دوبله یا معادل فارسی آن "گفتارگردانی" هنری است که مدت زیادی از عمومیت یافتن آن نمی‌گذرد، پیش از این‌ها دوبله فیلم‌ها در انحصار صدا و سیمای پایتخت بود؛ اما چند سالی است با توسعه امکانات و زیرساخت‌ها این هنر در سراسر کشور به‌ویژه کلان‌شهرها به صورت جدی دنبال می‌شود و آموزش و فعالیت در آن، حتی چرخه‌ای اقتصادی ایجاد کرده است.
دوبله در ایران با ورود نخستین فیلم ناطق در ۱۳۰۹ آغاز شد. این پدیده جدید پس از این که سه سال از ناطق شدن سینما در ایران می‌گذشت، پا گرفت؛ همچنین در سراسر نقاط جهان نیز با استقبال همراه شد.
در نخستین سال‌ها سالن‌های سینما برای فهم موضوع فیلم‌ها ازمترجمی بهره می گرفتند که هنگام نمایش، قصه فیلم را با صدای بلند برای تماشاگران تعریف می‌کرد؛ پس از آن, ترجمه میان فیلم‌ها متداول شد؛ بدین ترتیبپ پس از چند دقیقه از نمایش فیلم نوشته‌ای روی پرده ظاهر می‌شد و خلاصه آنچه که گذشته بود در چند جمله به زبان فارسی پدیدار می‌شد.
با گذر زمان این هنر با صنعت و تکنولوژی آمیخت و به‌صورتی حرفه‌ای به صورت صداگذاری همزمان و در استودیو ادامه یافت.
این فعالیت در شیراز از دهه ۸۰ آغاز شد، ابتدا گروهی درقالب انجمن دانشجویی به این فعالیت پرداختند و بعد اندک‌اندک انجمن‌ها و گروه‌های دیگر سر بر آوردند که در کنار آموزش به دوبله آثار سینمایی، پویانمایی، تبلیغات یا صداگذاری روی بازی‌های رایانه‌ای مشغول شدند.
در این میان، با فراگیری فعالیت وی.او.دی‌ها (VOD) یا سایت‌های اشتراک ویدیو فعالیت این گروه‌ها نیز به‌ویژه در استان‌ها و شهرهای دیگری جز تهران قوت گرفت؛ اما به همین میزان، مشکلات آن‌ها نیز رخ نمود.
سپهر ترابی یکی از فعالان عرصه دوبلاژ در شیراز است، او در گفت‌وگو با ایرنا از شکل‌گیری و از هم‌پاشیدن گروه‌های بسیاری طی سال‌های اخیر در این شهر سخن گفت و افزود: رقابت‌های ناسالم و برخی حواشی‌ها باعث شد بعضی گروه‌ها نتوانند به فعالیت خود در این زمینه ادامه دهند و معدود گروه‌هایی هم که باقی ماندند، برای اثبات توانمندی‌های خود با مسائل متعددی مواجه شدند.
او ابراز کرد: در این زمینه یکی از مشکلاتی که در عرصه کلان وجود دارد و فعالیت را برای گروه‌ها دشوار کرده، این است که فعالان دوبله نمی‌توانند مانند فعالان حوزه‌های هنرهای نمایشی یا موسیقی در قالب گروه ثبت شوند، بلکه باید انجمن تشکیل دهند یا موسسه‌ای فرهنگی هنری به ثبت برسانند که این‌ها یا زمان‌بر است و یا هزینه‌بردار.
ترابی با بیان اینکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با پیگیری‌های مستمر با ارائه مجوز به گروه‌های مختلف به شرط ایجاد انجمن، همراهی بسیاری کرده است، گفت: پس از سه سال درگیری مداوم توانستیم در قالب انجمن به فعالیت خود رسمیت بخشیم و هم‌اکنون در مراحل نهایی ثبت هستیم.
جذب سفارش برای هنرمندان شهرستان‌ها دشوار است
این هنرمند عرصه دوبله به دشواری فعالیت شهرستان‌ها در جذب سفارش اشاره کرد و این موضوع را یکی دیگر از سختی‌های این حوزه برشمرد.
او توضیح داد: در گذشته دوبلاژ به‌صورت انحصاری تنها در اختیار صدا وسیما بود؛ اما با گذر زمان استادان عالی این حرفه گروه‌ها و انجمن‌هایی تشکیل دادند و بدین‌ترتیب بسیاری از شرکت‌های پخش به انجمن‌ها سفارش کار دادند، در دهه ۸۰ که این مهم روی داد هنوز وی.او.دی‌ها وجود نداشتند؛ اما با فزونی یافتن علاقه مندان به هنر دوبله تعداد گروه‌ها نیز بیشتر شد درنتیجه رقابت نیز به وجود آمد.
