به گزارش خبرنگار ایرنا، از زمان آغاز دور جدید مناقشه قره باغ در ششم مهر روسیه به عنوان یکی از سران گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا از طرف های مناقشه خواست اقدامات نظامی را متوقف و به پای میز مذاکره بازگردند.
مسکو تلاش کرد در دور جدید مناقشه در قره باغ از هیچ یک از طرف های درگیر جانبداری نکند تا بتواند نقش میانجی را در بین طرف های ارمنستانی و آذربایجانی ایفاء کند.
توافق روز شنبه ۱۸ مهر ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای برقراری آتش بس در قره باغ نیز نشان داد که مسکو به دنبال حل بحران قره باغ است و قصد ندارد به نفع یکی از طرفین در این جنگ دخالت کند.
به ایتکار طرف روسی وزیران خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مسکو نشستی برگزار کردند و دو طرف در مورد یک سند مشترک و برقراری آتش بس در منطقه قره باغ به توافق رسیدند.
روسیه به دلیل اینکه شریک سنتی ارمنستان و جمهوری آذربایجان است تاکنون تلاش کرده است تا اقدامات این کشور به گونه ای باشد که ساختار روابط و همکاری های مسکو با ایروان و باکو آسیب نبیند.
تاریخچه جنگ در قره باغ
مناقشه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ کوهستانی در سال ۱۹۸۸ میلادی آغاز و در سال ۱۹۹۲ به درگیری نظامی ۲ کشور منجر شد.
در نتیجه این مناقشه، منطقه قره باغ کوهستانی جمهوری آذربایجان و هفت شهرستان همجوار آن تحت اشغال نیروهای ارمنستان در آمد.
در ماه می ۱۹۹۴ (اردیبهشت ۱۳۷۳) میان طرفین مناقشه، آتش بس برقرار شد اما میانجیگری بین المللی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به ریاست مشترک روسیه، فرانسه و آمریکا برای حل مسالمت آمیز این مناقشه تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.
شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۳ و در جریان جنگ قره باغ چهار قطعنامه در باره این مناقشه صادر کرده و در آن خواستار خروج نیروهای ارمنستان از این منطقه شده است.
در ماه آوریل سال ۲۰۱۶(اردیبهشت ۱۳۹۵) درگیری های سنگینی بین نیروهای آذربایجان و ارمنستان در منطقه ای در نزدیکی روستای تالش در قره باغ رخ داد که به گفته مقام های آذری ۲ هزار هکتار از اراضی مورد مناقشه به تصرف ارتش جمهوری آذربایجان درآمد و در این درگیریها دهها نفر از نیروهای دو طرف کشته شدند.
در ماه جولای سال جاری(مرداد) نیز درگیری های مرزی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان رخ داد که نزدیک به دو هفته بطول انجامید و حدود ۲۰ کشته و چندین تن مجروح شدند.
دولت ارمنستان اعلام کرده است که منطقه قره باغ باید استقلال بیابد و هفت شهرستان جمهوری آذربایجان در مجاورت این منطقه که تحت تصرف نیروهای ارمنی است منطقه امنیتی بوده و (ایروان) حاضر نیست آن را به این سادگی تحویل دهد و در واقع پس از به رسمیت شناخته شدن استقلال این منطقه هفت شهرستان را به جمهوری آذربایجان تحویل می دهد.
انتظارات ارمنستان از روسیه برای حمایت از این کشور
دولت ارمنستان با توجه به حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان و بویژه اخبار مبنی بر مدیریت عملیات نظامی آذربایجان در قره باغ از سوی ترکیه انتظار داشت که روسیه از این کشور حمایت کند.
این توقع ایروان بویژه باتوجه به عضویت ارمنستان در سازمان پیمان امنیت جمعی که روسیه هسته مرکزی آن را تشکیل می دهد شکل گرفته بود.
به همین دلیل با توجه به روابط مستحکم بین ارمنستان و روسیه، نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در طول دو هفته اخیر پنج بار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه گفت وگوی تلفنی کرد.
رئیس جمهوری روسیه در این گفت وگوهای تلفنی بر لزوم برقراری آتش بس در منطقه قره باغ تاکید کرد.
پوتین با تاکید بر ضرورت توقف فوری جنگ و از سرگیری تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک برای حل و فصل مناقشه در راستای بیانیه سران گروه مینسک شامل روسای جمهوری روسیه، فرانسه و آمریکا تاکید کرد.
