کوفیان و کسانی که در برابر ظلم امویان از حضرت امام حسین (ع) حمایت نکردند، به ظلم یزید گرفتار شدند و در این خفقان، مدیریت و رفتار امام سجاد (ع) بهترین حربه برای استقامت در برابر دشمن و بهترین راهکار مقابله با استکبار و ظالمان بود.
حضرت امام علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (ع) ملقب به امام سجاد یا امام زین العابدین، چهارمین امام شیعیان است که در پنجم شعبان سال ۳۸ هجری قمری در مدینه متولد شد.
تولد امام سجاد (ع) مصادف با زمانی بود که زمام امور در دست جدشان، حضرت امام علی (ع) قرار داشت، آن حضرت سه سال از امامت جدشان و امامت چند ماهه عمویشان حضرت امام حسن مجتبی (ع) را حضور داشت.
امام زین العابدین (ع) در واقعه کربلای سال ۶۱ هجری قمری ۲۳ ساله بود و فرزندشان، امام محمد باقر (ع) نیز چهار سال داشت، آن حضرت در حادثه روز عاشورا در کنار پدر بزرگوارشان، حضرت سیدالشهدا (ع) حاضر بودند اما به دلیل بیماری وارد جنگ نشدند.
حضرت امام حسین (ع) با یزید بیعت نکرد و از مدینه به مکه و به همراه برادران و فرزندان و یارانشان به سوی کربلا حرکت کردند، امام سجاد (ع) در مسیر راه دچار بیماری و تب شدید شدند، به طوری که قادر به حرکت نبودند و شدت این بیماری باعث شد که آن حضرت (ع) نتواند در کربلا به میدان نبرد بروند و با دشمن بجنگند.
یکی از استاد حوزه و دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا عدم حضور امام سجاد (ع) در واقعه عاشورا را مصلحت پروردگار عنوان کرد و گفت: بیماری امام سجاد (ع) اسباب حفظ ایشان و مصلحتی بنا بر اراده الهی بود تا در کربلا به شهادت نرسند و نهضت امام حسین (ع) ادامه یابد.
حجت الاسلام صادق گلزاده افزود: امام سجاد (ع) با ۳۵ سال دوره امامتشان، بحرانی ترین شرایط جامعه شیعه را بعد از امام حسین (ع) مدیریت کردند.
وی ادامه داد: امویان تلاش کردند با به شهادت رساندن حضرت امام حسین (ع) جریان امامت را به پایان برسانند و به قصد نابودی این جریان وارد معرکه شده و ماجرای عاشورا را رقم زدند.
چگونگی امامت امام سجاد در بحرانی ترین شرایط
رییس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای خراسان گفت: تداوم جریان امامت در شیعه مدیون اراده امام سجاد (ع) و مصلحت الهی برای ماندن ایشان در بستر بیماری در هنگام واقعه عاشورا و همچنین مدیریت شایسته شرایط بحرانی بعد از عاشورا توسط آن امام همام است.
حجت الاسلام گلزاده با بیان اینکه مدیریت بحران توسط امام سجاد (ع) اوضاع را دگرگون کرد، افزود: به عنوان مثال در واقعه "حره مدینه" که اهالی این شهر علیه یزید و حاکم وابسته به وی شورش کردند، قیام "مختار" یا واقعه "حره مکه"، پناهگاه همه امام سجاد (ع) بود.
وی ادامه داد: گرچه امام سجاد (ع) در همه این وقایع حضور فیزیکی نداشت اما تکیه گاه معنوی، حکمی، علمی و الهی مردم بود که به پشتوانه ایشان وارد صحنه کارزار با یزید و امویان شدند.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: امام سجاد (ع) در بستر دعا شرایط بحرانی آن زمان را مدیریت کردند و همه نیازهای یک جامعه در حوزه عبودیت و بندگی، اخلاص، ظلم ستیزی، نیازهای اجتماعی و فردی و معنوی را در قالب دعا تامین نمودند.