ترابی منبع اصلی تامین درآمد انجمن‌های دوبله را در حال حاضر همین سایت‌های اشتراک ویدیو خواند و ابراز کرد: وی.او.دی‌ها این فرصت را به‌وجود آوردند که گروه‌های تازه‌کار بتوانند کسب درآمد کنند؛ در این میان برخی از این سایت‌ها ترجیح می‌دهند دوبله اختصاصی خود را داشته باشند، از همین رو است که گاه از یک اثر چند نمونه دوبله در بازار عرضه می‌شود.
وی در ادامه به صداگذاری بازی‌های رایانه‌ای و گویندگی تبلیغاتی نیز اشاره کرد.
این فعال عرصه دوبله همچنین عنوان داشت که عمده مشکلات انجمن‌ها و گروه‌های دوبله نه از سوی نهادهای دولتی مسوول همچون اداره کل ارشاد، که به دلیل نقص قوانین کلان در زمینه فعالیت در این رسته است.
انحصارطلبی باعث ایجاد فضای رقابتی ناسالم می‌شود
به گفته ترابی انحصارطلبی از سمت نهادهای حاکمیتی نیست،بلکه فضای رقابتی ناسالم از طرف فعالان این حوزه، عرصه را تنگ کرده است؛ هرچند درنهایت مردم انتخابگر هستند.
او ابراز کرد: همین مساله انحصارطلبی تا یک سال پیش بزرگترین معضل دوبله شیراز بوده است، برخی محدودیت‌ها نیز از مرکز نشات می‌گیرد مثلا اینکه استادان و پیشکسوتان این حوزه به دلایلی یا با گروه‌های جوان کار نمی‌کنند یا به‌سختی با آن‌ها همراه می‌شوند و همین مشکلات رقابت را سخت و دشوار می‌کند.
این هنرمند جوان تلاش و ممارست برای پذیرفته‌شدن از سوی مخاطبان و نیز سفارش‌دهندگان را روندی بسیار دشوار دانست و گفت: گاه چون جوان هستیم، فارغ از کیفیت کاری که انجام می‌دهیم ارزیابی می‌شویم و بی‌اعتمادی باعث می‌شود دستمزدهای بسیار اندکی دریافت کنیم تا آنجا که گاه حتی هزینه‌های اولیه هم تامین نمی‌شود.
هنرمندان هنر دوبله فارس به انجمن صنفی نیاز دارند
ترابی خواستار ایجاد نهاد صنفی در استان فارس برای این فعالیت شد و اظهار کرد: هنر دوبلاژ برای رسیدگی به مسائل حقوقی، ثبت انجمن، تعیین قیمت و یکسان‌سازی هزینه‌ها در فارس به انجمن صنفی مستقلی نیاز دارد که حامی فعالان واقعی این حوزه باشد و از ایجاد رقابت ناسالم نیز جلوگیری کند.
دوبلاژ ، هویت مستقل ندارد
معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس نیز در گفت‌وگو با ایرنا، درباره مسائل یادشده گفت: وقتی از بیرون گود به دوبله نگاه می‌کنیم به‌نظر می‌رسد فعالیتی آسان و درآمدزاست اما وقتی وارد گود می‌شویم درمی‌یابیم که فعالان این رسته مشکلات بسیاری دارند، از انحصارطلبی برخی انجمن‌ها و گروه‌ها گرفته تا مسائل حوزه قانون‌گذاری.
بهروز مرامی با بیان اینکه دوبله در لوای فعالیت حوزه تولید فیلم و انیمیشن یا بازی و تبلیغات تعریف می‌شود و هویت مستقلی ندارد، گفت: فعالان این عرصه یا باید رسما در صدا و سیما کار کنند یا در قالب انجمن‌ها برای شرکت‌های پخش آثار ویدیویی و بازی‌ها.
وی ادامه داد:از همین رو فعالیتی که ممکن است در ابتدا سرگرمی و علاقه‌مندی تلقی شود، در تداوم فعالیت برای کسب درآمد دچار موانع بسیاری خواهد بود.
او ابراز داشت: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس اعلام کرده است که گروه‌های دوبله به شرط تشکیل انجمن می‌توانند به‌صورت قانونی فعالیت کنند و از حمایت این نهاد در زمینه‌های گوناگون بهره‌مند شوند.
مرامی اظهار کرد: فعالیت غیرقانونی انجمن‌های دوبله و گویندگی از نظر این اداره کل تخلف تلقی می‌شود و با آن‌ها برخورد خواهد شد.
وی با بیان اینکه فعالیت اقتصادی نظام‌مند در حوزه دوبلاژ با ایجاد موسسه میسر است،گفت: انجمن‌ها معمولا در حوزه ارائه خدمات آموزشی فعالیت می‌کنند.
معاون هنری و سینمایی اداره کل ارشاد فارس بر ضرورت ایجاد رقابت سالم در این حوزه تاکید کرد و بیان داشت: افزایش کیفیت فعالیت انجمن‌ها با تعدد آن‌ها منافاتی ندارد و ایجاد فضای رقابتی سالم با ثبت این انجمن‌ها میسر خواهد شد.