داستان کوتاه و رمان مانند بیشتر پدیده‌های مدرن دیگر برای ما ایرانی‌ها محصولاتی وارداتی اند. از همان زمان که محمدعلی جمالزاده (۱۲۷۰ تا ۱۳۷۶) یکی بود یکی نبودش را با الهام از الگوهای غربی نوشت، نویسنده ایرانی به مصرف‌کننده تولیدات غربی تبدیل شد- و هر چند در آن لحظه نخست آشنایی با یک قالب هنری جدید می‌توانست امتیازی هم باشد یا حتی لازم تلقی شود، ایراد کار این‌جاست که -این روند هنوز هم بعد چیزی حدود ۹۰ سال کم‌و بیش ادامه دارد. (حرفه داستان‌نویس، جلد ۱، ص. ۹)
خوشبختانه در دو دهه گذشته کتاب‌های زیادی در تعریف، بسط و گسترش عناصر داستان از جمله لحن، فضاسازی، زاویه دید، شخصیت‌پردازی و ...نگاشته و ترجمه شده است...با این همه برخی از مفاهیم، آن قدر که باید، به صورت یک پیوستار مطرح نشده اند...یا بومی نشده‌اند (حرکت در مه، ص. ۲۸).
این دو نقل قول نشان می‌دهد هنوز در مورد کتاب‌های تئوری ادبیات داستانی و حوزه‌های جدید آن مانند نویسندگی خلاق جاهای خالی وجود دارد. با وجود این، هر چه علاقه به ترجمه داستان‌های خارجی در ایران زیاد است و گاه یک اثر (بیشتر آثار پرفروش یا جایزه گرفته خارجی) به سرعت و توسط چند نفر ترجمه می‌شوند، کتاب‌های نقد ادبی، داستان‌نویسی و اجزاء آن مانند شیوه‌های روایت و دیگر موضوعات مرتبط توجه علاقه‌مندان و مترجمان را کمتر برای ترجمه برمی‌انگیزد.
فهرست ذیل مجموعه‌ای شامل ۱۰ عنوان به انتخاب آنتونی آناگساگورو/ Anthony Anaxagorou شاعر و نویسنده انگلیسی (متولد ۱۹۸۳) است. آثار گردآمده در این مجموعه از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ به تدریج به بازار کتاب در انگلیس و آمریکا آمده‌اند، نام‌های بسیار مشهوری چون تونی موریسون (۱۹۳۱ تا ۲۰۱۹) نویسنده آمریکایی و برنده جایزه نوبل یا زدی اسمیت (متولد ۱۹۷۵) نویسنده انگلیسی در میان نویسندگان این مجموعه به چشم می‌خورد که اتفاقا داستان‌هایی هم از آنها ترجمه شده؛ ولی مقالات یا آثار تئوریک مرتبط با نویسندگی خیر و تاجایی که امکان جست‌وجوی آثار منتشرشده فارسی وجود دارد هیچ کدام از این آثار به فارسی برگردانده نشده‌اند. با وجود این، فرصت خوبی برای علاقه‌مندان به ادبیات و نویسندگی هستند که دانش خود را در این زمینه بالا ببرد و البته پیشنهادی برای مترجمان علاقه‌مند ادبی که این آثار را هم در نظر داشته باشند.
نویسنده در خلا زندگی نمی‌کند
آناگساگورو که خود نیز در سال جاری کتابی در مورد نوشتن به نام چطور بنویسیم؟/ How to Write It (۲۰۲۰) نگاشته است، در ابتدای این مطلب در روزنامه گاردین می‌نویسد: وقتی کتاب چطور بنویسیم؟ را می‌نوشتم روی جنبه‌های مختلف نوشتن و تکامل نوشته تمرکز کردم که هم وجود تئوریک و هم بین‌فردی را دربرمی‌گرفت. هیچ نویسنده‌ای در خلا زندگی نمی‌کند و کار نویسنده توجه همیشگی و همواره به پیرامون است. هیچ قانون یگانه‌ای وجود ندارد و هر چیزی ممکن است. تنها مواد مورد نیاز مقداری واژه و یک طرح کلی است؛ همین امر هنر نوشتن را فریبنده و در همان حال سخت و ترسناک می‌کند. این کتاب‌ها مجموعه‌ای متنوع از جهت طرح اصلی و ژانر کلی است و خواننده را به سوی روش‌های بهتر و جالب تر برای اندیشیدن و چطور نوشتن و انتخاب واژه ها در نهایت راهنمایی می‌کند.
