اسدالله مدنی همان شخصی که عنوان دومین شهید محراب را لقب گرفته است؛ در ۱۲۹۳ خورشیدی در آذرشهر از توابع تبریز، چشم به جهان گشود. بعد از اینکه علوم مقدماتی دینی را نزد افرادی چون میرزا محمدحسن منطقی و میرزا محسن میرغفاری از علمای آذرشهر فراگرفت، راهی قم شد تا در حوزه علمیه این شهر تحصیل کند. در آن زمان رضاخان فعالیت علما را بسیار محدود کرده بود و دوستان سیداسدالله او را از رفتن به قم منع می‌کردند، اما ایشان بر رفتنش به قم، اصرار داشت و می‌گفت: "حداقل برای خودم واعظ می‌شوم." در قم او از محضر استادانی چون آیت‌اللّه حجت کوه‌کمری و آیت‌اللّه سیدمحمدتقی خوانساری کسب فیض کرد. او در ۱۳۶۳ قمری به نجف عزیمت کرد تا در آنجا ادامه درسش را پی بگیرد. در آنجا بود که با امام خمینی (ره) آشنا شد و در کلاس درس سیدمحسن حکیم و سیدعبدالهادی شیرازی شرکت کرد. او همچنین در درس آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی حضور یافت و از او اجازه اجتهاد دریافت کرد.
"مدنی در حوزه نجف در کنار تحصیل، تدریس می‌کرد. کفایه، رسایل، مکاسب و درایه از جمله دروس و کتاب‌هایی بود که وی تدریس کرد. به گفته حسین راستی کاشانی، شاگردان زیادی در درس اسدالله مدنی حاضر می‌شدند. اسدالله مدنی می‌گوید: "وقتی در نجف بودم، عده‌ای از من خواستند رساله (توضیح‌المسایل) را بنویسم که من مخالفت کردم، برای اینکه مراجعی چون حضرت امام خمینی وجود داشت که باید همه از ایشان تقلید می‌کردیم." (۱)
آغاز مبارزات انقلابی
"آیت‌الله مدنی افزون بر استعداد خاصی که در زمینه تحصیل از خود نشان می‌داد، مبارزی بی‌امان و سازش‌ناپذیر بود. وی پس از چندین سال دوری از وطن، در ۱۳۳۱ خورشیدی با کوله‌باری از دانش از نجف اشرف به زادگاه خود بازگشت. او که از جوانی همت خود را در راه مبارزه با ستم و فساد قرار داده بود در نخستین برخورد آشکار با رژیم طاغوتی، مردم را به مقابله با تولید و فروش محصولات کارخانه مشروبات الکلی آذرشهر تشویق کرد و خواستار برچیده شدن فوری این کارخانه شد. وی در سخنرانی، با تهدید مزدوران رژیم پهلوی گفت که پانزده روز مهلت دارند تا کارخانه را از آذرشهر ببرند. در غیر این صورت، مردم بساط آن را برخواهند چید و هر فردی که در این راه کشته شود، شهید است. شهید مدنی که از تمام فرصت‌ها برای مبارزه با رژیم پهلوی سود می‌جست، در مبارزاتش بر ضدرژیم می‌کوشید از پیشوایان معصوم (ع) پیروی کند. به همین دلیل، با نزدیک شدن عید فطر سال ۱۳۳۱، زمزمه نماز پرشور عید فطر در خارج از شهر، در بین مردم به گوش رسید. شهید مدنی در اجتماع مردم در مسجد جامع شهر اعلام کرد: "ای مردم! فردا، نماز عید را در خارج از شهر اقامه خواهیم کرد. افرادی که حمیّت و غیرت اسلامی دارند، فردا صبح در محل حاضر باشند." پس از اقامه نماز و خطبه‌های پرشور شهید مدنی، راه‌پیمایی پرشوری را شکل داد. او پیشاپیش جمعیت حرکت می‌کرد. این شور اسلامی در مردم سبب شد تا عده‌ای از سربازان که برای حفاظت از اماکن دولتی گماشته شده بودند، سلاح‌هایشان را زمین بگذارند و به توده مردم بپیوندند. پس از قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ و تبعید امام خمینی(ره) به عراق، شهید مدنی، از اشخاصی بود که در سخت‌ترین روزها در کنار ایشان بود. او در نجف و همچنین در روزهایی که برای تبلیغ به ایران سفر می‌کرد از امام سخن می‌گفت و رسالت و وظایف مؤمنان را در برابر رژیم گوشزد می‌کرد. از این رو، بارها تحت تعقیب قرار گرفت. از سال ۱۳۴۱ که اخبار مربوط به شروع نهضت اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی(ره) به نجف رسیده بود، شهید مدنی، حرکت گسترده‌ای را در حمایت و پشتیبانی امام در نجف ترتیب داد. از جمله این حرکت‌ها، تعطیل کردن کلاس‌های درس، برپایی سخنرانی و جلسه‌های متعدد در مساجد و برپایی راه‌پیمایی بزرگ مردمی به طرفداری از مبارزات امام خمینی بود. این کارها در انتشار خبر نهضت اسلامی در ایران و مطرح ساختن آن در اذهان مردم جهان بسیار مؤثر واقع شد. با تبعید امام خمینی (ره) به نجف اشرف، شهید مدنی، در تبیین مقام علمی و تبلیغ موقعیت سیاسی امام کوشید. با آنکه حکومت‌های طاغوتی ایران و عراق با توطئه برنامه‌ریزی شده در مخدوش جلوه دادن شخصیت علمی و اخلاقی امام خمینی(ره) می‌کوشیدند، شهید مدنی با شرکت در جلسه‌های درس امام و نماز جماعت ایشان، توجه طلاب و مردم را به ایشان معطوف می‌داشت. (۲)
