به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، تهران در یک هفته گذشته میزبان وزرای امورخارجه سوییس و هند بود. «سابرامانیام جایشانکار» وزیر امور خارجه هند روز سه شنبه ۱۸ شهریور، «راج نات سینک» وزیر دفاع هند ۱۶ شهریور و «ایگنازیو کاسیس» وزیر امور خارجه سوئیس روز شنبه ۱۵ شهریور ماه به همراه هیاتی بلندپایه وارد ایران شدند تا تحرکات دیپلماتیک ایران با جهان در روزهای کرونایی بار دیگر رونق بگیرد.
انزواشکنی از رهگذر توجه ویژه به شرق
وزیر امور خارجه هند در مسیر سفر به روسیه برای شرکت در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو «سازمان همکاری شانگهای» سفری کوتاه اما مهم به ایران داشت و با «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه دیدار کرد. دو روز پیش از آن هم سرتیپ «امیر حاتمی» میزبان وزیر دفاع هند بود. سفر هر دو این مقامات هندی به ایران به دو دلیل مهم ارزیابی می شود. دلیل نخست را می توان رویدادهای ماه‌های آینده دانست و دلیل دوم را رویدادهای ماه‌های گذشته. ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد مهر ماه سال جاری می‌تواند آزادانه و بدون محدودیت مانند دیگر کشورهای جهان به خرید و فروش تسلیحات بپردازد. دلیل دوم هم به افزایش تحرکات دیپلماتیک میان ایران و چین به عنوان رقیب سرسخت هند باز می‌گردد. هند، گسترش روابط ایران و چین را به ویژه در حوزه اقتصادی، تهدیدی برای فعالیت موثر خود در بازار برزگ ایران می‌داند و رقابت بر سر حضور و سرمایه گذاری در مناطقی چون چابهار میان پکن و دهلی نو بسیار جدی است.
این رقابت با توجه به نگرانی‌های هند از فشارهای آمریکا می‌تواند عامل تحرکی ارزیابی شود تا این کشور به تعهدات اقتصادی و قراردادهای خود با ایران به ویژه در حوزه ساخت جاده‌ها و خطوط راه آهن باشد. ایران به همان اندازه که در تعامل دیپلماتیک با کشورهای اروپایی گام‌های عقلایی برداشته است در پیشبرد رابطه خود با کشورهای شرق و همسایه هم در تلاش است. ظریف در توییتی ضمن اشاره به این موضوع در توضیح کوتاهی از دیدار خود با وزیر امورخارجه هند نوشت: «درباره گسترش روابط دوجانبه و تجارت مذاکره کرده و در خصوص مسائل مهم منطقه به تبادل نظر پرداختیم، تعامل فعال با همسایگان، اولویت اصلی ماست.» شتاب توسعه در هند بر اساس آمارهای بیبن المللی طی یک دهه گذشته شدت گرفته و بر اساس پیش بینی‌ها این کشور قابلیت تبدیل شدن به یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان را در سال های پیش رو دارد. این موضوع در کنار اشتراکات فرهنگی و تاریخی میان دو کشور می‌تواند، دهلی نو را هم مانند چین و روسیه در زمره دوستان ایران قرار دهد.
گفت و گوهای راهبردی با ترکیه
دولت در مسیر تمرکز و توجه بر ظرفیت همسایگان، با همسایه شمال غربی خود هم رایزنی‌های سیاسی و اقتصادی گسترده ای دارد. در همین راستا ششمین جلسه شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه، عصر روز گذشته به صورت ویدئوکنفرانس و به میزبانی تهران برگزار شد. در این نشست که شیوع ویروس کرونا آن را مجازی کرده بود، روسای جمهوری دو کشور و مقام‌های عالی رتبه حضور داشتند و دو طرف بر تقویت روابط دوستانه، در زمینه‌های اقتصادی و منطقه‌ای تاکید کردند. روحانی و «رجب طیب اردوغان» برگزاری این نشست به صورت ویدئوکنفرانس در شرایط کرونایی را دلیلی بر اهمیت روابط برای دو طرف دانستند.
در این نشست رییس جمهوری به برخی از شاخصه‌های روابط تاریخی میان دو کشور اشاره و تصریح کرد: «مرزهای دو کشور همواره مرزهای صلح و دوستی بوده و به ویژه در ۷ سال گذشته تلاش دو دولت بر مبنای توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. ایران و ترکیه دو قدرت بزرگ در منطقه هستند و همواره دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌هایی نسبت به هر دو کشور وجود داشته و امروز هم وجود دارد، به همین خاطر راهی جز تقویت روابط دوستانه دو کشور برای غلبه بر این گونه توطئه‌ها وجود ندارد. اردوغان هم جلسات شورای همکاری‌های راهبردی ایران و ترکیه را یکی از نمادهای دوستی بین دو کشور عنوان کرد و گفت: در نشست‌های قبلی و تا امروز در چارچوب این شورا تصمیمات بسیار مهمی برای توسعه روابط و همکاری‌ها اتخاذ شده است.