نویسندگی خلاق یعنی روی کاغذ آوردن افکار و ایده‌ها به روشی خلاقانه. برخلاف نگارش علمی و دانشگاهی که بر انتقال اطلاعات و حقایق عینی و مستند تمرکز دارد، در نویسندگی خلاق هدف نویسنده بیان یک پیام به واسطه خیال، خلاقیت و نوآوری است. نویسنده در این نوع نگارش، داستانی را از طریق خلق تصاویری با بار حسی روایت می‌کند تا ضمن سرگرم کردن خواننده تجربیات انسانی چون عشق و فقدان را با استفاده از قلم خود در یک قطعه شعر، داستانی کوتاه یا رمانی بلند به اشتراک بگذارد.
نفرت از شعر (The Hatred of Poetry) نوشته بن لرنر
نفرت از شعر تفکری خردمندانه است در باب کارکرد فرهنگی آن. بن لرنر/ Ben Lerner شاعر، داستان‌نویس، منتقد و جستارنویس آمریکایی (متولد ۱۹۷۹) در این کتاب که سال ۲۰۱۶ به بازار آمده است، با کمال‌گرایی کمتر نسبت به دیگر نقدهای انجام شده در مورد شعر، استدلالی غنی و چندلایه درباره دلایلی که نویسندگان و خوانندگان به شعر روی می‌آورند ارائه می‌دهد. وی همچنین بررسی می‌کند چرا شعر اغلب به اشتباه به عنوان قالبی نخبه‌گرا یا خسته‌کننده برداشت می‌شود و از ما به عنوان مخاطب می‌خواهد در ارزشی که امروز برای قالب‌های هنری قائل هستیم، تجدیدنظر کنیم.
صدایت را پیدا کن (Find Your Voice) نوشته انجی توماس
یکی از سخت‌ترین مراحل نویسندگی خلاق این است که صدای خود را پیدا کرده و الهام و خیال خود را قربانی اغنای سلیقه مخاطب نکنید. انجی توماس/ Angie Thomas نویسنده ادبیات کودک و نوجوان آمریکایی (۱۹۸۳) در کتاب صدایت را پیدا کن که سال جاری میلادی به بازار آمده است به کسانی که به دنبال داستان یا رمان‌نویسی هستند، توصیه‌هایی صریح ارائه می‌دهد.
وی با صداقتی جذاب درباره تمام مراحل نویسندگی می‌نویسد از بازماندگی ذهنی نویسنده گرفته تا این که پیش‌نویس نهایی باید چگونه باشد. این کتاب همچنین حاوی دستورالعمل‌ها، تمرین‌های نوشتاری و سایر نکات و پیشنهادات لازم برای کمک به نویسندگان نیز هست. از توماس یک کتاب نفرتی که می‌کاری با چند ترجمه به فارسی در دست است.
زبانشناسی و اهمیت آن (Linguistics: Why It Matters) از جفری کی. پولوم
اگر زبان همواره در تغییر است و قوانین حاکم بر ساخت جمله، معنا و منطق همیشه درجایی با هم مغایرت دارند، پس حالت‌های متعارف زبان و زبانشناسی چه چیزی را درباره ما، فرهنگ و رابطه‌مان با جهان مادی به ما میگوید؟ جفری پولوم Geoffrey K. Pullum، زبانشناس انگیسی و پژوهشگر حوزه مطالعه انگلیسی متولد (۱۹۴۵) در کتاب زبانشناسی و اهمیت آن (۲۰۱۸)، از طریق یک مطالعه علمی درباره زبان‌های رایج در جوامع انسانی- شامل دستور زبان، اجزا و محدودیت‌هاشان- به چند سوال فلسفی پاسخ می‌دهد. این کتاب منبعی جذاب و در دسترس برای علاقه‌مندان به سازوکار کلمات است.
