاه کتابخوانی تشــکیل می دهند. این باشگاه ها در کتابخانه ها، مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مدرسه ها، مساجد، مرا کز بهزیستی، مجتمع های مسکونی، کانون های فرهنگی و هنــری، سراهای محله، فرهنگسراها و دیگــر مراکز تجمع کودکان و نوجوانان در شهرها و روستاها تشکیل می شوند.
از سال گذشته طرح دوشنبه های کتابخوانی در مهدکودک ها نیز با این جــام پیوند خورد و راه اندازی باشــگاه های کتابخوانی در مهدکودک ها نیــز مــورد توجــه قرار گرفــت. بنابراین به باشگاه های کودک و نوجوان، باشگاه های والدین و کودکان و باشگاه های کـودکان مهدکودکی نیز اضافه شدند.
این باشگاه ها با حضور دستکم هشت کودک تشکیل می شوند. باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان و باشگاه های مهدکودک ها در سایت شبکه ترویج کتابخوانی ایران کــه دبیرخانـه جشنواره راه اندازی کرده است، ثبت نام می کنند.
باشگاه ها پس از ثبت نام و درج اسامی اعضا با شماره ملی در این سایت و مراجعه به کتابفروشی های عضو طرح جام باشگاه های کتابخوانی در سراسر کشــور امکان استفاده از یارانه ۵۰ درصدی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را پیدا می کنند.
اعضای باشگاه، کتاب هایی را کــه تهیـه کرده اند باهم مبادله می کنند و می خوانند، درباره کتاب های خوانده شده گفت وگو و کتاب ها را داوری و در پایان کتــاب برتر را از نگاه خود انتخاب می کنند و ســپس در نامه هایی به نویسندگان نظر خود را درباره کتاب ها می نویسند و کتاب هایی را که پسندیده اند در فیلم های کوتاه موبایلی به دیگران معرفی می کند.
جام باشـگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان رویدادی سـالیانه است که اجرای آن بین شـش تا هشـت ماه طول می کشـد. باشـگاه کتابخوانـی اصطلاح تازه ای نیسـت و در کشـورهای مختلف کلوب های باشـگاه های کتابخوانـی یـا گروه هـای کتابخوانـی وجـود دارد، امـا قطعـا کتابخوانـی کـودک و نوجـوان در ایـن برنامه کاری نو و خلاقانه اسـت که تأثیری بزرگ در کتابخوانی میان کودکان و نوجوانان ایران گذاشته است.
جـام باشـگاههای کتابخوانـی افـزون بر تأثیرات ملموسـی کـه در افزایش کتابخوانی در شـهرهای داوطلب گذاشـته اسـت، تأثیـرات اجتماعی قابل توجه نیز داشته است، بـا توجـه بـه اینکـه اسـاس ایـن باشـگاه ها بـر مشـارکت، کار جمعی، تفکـر انتقـادی و خالقـه و گفتگـو متمرکـز اسـت. کودکان و نوجوانانی کـه در این جام حضـور پیـدا کرده انـد، به گفتـه خانواده هـا و معلمـان در طول یک سـال توانایی های زیادی کسـب کرده اند، اعتماد به نفسشان بالاتر رفته، توانایـی گفتگو و اسـتدلال پیـدا کرده اند و حتـی در فعالیت های درسـی و اجتماعـی موفق تـر بوده اند.
به استناد نظرسنجی ها و گزارشات جمع بندی شده در مورد این طرح، بسـیاری از معلمـان، مربیان و کتابداران داوطلـب ترویج کتابخوانی در سراسـر کشـور از طریق این برنامه در شکلی شـبکه ای به هم پیوسـته اند که حتـی اگـر باشـگاه کتابخوانی تشـکیل ندهند از تجربه های هـم برای ترویج کتابخوانی اسـتفاده می کنند. ایـن برنامـه باعـث همـکاری، مشـارکت و هم افزایی نهادهـای مختلف مردمـی و غیردولتـی، نهادهـای عمومـی و دولتـی بـرای ترویـج کتابخوانی شـده است. .