حجت الاسلام گلزاده افزود: امام سجاد (ع) امکان عزاداری برای واقعه عاشورا را نداشتند اما برای اینکه شورآفرینی کربلا به فراموشی سپرده نشود، با رفتارهای مختلف مردم را نسبت به آنچه در عاشورا اتفاق افتاد، آگاه می‌کردند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال امام سجاد (ع) به منطقه ناآشنا رفته، در منزلی را می‌کوبیدند و آب طلب می‌کردند، هنگامی که صاحب منزل برای ایشان آب می‌آورد، آن امام شروع به گریه می‌کردند و اهالی آن خانه و کسانی که به واسطه گریه دور ایشان جمع می‌شدند، در قالب روضه، از تشنگی و سختی‌های خانواده حضرت امام حسین (ع) در کربلا سخن می‌گفتند و واقعه عاشورا را تفسیر می‌کردند.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: مدیریت بحران توسط امام سجاد (ع) و مبارزه هدفمند ایشان، این ظرفیت را ایجاد کرد که شیعه، استاد مذاهب شود.
وی با اشاره به ویژگیهای اخلاقی امام سجاد (ع) افزود: ویژگیهای اخلاقی آن امام همام از منزل و در روابط با خانواده و نزدیکان تا روابط با مردم و حتی مخالفین، سرشار از تواضع، حسن خلق، صداقت، امانت، زهد و گره گشایی بود به طوری که همه مات و مبهوت اخلاقیات ایشان می‌شدند.
مهجوریت صحیفه سجادیه
رییس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای خراسان گفت: کتاب صحیفه سجادیه که برگرفته از دعاهای امام سجاد (ع) و الگوی تمام عیار برای اخلاقیات در جامعه است، مهجور مانده در حالی که باید همسو با کتابهای دینی دیگر مانند قرآن و مفاتیح مورد توجه مومنین در زندگی روزانه قرار گیرد.
حجت الاسلام گلزاده افزود: مهجوریت این کتاب دلایل مختلفی دارد که از کم همتی مردم نشات می‌گیرد، همان طور که قرآن و مفاتیح جزو کتابهای در دسترس همیشگی خانواده‌ها است باید صحیفه سجادیه نیز جزو کتابهای خانواده همه مسلمین شود به این معنا که اگر برای خانه نویی یا عروسی، قرآن به زوجین هدیه می‌شود، در کنار آن صحیفه سجادیه نیز قرار گیرد.
وی ادامه داد: بسته‌های ویژه معنوی شامل قرآن، مفاتیح الجنان، صحیفه سجادیه و نهج البلاغه برای زوجین تهیه شده که لازم است مورد توجه خانواده‌ها قرار گرفته و عرف شود که این بسته معنوی به هر خانه جدید راه پیدا کند.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: دومین راهکار آن است که صحیفه سجادیه به صورت فراوان در دسترس همه مردم قرار گیرد و متولیان مساجد و حرم‌ها مانند قرآن، این کتاب را به وفور در اختیار مردم بگذارند.
حجت الاسلام گلزاده افزود: سومین راهکار آن است که کتاب صحیفه سجادیه همراه با ترجمه فارسی روان و شرح و تفسیر آن به تعداد زیاد چاپ شده و در دسترس مردم قرار گیرد.
وی ادامه داد: راهکار چهارم آن است که رسانه ملی برنامه‌های تخصصی در باب صحیفه شناسی تهیه و پخش کند و رسانه‌های فضای مجازی نیز در گفت و گو با متخصصان به تفسیر این کتاب بپردازند تا مردم نسبت به آن آگاهی بیشتری پیدا کنند.
رییس مجمع نمایندگان طلاب و فضلای خراسان، رساله حقوق امام سجاد (ع) را جزو کتابهای برتر دین اسلام دانست و گفت: این رساله برای صاحبان اندیشه در دنیا غوغای اندیشه الهی است که ارتباط با خود، خدا، خانواده و جامعه و همچنین حقوق دو طرف در این ارتباطات را به خوبی شرح می‌دهد.