نخست وزیر ارمنستان در این حین در پیامی تلویزیونی خطاب به مردم این کشور ابراز امیدواری کرده بود که روسیه در چارچوب تعهدات خود در سازمان پیمان امنیت جمعی از ارمنستان در برابر جمهوری آذربایجان حمایت می کند.
پاشینیان در گفت وگو با شبکه تلویزیونی روسی ار. ب. کا، در مورد مکالمه تلفنی اخیر خود با پوتین گفت که بخش اصلی گفت وگوی دو طرف به اوضاع منطقه قفقاز جنوبی و حضور تروریست ها و مزدوران خارجی در این منطقه اختصاص داشت.
به گفته وی در گفت وگو با پوتین، همکاری ارمنستان و روسیه در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی بررسی شد.
نخست وزیر ارمنستان گفت: روسیه متحد استراتژیک ارمنستان است و ما توافق های مشخصی داریم که به عرصه امنیتی مربوط می شود.
آرمن سرکیسیان رئیس جمهوری ارمنستان نیز در پیامی به پوتین ابراز امیدواری کرد که با تلاش های روسیه، جنگ و خونریزی در قره باغ در نزدیک ترین زمان ممکن متوقف شود.
به گزارش دفتر مطبوعاتی رئیس جمهوری ارمنستان، سرکیسیان در پیام خود نوشت: ارمنستان سهم پوتین در توسعه روابط اتحادی دو کشور و همکاری های سودمند دوجانبه در عرصه های سیاسی، اقتصادی، نظامی، فنی- نظامی و انسانی را بسیار مهم می داند.
تعهدات روسیه شامل قره‌باغ نمی‌شود
اما مقام های روسیه اعلام کرده اند که تعهدات روسیه در چارچوب پیمان امنیت جمعی شامل قره باغ نمی شود و با توجه به این موضوع، دولت ارمنستان نمی تواند به حمایت های روسیه در مناقشه قره باغ برخوردار شود.
دمیتری پسکوف سخنگوی رئیس جمهوری روسیه به تازگی در این رابطه اعلام کرد که تعهدات روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی درحالی که شامل امنیت ارمنستان می شود، منطقه قره باغ را دربرنمی گیرد.
ولادیمیر پوتین پیش تر با یادآوری اینکه ارمنستان عضو پیمان امنیت جمعی است، خاطرنشان کرده بود که روسیه در برابر این کشور تعهدات مشخصی دارد.
پسکوف درباره تعهد در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی اظهار داشت: این تعهدات در عرصه تامین امنیت است. به این صورت که در شرایطی که کشور عضو پیمان امنیت جمعی هدف حمله قرار بگیرد سایر شرکت کنندگان در پیمان موظف به دفاع از آن عضو خواهند بود.
«استانیسلاو زاس» دبیرکل سازمان پیمان امنیت جمعی نیز تهدید ثبات و حاکمیت ارمنستان یا حمله نظامی مستقیم به این کشور را دو شرط اصلی برای دخالت این سازمان در جنگ قره باغ بیان و در عین حال ابراز اطمینان کرد که این شروطبه دلیل پایبندی باکو به حاکمیت ایروان تحقق نمی‌یابد.
وی در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس روسیه تصریح کرد: اولین شرط دخالت این سازمان زمانی است که تهدیدهای واقعی امنیت، ثبات، حاکمیت و تمامیت هر یک از کشورهای عضو را تهدید کند و در صورت درخواست این کشور سازمان امنیت جمعی حق دارد که پشتیبانی لازم را انجام دهد.
وی افزود: مورد بعدی تهاجم یعنی حمله نظامی صورت گیرد که این مورد به عنوان تجاوز به ایالات ما تلقی می‌شود و در این حالت به درخواست طرف هدف تجاوز، بلافاصله با همه نوع کمک از سوی سازمان امنیت جمعی از جمله نظامی محقق می‌شود.
سازمان پیمان امنیت جمعی در سال ۲۰۰۲میلادی ایجاد شد و کشورهای روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان اعضای دائم آن هستند و افغانستان و صربستان نیز از سال ۲۰۱۳ تاکنون به عنوان اعضای ناظر به عضویت این سازمان درآمدند.
تلاش روسیه برای حفظ تعادل در روابط با ارمنستان و جمهوری آذربایجان
روسیه تلاش کرد تا روابط این کشور با ارمنستان در دوره مناقشه قره باغ، به روابط بین مسکو و باکو آسیب وارد نکند.