دشمنان رابطه تهران، آنکار طی سال‌های گذشته و علیرغم تلاش‌های بسیار نتوانسته‌اند ترکیه را از همکاری با ایران منع کنند و این کشور همواره تلاش کرده است هم در مسیر حراست از منافع ملی خود و هم رعایت حسن همجواری روابط استراتژیک خود را حتی با فشارها و تحریم‌های خارجی حفظ کند و نشانه آن هم تبادلات بالای تجاری میان دو کشور طی هفت سال گذشته است. تداوم این رابطه به ویژه برای اقتصاد تحریم شده ایران اهمیت بسیار دارد و شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه یکی از مسیرهای تحکیم روابط دو کشور است.
انتظارات ایران از اروپا پابرجاست
وزیر امور خارجه سوئیس روز شنبه ۱۵ شهریور ماه به همراه هیاتی بلندپایه وارد ایران شد. «ایگنازیو کاسیس» نخستین مقصد سفر خود را اصفهان انتخاب و دلیل آن را تمایلش برای دیدار از شهر زادگاه محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران اعلام کرد. وزیر امورخارجه سوئیس در این سفر با حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری، «محمد جواد ظریف» وزیر امورخارجه، «محمدباقر قالیباف» رییس مجلس، «محمود نیلی احمدآبادی» رییس دانشگاه تهران، «عباس رضایی» استاندار اصفهان دیدار و گفت و گو کرد. کاسیس همچنین در مراسم یکصدمین سالگرد حضور دیپلماتیک سوئیس در ایران سخنرانی کرد.
گفت و گوهای دو جانبه وزیر امور خارجه سوئیس پیرامون چند محور مشخص بود. تاکید بر قانون‌گریزی و زیاده‌خواهی آمریکا و تبیین تلاش‌های کاخ سفید برای اعمال فشار حداکثری به ایران، مرور انتظارات ایران از اروپا و تعهد به برجام، رایزنی‌ها درباره کانال مالی سوئیس، بررسی آخرین تحولات روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین المللی روابط تجاری میان دو کشور از مهمترین موضوعات مورد بحث در دیدار مقامات ایران با وزیر خارجه سوییس بود. ظریف پس از این دیدار در توییتی نوشت: «ضمن آنکه از تلاش‌های سوئیس جهت کاستن از آثار خرابکاری ایالات متحده تقدیر می‌کنیم، اما بازگشت به تجارت عادی اولویتی جهانی است.»
تحلیلگران بسیاری چه در داخل و چه خارج از ایران سفر وزیر امورخارجه سوئیس به ایران را تلاش تازه اروپا به منظور کاستن از تنش‌ها و میانجیگری میان جمهوری اسلامی و آمریکا تفسیر کردند؛ در حالی که «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امورخارجه تاکید کرده بود: «سفر وزیر خارجه سوئیس به روابط ایران و آمریکا ربطی ندارد و سیاست ما درباره آمریکا تغییری نکرده است.» رییس جمهوری هم در دیدار با کاسیس ضمن اشاره به اینکه هر روزی آمریکا تصمیم بگیرد از اشتباهات خود دست بردارد، اقدامات غیرقانونی خود را جبران کرده و به قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام برگردد، راه برای او باز است؛ بار دیگر موضع مشخص ایران را درباره هرگونه میانجیگری احتمالی به صراحت اعلام کرد.
مجموعه سخنانن رد و بدل شده در این سفر حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی همچنان اروپا را درباره برجام مسوول می‌داند و در مسیر اجرای این مسوولیت از کشورهای اروپایی انتظاراتی دارد که ظریف یکی از مهمترین انتظارات کنونی را تسهیل روابط تجاری ایران با جهان و فعال شدن کانال مالی سوئیس می‌داند. آمریکا با فشار بر کشورها و شرکت‌های تجاری و منع آن‌ها از هرگونه دادوستد با ایران، دشواری های بسیاری برای مردم به وجود آورده و ایران منتظر تسهیل این دادوستدها دستکم از سوی اروپاست. سوئیس دستکم از دیگر کشورهای اروپایی به ویژه در حوزه واردات دارو به ایران چندگام پیش باشد. انجام تراکنش‌های بیشتر در کانال مالی هم می تواند این گام‌ها را تسریع کرده و بخشی از نیازهای ایران را که در تروریسم اقتصادی آمریکا محدود شده اند، تامین کنند. به نظر می‌رسد ایران از اروپا و حافظ منافع خود در آمریکا بیش و پیش از آنکه درخواست میانجیگری داشته باشد، خواستار تسهیل و عادی سازی روابط اقتصادی هستند که الویت اکنون ایران است.