جنون، چرخ شکنجه و عسل (Madness, Rack, and Honey) نوشته مری روفل
کتاب جنون، چرخ شکنجه و عسل که سال ۲۰۱۲ منتشر شد است حاوی مجموعه‌ای گردآوری شده از سخنرانی‌های مری روفل Mary Ruefle شاعر و استاد دانشگاه آمریکایی و نامزد جایزه پولیتزیر آمریکایی (متولد ۱۹۵۲) است که برخی از جنبه‌های اصلی ذهن و کار این نویسنده را برای مخاطب می‌شکافد. روفل در کشف موضوعات گسترده و پیچیده با شفافیتی طبیعی و اصیل توانایی حیرت‌انگیزی دارد تا جایی که احساس می‌کنید با خواندن تنها چند صفحه، به دیدگاه کاملا جدیدی دست پیدا کرده‌اید.
مضامین طرح شده در این کتاب طیف وسیعی از موضوعات را دربرمی‌گیرد؛ از پیروی از عواطف و احساسات در شعر تا ترس، مطلع نویسی و موضوعاتی که در طول کتاب بارها بهشان اشاره می‌شود. به گفته روفل، شعر کار تمام شده ذهن است و نه کار یک ذهن تمام شده.
آسان بگیر (Feel Free) اثر زیدی اسمیت
راحت باش که سال ۲۰۱۸ به بازار آمد مجموعه مقاله‌های زیدی اسمیت/ Zadie Smith نویسنده انگلیسی و استاد نویسندگی خلاق در دانشگاه نیویورک (متولد ۱۹۷۵) از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ است که پس از تشریح آثار فلسفی او، بر شغل وی به عنوان یک داستان‌نویس تمرکز می‌کند. اسمیت در یکی از این مقاله‌ها با عنوان منی که من نیستم (The I Who Is Not Me) نقش زندگی‌نامه شخصی نویسنده روی داستان‌نویسی را استنتاج می‌کند و رویکرد خود را درباره دیدگاه‌های حساس و بعضا دوگانه نژادی، طبقاتی و قومی در جامعه انگلیس توضیح می‌دهد.
از زیدی اسمیت که نویسنده مطرح این روزهای انگلیس است، چند اثر به فارسی ترجمه شده است: دندان سپید، سفارت کامبوج، ماجرا فقط این نبود و واپسین عشق و داستان‌های دیگر.
پیوندها (Threads) نوشته بانو کاپیل، نیشا رامایا و ساندیپ پارمار
ضمیر من در شعر به چه کسی برمی‌گردد؟ وقتی شاعران از ضمیر من استفاده می‌کنند آیا شخصا خود گوینده را مجسم می‌کنند یا به چیزی بزرگتر و پیچیده‌تر اشاره دارند؟ این من ثابت است یا رخنه‌پذیر؟ این‌ها چند نمونه از سوالاتی است که در کتاب پیوندها مطرح می‌شود. این کتاب کارکرد ضمیر من در رابطه با سفیدپوست، مرد و انگلیسی بودن را تشریح می‌کند.
مقالات کوتاه و در عین حال دقیق این کتاب نوشته بانو کاپیل، نیشا رامایا و ساندیپ پارمار/ Sandeep Parmar, Nisha Ramayya and Bhanu Kapil که سال ۲۰۱۸ منتشر شد قدرت تسلط و برتری سفیدپوست بودن را در ادبیات و زبان بررسی کرده و نشان می‌دهد نویسندگانی که خارج از الگوی غالب هستند چگونه به خاطر مواضع و دیدگاه‌هایی که روی کاغذ می‌آورند، حساب پس می‌دهند.