در این راستا در روزهای اخیر ولادیمیر پوتین و الهام علی اف روسای جمهوری روسیه و جمهوری آذربایجان با یکدیگر گفت وگوی تلفنی کرده و دو طرف مناقشه قره باغ و نیز روابط راهبردی و همکاری های دو کشور در حوزه های مختلف را بررسی کردند.
میخاییل میشوستین و علی اسدوف نخست وزیران روسیه و جمهوری آذربایجان در گفت وگویی تلفنی، بر لزوم برقراری صلح در منطقه قفقاز جنوبی تاکید کردند.
پایگاه اطلاع رسانی دولت روسیه نوشت نخست وزیران دو کشور در این گفت وگوی تلفنی درباره مسائل مهم همکاریهای اقتصادی و بازرگانی و انسانی گفت وگو کردند.
مسکو با باکو در چارچوب سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع (جامعه همسود) همکاری می کند و دو کشور پنج کشور ساحلی دریای خزر هستند که برای حل مسائل این دریا تلاش می کنند.
روسیه همچنین با جمهوری آدربایجان در حوزه انرژی همکاری می کند و شرکت گازپروم بخشی از گاز صادراتی به کشورهای اروپایی را از آذربایجان با قیمت پایین تر خریداری می کند و دو کشور در سالهای اخیر در عرصه همکاریهای گسترده ای داشته اند.
روسیه و جمهوری آذربایجان همچنین در طرح کریدور حمل و نقل بین المللی شمال -جنوب که ایران نیز بخش مهم آن را تشکیل می دهد همکاری می کنند و از طریق این مسیر مهم کالاها و محموله ها از جنوب آسیا و از طریق ایران و روسیه به کشورهای شمال اروپا و منطقه اسکاندیناوی حمل می شود.
با این اوصاف، روسیه و جمهوری آذربایجان روابط راهبردی بسیار مهمی دارند و برای همکاریها با یکدیگر بطور متقابل اهمیت فراوان قائل هستند.
روسیه همچنین تامین کننده بخش قابل توجهی از تسلیحات مورد نیاز جمهوری آذربایجان است و تاکنون میلیاردها دلار سلاح به این کشور فروخته است.
باتوجه به این وضع روابط، روسیه برای توسعه روابط با جمهوری آذربایجان و ارمنستان اهمیت فراوان قائل است.
در راستای اجرای این سیاست، وزیران خارجه و دفاع روسیه در حدود دو هفته مناقشه قره باغ با همتایان خود از جمهوری آذربایجان تماس گرفته و درباره مسائل مختلف در وهله اول آتش بس در خطوط حائل در قره باغ گفت وگو کردند.
البته بخش مهم این تلاش ها، برعهده سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه بود که چند دور گفت وگو با همتایان ارمنی و آذربایجانی خود داشت.
آتش بسی که با تلاش روسیه شکل گرفت
لاوروف روز گذشته در مذاکرات مسکو که با حضور وی و زهراب مناتسکانیان و جیحون بایراموف وزیران خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مدت بیش از ۱۰ ساعت برگزار شد شرکت کرد که نتیجه آن بیانیه ای ۴ ماده ای بود.
ماده اصلی این بیانیه برقراری آتش بس یک روزه بین نیروهای آذری و ارمنی در قره باغ بود که از ساعت ۱۲ ظهر امروز به وقت مسکو به اجرا گذاشته شد.
این آتش بس که به درخواست ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه برقرار شده به منظور مبادله اسرا و انتقال اجساد کشته شدگان از میدان های نبرد قره باغ صورت گرفته و انتظار می رود طرف های درگیر آن را کمابیش رعایت کنند.
در نهایت می توان گفت مناقشه قره باغ یک بار دیگر توانمندی روسیه برای تاثیرگذاری بر روندهای سیاسی و امنیتی منطقه قفقاز جنوبی را بخوبی نشان داد و ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز به این موضوع توجه دارند و هرچند که ایروان بر متحد خود روسیه تکیه کرده است اما مسکو نشان می دهد که در مساله قره باغ برای حمایت آمادگی ندارد و جمهوری آذربایجان نیز که به حمایت ترکیه دل بسته و پشتیبانی آن کشور و توانایی مالی برای تجهیز ارتش خود به تسلیحات پیشرفته برخوردار می باشد خود را از حمایت نظامی و امنیتی روسیه بی نیاز می بیند.