۶۱۴ نسخه خطی از امام سجاد (ع) در حرم مطهر رضوی
مسوول امور مخازن نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی از وجود آثار خطی نفیسی از امام سجاد (ع) شامل نسخ خطی دیوان شعر امام سجاد(ع)، حدیث و ادعیۀ رسیده از ایشان مانند صحیفۀ سجادیه، جوشن کبیر، مناجات خمس عشر، دعای خضر و دیگر کتابهای مرتبط با آن امام خبر داد.
سیدمحمد رضا فاضل هاشمی گفت: گنجینه کتب خطی آستان قدس رضوی، ۶۱۴ نسخه خطی از امام زین‌العابدین (ع) را در خود جا داده است که قدیمی‌ترین، کامل‌ترین و کوچک‌ترین نسخه‌های خطی صحیفۀ سجادیه در جهان، برخی از این نفایس است.
وی افزود: ۳۴۰ نسخه از این آثار نسخه‌های مختلف از صحیفه سجادیه و شرح و ترجمه و تعلیقات و حاشیه بر آن است که برخی از این آثار از جهت قدمت، شارح، خط و تذهیبِ هنرمندانی ممتاز، از نفاست ویژه‌ای برخوردار است.
مسوول امور مخازن نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی از میرداماد، شیخ بهایی، سیدعلی خان مدنی، بدیع‌الزمان قهپایی، شیخ ابراهیم کفعمی، سید نعمت الله جزایری و وثوق‌الحکمای سبزواری به عنوان برخی از علمایی نام برد که نسخ خطی شرح آنان از صحیفه سجادیه در این گنجینه موجود است.
وی ادامه داد: قدیمی‌ترین نسخه خطی صحیفه سجادیه به کتابت سال ۴۱۶ قمری، کامل‌ترین نسخه از صحیفه و همچنین کوچک‌ترین صحیفه سجادیه موجود در جهان که در ابعاد ۹.۵ در هفت سانتی‌متر بر روی پوست، به خط نسخ غبار به شکل کتابی هشت ضلعی در ۵۰ برگ کتابت شده است، در این مرکز نگهداری می‌شود.
فاضل هاشمی گفت: «دعای خضر» به خط نسخ و متعلق به قرن یازدهم قمری و نسخه‌ای از «مناجات انجیلیه» که در ظاهر مفصل‌ترین مناجات از امام سجاد (ع) است از دیگر آثار نفیس این مرکز است.
وی افزود: نسخه‌ای از «مناجات خمس‌عشر» که از زبان امام سجاد(ع) روایت شده، دعای «جوشن کبیر» به روایت حضرت کتابت شده در قرن ۱۳ هجری، نسخه‌ای از «مناجات انجیلیه» نیز از دیگر نسخ موجود در این گنجینه است.
مسوول امور مخازن نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی ادامه داد: از دیگر نفایس گنجینه رضوی که به امام چهارم شیعیان منتسب است قرآن دست‌نویسی است که در آن سوره‌های بقره تا ناس در ۳۶۱ ورق پوست در اندازه ۳۲ در ۲۰ سانتی متر به خط کوفی ۱۶سطری کتابت شده و در برگ آخر این نسخه شریف، ترقیمه «کتبه المنتظر بوعده علی بن‌الحسین بن علی بن‌ابی طالب» کتابت شده است.
حضرت امام سجاد (ع) موفق شد در سخت‌ترین شرایط و با استفاده از ظریف‌ترین شیوه‌های تبلیغاتی و مبارزاتی، در اهداف خویش موفق و پیروز شود که سرانجام ولیدبن عبدالملک به تحریک برادرش هشام بن عبدالملک، امام سجاد (ع) را به دلیل پایداری و استقامت در این جهاد مقدس مسموم کرد و آن امام مظلوم در ۱۲ محرم و به روایتی ۲۵ محرم الحرام سال ۹۵ هجری قمری در سن ۵۷ سالگی در مدینه منوره به فیض شهادت نائل آمد.