در سـال نخسـت اجرای این طرح، بیـش از دوهزار و سـال دوم بیـش از پنج هزار تسـهیلگر از سراسـر ایـران در کارگاه هـای جـام باشـگاه ها شـرکت کردنـد.
جام باشگاه های کتاب خوانی کودک و نوجوان، باشگاه های کتاب خوانی اجتماعی، زندان ها، خانواده، صیادان و…. که امروز نامی آشنا برای علاقه مندان به برنامه های کتاب و کتاب خوانی دارد از دل همین ایده های روستایی و شهرهای کوچک و بزرگ به وجود آمده اند که امروز در کشور ما کاربردی شده اند.
طرح تازه کتاب خوانی کودکان و نوجوانان «پویش با کتاب در خانه» که پس از شیوع کرونا از دل این جام برآمد انگیزه ای را به وجود آورد تا خانواده ها به کتاب خوانی بچه ها در ایام قرنطینه کرونا اهمیت بیشتری دهند. کتاب خوانی بچه ها را جدی تر بگیرند و از فعالیت های کتاب خوانی آنها مستنداتی تهیه و در این پویش شرکت کنند.
بسیاری از علاقه مندان نیز با راه اندازی شبکه های کوچک کتاب خوانی و تاسیس کتابخانه های محلی و خانگی در ترویج کتاب و کتاب خوانی کمک بزرگی کرده اند. این مشارکت ها در بهبود برنامه های کتاب خوانی نقش به سزایی دارند و اگر این روند ادامه یابد روزهای خوبی در انتطار کتاب و برنامه های خوانی در کشورمان خواهد بود.
همچنین برای تشویق و ترغیب فعالیت های توسعه کتابخوانی تقدیر از افراد و گروه‌های برگزیده در ترویج کتابخوانی به عنوان یکی از برنامه‌های مؤثر در حوزه ترویج کتابخوانی قرار گرفت که برای نخستین بار در سال ۱۳۹۳ طراحی و اجرا شده و از آن زمان هر سال با همت و مشارکت و همراهی افراد و گروه‌های داوطلب و فعال این حوزه همراه بوده است.
نخستین دوره این برنامه با حضور بیش از ۹۰ فرد و گروه برگزار شد. در این دوره معلوم شد که مسئله مطالعه و کتابخوانی در سطح ملی علاوه بر حلقه‌های اصلی صنعت نشر، همچون نویسندگان، ناشران، توزیع‌کنندگان و کتابفروشان، متکی بر عوامل اجتماعی دیگری هم هست که نیاز به توجه، برنامه‌ریزی و پشتیبانی دارد. نتایج دور اول برگزاری این برنامه نشان داد که افراد و گروه‌هایی که در زمینه ترویج کتابخوانی در سطوح محلی و ملی کار می‌کنند از مهم‌ترین نیروهای اثرگذار بر گسترش فرهنگ کتابخوانی در جامعه هستند.
این در حالی است که سیاست‌گذاران و مجریان رسمی حوزه فرهنگ و کتابخوانی کمتر به این نیروهای اثرگذار توجه داشته‌اند. رقابت جدی ۹۰ متقاضی و گستره شگرف فعالیت‌های آنان، به رغم فرصت کوتاهی که برای خبررسانی بود، یکی از مشوق‌های اصلی معاونت امور فرهنگی برای ادامه برگزاری برنامه بود.
در دور دوم اجرا، با توجه به تجربیات سال گذشته، این دوره از اجرا با برخی تغییرات ساختاری و محتوایی همراه شد. از جمله این تغییرات می‌توان به اضافه شدن بخش‌های ویژه به شرح ذیل اشاره کرد: معلم برگزیده، پیش‌نماز برگزیده، کتابدار برگزیده، کتابفروشی برگزیده و مهد کودک برگزیده.
اضافه شدن این بخش‌های ویژه به دلیل تأثیرگذاری و مرجع بودن این گروه‌ها و اثرگذاری آنها در میان اقشار مختلف جامعه بوده است که حضور افراد و گروه‌های مختلف از سراسر کشور نشان از فعالیت جدی این بخش‌ها در جامعه دارد. این طرح نیز همچنان با قوت هرسال اجرا می شود.