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
"پس از به ثمر رسیدن قیام خونین ملت ایران به رهبری امام خمینی، شهید مدنی فصل دیگری از فعالیت‌های خود را برای پاسداری از انقلاب شکوهمند اسلامی آغاز کرد. پس از آغاز جنگ تحمیلی، او با روشنگری سربازان، در تقویت روحیه رزمندگان اسلام نقش بسزایی داشت. شهید مدنی با پوشیدن لباس رزم و شرکت در جبهه‌های نبرد، حضور در کنار سپاهیان اسلام و شرکت در مجالس دعا و نیایش آنان، مشوق بزرگی برای رزمندگان به شمار می آمد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شهید مدنی به دعوت مردم همدان به این شهر رفت و مردم آن دیار، او را به نمایندگی مجلس خبرگان انتخاب کردند. ایشان در تدوین قانون اساسی در کنار بزرگانی چون آیت الله بهشتی، آیت الله دستغیب، آیت الله صدوقی و دیگر بزرگان بسیار کوشید. شهید مدنی پس از شهادت نخستین امام جمعه تبریز، آیت الله قاضی طباطبایی به عنوان نماینده امام و امام جمعه تبریز منصوب شد." (۳)
نگاه دیگران
آیت‌الله محسن مجتهدشبستری، نماینده سابق ولی‌فقیه در آذربایجان‌شرقی درباره آیت‌الله شهید مدنی می‌گوید: «این عالم مجاهد به مصداق سخن شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، ذوب شده در امام خمینی(ره) بود، همانگونه که امام راحل(ره) در اسلام ذوب شده بود. حیف است که چنین انسان‌هایی به مرگ طبیعی بمیرند و اجر و مزد رسالت و جهاد این گونه انسان‌ها ایجاب می‌کند، که با شهادت از دنیا بروند. این شهید هر سه امتیاز علم، تقوا و جهاد را دارا بود و از نظر علمی شخص صاحب نظر و دارای معلومات بالای حوزوی بود که علاوه بر آن معلم تقوا، اخلاق و مجاهد در راه خدا و نیز از فضلا و طلاب انقلابی بود که برای حمایت از مجاهدان در راه خدا، بخش زیادی از کتاب‌های خود را برای کمک به شهید نواب صفوی فروخت تا مقدمات این جهاد را فراهم سازد."
حجت‌الاسلام محمود نورپور، امام جمعه آذرشهر، نیز می‌گوید: «شهید مدنی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همانند سرباز اسلام همیشه با افکار و اندیشه‌های انحرافی مبارزه می‌کرد و در نهضت امام خمینی(ره) هم در کنار رهبر کبیر انقلاب به روشنگری می‌پرداخت و در تقوای الهی و مبارزه با دشمنان دین و قرآن سرآمد بود. آیت‌الله مدنی پس از مدتی برای گسترش گنجینه دانش خویش رهسپار نجف اشرف شد و در مدت حضور در این مکان مقدس همه تلاش خود را برای استفاده از علم و دانش بزرگانی همچون آیات عظام محمدباقر حکیم، سیدابوالحسن اصفهانی و عبدالهادی شیرازی به کار بست و افزون بر تکمیل تحصیلات عالی، آموزش در سطوح مختلف را آغاز کرد. این عالم ربانی به دستور آیت‌الله حکیم، کرسی تدریس لمعه، رسایل، مکاسب و کفایه را به عهده گرفت. به تدریج این مسوولیت او را در زمره استادان مشهور حوزه علمیه نجف اشرف قرار داد و با تلاش‌های شبانه‌روزی در راه دستیابی به علم و معرفت به مقام اجتهاد نایل شد." (۴)
شهادت
شهید مدنی، این مبارز آگاه و شجاع که پس از به ثمر رسیدن قیام خونین ملّت ایران به رهبری امام خمینی، پرچم مبارزه را لحظه‌ای بر زمین نگذاشته بود و در صف مقدّم مبارزه حرکت می‌کرد در محراب نماز جمعه سر بر سجده ابدی نهاد. او در ۲۰ شهریور ۱۳۶۰، در محراب نماز جمعه تبریز پس از اقامه نماز جمعه و پیش از اقامه نماز عصر به دست منافقان کوردل به شهادت رسید.
پی‌نوشت:
۱- پاسدار اسلام، شهریور ۱۳۸۲، شماره ۲۶۱
۲- پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، مجله گلبرگ، شماره ۹۰، شهریور ۱۳۸۶
۳- همان
۴- خبرگزاری بین‌المللی قرآن مجید، نگاهی به زندگی آیت‌الله مدنی دومین شهید محراب، ۲۰ شهریور ۱۳۹۸