شاید این جمله را بسیار شنیده باشیم که «انسان موجودی اجتماعی است». آنچه در این جمله نهفته، تأکید بر ارتباط به عنوان یکی از نیازهای اولیه و اساسی بشر است. همین ارتباط، البته از نوع فیزیکی آن یعنی حضور فیزیکی در مکان‌های عمومی، از کوچه و خیابان گرفته تا محیط های اداری و کاری، بستری شده است برای شیوع سیل‌آسای کرونا.
بخش قابل توجهی از ارتباطات روزمره ما مربوط به انجام کارهای اداری است. ظهور اینترنت امکان ایجاد و گسترش ارتباطات دیجیتال و یا روابط در دنیای مجازی را فراهم کرده که به خودی خود به معنای کاهش روابط فیزیکی است.
شعار دولت الکترونیک را در سال‌های گذشته بسیار شنیده‌ایم. اینترنت بنیان اصلی الکترونیکی شدن دولت‌ها است و پس از آن اختراع کامپیوترهای خانگی، لپ تاپ، تبلت و صد البته گوشی‌های هوشمند قرار می‌گیرند.
رشد و توسعه این فناوری جدید، ارتباطی به کرونا ندارد اما اعمال قرنطینه و محدودیت‌های سراسری که به معنای محدودیت ارتباطات فیزیکی است، باعث گسترش و افزایش ارتباطات مجازی و در نتیجه شتاب فناوری اینترنتی شده است.
امروزه کرونا بیش از هر چیز دیگری جامعه بشری را به سمت دیجیتالی شدن و درواقع به سمت دنیای مجازی سوق داده است. پیش از کرونا، فضای مجازی داشت آرام آرام همه عرصه‌های زندگی بشری را فتح می‌کرد اما آنچه کرونا با خود به ارمغان آورد سرعت بخشیدن چند برابری به این جریان بود.
اقتصاد یکی از عرصه‌های مهم زندگی است که با سرعت بیشتری در حال دیجیتالی شدن است. کرونا پیامدهای مرگباری برای بسیاری از کسب و کارها در سراسر جهان به ارمغان آورد اما رونق کسب و کارهای فعال در فضای مجازی را نیز به دنبال داشت. آن بخش از اقتصاد که دیجیتالی شدن را از قبل آغاز کرده بود، در دوران کرونا نه تنها رکود را تجربه نکرد، بلکه رونق نیز گرفت.
نکته دیگر اینکه دیجیتالی شدن و یا دیجیتال بودن به یکی از شاخص‌ها و نشانه‌های توسعه تبدیل شده است که امکان مقایسه کشورهای مختلف را از این نظر فراهم می‌کند. کشورهای مختلف از میزان متفاوتی از توسعه فن آوری دیجیتال برخوردار هستند.
شاخص اقتصاد و جامعه دیجیتال چیست؟
کمیسیون اروپا هر ساله بر اساس شاخص «اقتصاد و جامعه دیجیتال» گزارشی منتشر می‌کند که کشورهای مختلف جهان و از جمله کشورهای آسیایی را شامل شده و امکان مقایسه آسیا با سایر نقاط دنیا را فراهم می‌کند.
شاخص اقتصاد و جامعه دیجیتال (DESI) یک شاخص ترکیبی است که از سال ۲۰۱۴ هر ساله توسط کمیسیون اروپا منتشر می‌شود. این شاخص از ۵ شاخص اصلی و ۳۷ شاخص جزئی تشکیل شده است.
اتصال: پهنای باند ثابت، پوشش پهنای باند ثابت ، پهنای باند موبایل و قیمت پهنای باند
سرمایه انسانی: مهارت‌های کاربر و مهارت‌های پیشرفته اینترنت
استفاده از اینترنت: استفاده شهروندان از خدمات اینترنتی و معاملات آنلاین
یکپارچه سازی فناوری دیجیتال: دیجیتالی‌سازی کسب و کار و تجارت الکترونیکی
خدمات عمومی دیجیتال: دولت الکترونیکی
ایران و آسیا در عصر اقتصاد دیجیتال
آسیا ظهوری سریع در اقتصاد و فن آوری داشته است. این منطقه از جهان بیش از نیمی از جمعیت دنیا را در خود جای داده است. بر اساس پیش بینی‌ها تا سال ۲۰۴۰ بیش از ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را خواهد داشت و تقریباً ۴۰ درصد از مصرف جهانی را نیز به خود اختصاص می‌دهد. به اعتقاد کارشناسان ترکیب رشد قوی، افزایش شهرنشینی، اتوماسیون، رشد طبقه متوسط و ظهور اقتصاد دیجیتال در حال شکل دادن دوباره به اقتصاد آسیا است.
این ویژگی‌ها باعث شده که امروز، آسیا از انقلاب دیجیتال استقبال کند و بسیاری از بزرگترین شرکتهای فناوری را داشته باشد. شرکت های بزرگی مانند Alibaba ، Tencent و Baidu در چین، Go-Jek در اندونزی و Softban در ژاپن طیف وسیعی از خدمات را در بستر اینترنت و به صورت دیجیتال ارائه می‌دهند.
همچنین طبق گزارش بلومبرگ برآورد می‌شود ۷۰ارزش اقتصادی جدید ایجاد شده طی دهه آینده براساس سیستم عامل‌های دیجیتالی باشد. طبق آخرین آمارهای موجود(۲۰۱۹)جمعیت ۶۶۲ میلیون نفری جنوب شرقی آسیا دارای۴۱۶ میلیون کاربر اینترنت و ۸۵۳ میلیون اشتراک تلفن همراه است.
با نگاه به نمودار فوق می بینیم که ژاپن سرآمد کشورهای آسیایی در دیجیتالی شدن است. این کشور بالاتر از کانادا قرار داشته و رتبه هشتم را به خود اختصاص داده است. نیوزیلند و کره جنوبی بعد از کانادا در جایگاه ۱۰ و ۱۱ قرار گرفته اند. اما وضعیت چین به عنوان دومین اقتصاد جهان خیلی مطلوب نیست. این کشور بعد از اتحادیه اروپا و قبل از روسیه قرار داشته و از جایگاه سیزدهم برخوردار است.
در آخرین گزارش کمسیون اروپا (سال ۲۰۲۰) آمریکا دارای بیشترین امتیاز در میان کشورهای جهان است. بعد از آن چهار کشور برتر اتحادیه اروپا شامل فنلاند، سوئد، هلند و دانمارک قرار دارند.
کشورهای مکزیک، برزیل، شیلی و ترکیه به ترتیب چهار کشور انتهایی این رتبه بندی را تشکیل می‌دهند.
هرچند در این گزارش نامی از ایران ذکر نشده است اما به گزارش ایرنا و براساس داده‌های آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در سال ۲۰۱۹ نرخ رشد هسته اصلی اقتصاد دیجیتال در سال ۱۳۹۲ به میزان ۲.۲۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد که این آمار در سال ۱۳۹۶ به ۲.۵ درصد و در سال ۱۳۹۸ به چهار درصد رسیده است.
بنابراین شاهدیم که در این دو سال هسته اصلی اقتصاد دیجیتال که زیرساخت‌های آن را شامل می‌شود، ۶۰ درصد رشد کرده است؛ ساختاری که سبب شده براساس همان آمار، سهم کل اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی که در سال ۱۳۹۲ به میزان ۳.۶۸ درصد بوده، در سال ۱۳۹۶ به ۴.۱۱ درصد و در سال ۱۳۹۸ به ۶.۵ درصد برسد.