دهان پرخون (Mouth Full of Blood) نوشته تونی موریسون
دهان پرخون مجموعه‌ای از مقالات و سخنرانی‌های تونی موریسون داستان‌نویس آمریکایی و برنده فقید جایزه نوبل است که علاوه بر تفکرات پردرایت وی درباره موضوع شهروندی، نژاد و هنر، بینش‌های ارزشمند او در زمینه نوشتن را نیز به مخاطب ارائه می‌دهد.
موریسون در این مجموعه سخنرانی‌ها که بعد از مرگ وی گردآوری و فوریه ۲۰۱۹ منتشر شده است، از بازبینی‌هایی میگوید که در مشهورترین رمان خود یعنی معشوق (Beloved) انجام داده و به روش‌هایی که نویسندگان محلی می‌تواند داستان‌های جدید خلق کنند، می‌پردازد. به نقل از موریسون، کار ما به عنوان نویسنده، یادآوری است و برای یادآوری این جهان باید آن را خلق کرد.
موریسون که ۱۵ مرداد ۱۳۹۸ بعد از هشتادوهشت سال خواندن و نوشتن و گام زدن در دنیای ادبیات بار سفر به دنیای باقی بست، مدت‌ها پیش از مرگ شهرت را تجربه کرده بود و از وی کتاب‌های زیادی به زبان های مختلف از جمله فارسی ترجمه شده است. آبی‌ترین چشم، دلبند، قدم اول، جاز، بهشت، سرود سلیمان هر کدام با چند ترجمه به زبان فارسی در دست هستند.
در باب شعر (On Poetry) اثر جاناتان دیویدسون
شعر را می‌توان یک قالب ادبی دشوار یا تمرینی برای تجزیه و تحلیل فرض کرد که در محافل هنری کوچک و کلاس های درس خلاصه می‌شود. یکی از نقاط قوت سبک نگارش جاناتان دیویدسون/ Jonathan Davidson شاعر و نویسنده انگلیسی و چهره رسانه‌ای برنامه‌های ادبی (متولد ۱۹۶۴) این است که شعر را به حسی صمیمی و شخصی بدل می‌کند، نه چیزی خشک یا دور از دسترس.
رویکرد او درباره تاثیر برخی شعرهای خاص بر مخاطب، بدون آن که دستچین شده و انحصاری باشد، سنجیده است. در باب شعر که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، کتابی به‌جا و پرمایه برای نویسندگانی است که علاقه دارند بدانند شعرها چگونه در تمام طول عمر با ما می‌مانند.
مقالات (Essays) اثر لیدیا دیویس
از داستانَک گرفته تا داستان کوتاه، دیویس به عنوان یکی از نویسندگان برجسته این سبک شناخته می‌شود. لیدیا دیویس/ Lydia Davis شاعر، مترجم و نویسنده آمریکایی (متولد ۱۹۴۷) در کتاب مقالات که سال ۲۰۱۹ به بازار آمد، به مراحل نوشتن خود و رابطه‌ای که با تجربه‌گرایی، قالب و کارکردهای زبان دارد می‌پردازد. دیویس در این کتاب این که مخاطب چگونه معنای یک داستان را درک می‌کند و همچنین ایده خطر و اختصار در داستانک‌ها را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
مقاله‌گرایی (Essayism) نوشته برایان دیلون
دیلون نویسنده و استاد نویسندگی خلاق در دانشگاه کویین مری انگلیس مقاله را در یک جمله؛ یعنی آزمایش توجه (experiment in attention) خلاصه می‌کند. پویایی و و وزن سنگینی که وی در این اثر با نام کامل Essayism: On Form, Feeling, and Nonfiction مقاله‌گرایی؛ در باب فرم، استعداد و ژانر غیرداستانی منتشرشده در سال ۲۰۱۷ به فرم مقاله می‌دهد، واضح می‌کند چطور و چرا مقاله و مقاله‌نویسی از اواخر قرون وسطی تا زمان حاضر فضای فرهنگی و سیاسی جامعه را تغییر داده‌اند. این اثر تحقیقی صریح و کمیاب در مورد یکی از محبوب‌ترین و در عین حال چالش برانگیزترین حوزه‌های نوشتاری است.