سی و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان که روز گذشته به ایستگاه پایانی رسید، اولین دوره‌ای بود که حضور خود را به واسطۀ فضای وب و به صورت آنلاین برگزار می‌کرد.
نادره ترکمانی که پیش‌تر در آثاری همچون رامینالدو، گورداله و عمه‌غوله و خاله سوسکه به عنوان «کارگردان»، «نویسنده فیلمنامه»، «بازنویسی فیلمنامه» حضور داشته و امسال نیز با فیلم بازیگوش‌ها (این فیلم در بخش فیلم‌های بلند داستانی ایران در جشنواره اکران شد) در سی و سومین جشنواره بین المللی کودک و نوجوان حضور داشت و هیئت داوران کودک و نوجوان ایران رأی خود را به نادره ترکمانی برای فیلم بازیگوش‌ها اهدا کرد، در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، بیان کرد: فیلم بازیگوش‌ها سومین کار بلند سینمایی من و قصه چند بچه در یک روستاست که مشکلی ناخواسته را برای خود ایجاد می‌کنند و مسیر قصه و داستان در جهت حل این مشکل شکل می‌گیرد؛ درنهایت حل این مشکل باعث دوستی و رفاقت آنها با یکی دیگر از بچه‌های همان روستا می‌شود
دو سه نفر از بچه‌های فیلم از بچه‌های محلی همان منطقه اطراف بابلسر هستند و بازیگران آن مهران رجبی، نعیمه نظام دوست، ساناز سماواتی، پارسیا شکوری، مهیار مجیب و امیررضا فرامرزی هستند.
وی با اشاره به نوع قصه این فیلم ادامه داد: قصه اساساً به یک ماجرای ساده در یکی از روستاهای ایران مربوط است و نقش‌آفرینان اصلی آن بچه‌ها هستند. این قصه (نوع داستان، نوع شخصیت‌ها، نوع ماجرا) می‌طلبید که در یک منطقه روستایی باشد و ترجیحاً به‌واسطه فضایی که شمال کشور در اختیار ما می‌گذارد و موقعیت سرسبزی که دارد، ترجیح دادیم که در شمال کشور و آن هم در فصل سبز سال یعنی بهار باشد.
تهیه‌کننده فیلم مازندرانی است و به همین دلیل این فیلم در روستاهای حاشیه بابلسر تهیه شد؛ چنانچه در فیلم هم با شخصیت‌هایی مواجهه می‌شوید که نیمچه لهجه مازندرانی دارند.
ترکمانی در پاسخ به این پرسش که آیا این فیلم در دوران کرونا ساخته شده است، گفت: خوشبختانه این فیلم در دوران کرونا ساخته نشد و در دوره‌ای ساخته شد که با فراغ بال می‌توانستیم این فیلم را بسازیم، ماسکی نبود و مناسبات خیلی ساده‌تر برگزار می‌شد. امیدوارم که به زودی به همان شرایط و روزها بازگردیم چرا که فیلمسازی در شرایط امروز بسیار پرمخاطره و سخت است.
فیلمسازی کودک حوزه‌ای محدود و بسته نیست
این کارگردان در پاسخ به این پرسش که آیا سینمای کودک و نوجوان تخصصی خاص و ویژه می‌طلبد که هرکسی را یارای ورود به آن نیست، گفت: رشته تحصیلی من سینما است؛ هم آن را خوانده‌ام و هم تدریس کرده‌ام، درنتیجه با جوانب متعدد و گرایش‌های مختلف آن آشنا هستم؛ بر این اساس سینما به‌طورکلی و در یک قالب عام، یکسری اطلاعات و دانش و تخصص را به فردی که سینماگر هست می‌دهد یا آن فرد باید این را به هر طریق (کسب تحصیلات یا به‌صورت تجربه و تکرار و ممارست) کسب کند؛ این به شکل عمومی است و هرکسی را که بتوان عنوان سینماگر را به او اطلاق کرد، باید این توانایی‌ها و داشته‌ها را در خود داشته یا پرورش دهد و یا کسب کند.
این موضوعی عمومی است و فرقی نمی‌کند که فرد می‌خواهد فیلم جنگی بسازد یا فیلم اجتماعی یا فیلم برای کودک؛ این اطلاعات کلی برای تمام سینماگران که فیلم می‌سازند، لازم است.
فیلم مخاطب خودش را پیدا می‌کند
وی ادامه داد: ما در جهان، این تقسیم‌بندی‌ها را نداریم. در سینمای غیر از کشور ما و در سایر سینماهای دنیا، می‌گویند فیلم مخاطب خودش را پیدا می‌کند یا مخاطب فیلم خودش را پیدا خواهد کرد. بسیاری از آثاری که امروز ممکن است ببینیم (انیمیشن یا رئال) تیتر سینمای کودک را روی خود ندارند؛ یعنی این فیلم ساخته نشده است به این دلیل خاص که این سینماگر، سینماگر کودک است.
و بر این اساس آن فیلم شناسه‌هایی را دارد و یا مناسباتی در آن هست که مخاطب کودک از دیدن آن لذت می‌برد؛ گاهی ممکن است مخاطب بزرگسال هم از دیدن این فیلم لذت ببرد؛ و گاهی هم کودک، هم نوجوان، هم جوان و حتی سالمندان از آن لذت می‌برند.
ترکمانی تاکید کرد: بنابراین چنین تعریفی اصولاً غلط است که فیلم صرفاً برای کودک و نوجوان ساخته‌شده و این‌که بگوییم این موضوع یک ویژگی کاملاً مشخص و معین دارد که کودکان جذب آن بشوند و بزرگ‌سالان نشوند.
وی افزود: اگر ما یک شناسه کلی نسبت به مخاطبینمان داشته باشیم و در ردیف فیلم‌نامه‌هایی که قرار است برای تولیدمان انتخاب کنیم، به سمتی برویم که نکاتی را که می‌دانیم عارضه است و ممکن است به ساختار فیلم کودک و نوجوان و خانواده صدمه بزند حذف شود، هر سه این گروه (کودک، نوجوان و بزرگسال) به آن جذب می‌شوند.
مثلاً فیلم خواهران غریب را در چه رده‌ای می‌توان قرار داد؟ کودک؟ خانواده؟ درام اجتماعی برای همه؟ البته که همه این‌ها را در خودش جا داده است اما وقتی به نمایش درمی‌آید کودک هم از دیدن آن لذت می‌برد، همچنان که جوان و نوجوان و خانواده مخاطب آن هستند.
باید به سمت سینمای سالم برویم
این کارگردان تصریح کرد: بنابراین بقول جناب ایرج طهماسب ما باید به سمت سینمای سالم برویم. سینمای سالمی که کودک و نوجوان و خانواده هرکدام از آن لذت ببرند و در جایگاه اثری هنری‌ای باشد که بتواند اوقات فراغت بینندگان و مخاطبان را به بهترین شکل ممکن پر کند.
البته یکسری فیلم داریم که کاملاً ویژه بزرگسال است؛ و رده‌بندی سنی دارد. این مجزا از مواردی بود که من عرض کردم؛ یعنی فیلمسازی که آن نوع از فیلم را می‌سازد، آن را صرفاً برای مخاطب بزرگسال می‌سازد.
ترکمانی در پاسخ به این پرسش که در نتیجه و بر این اساس سینمایی مختص کودک و نوجوان وجود دارد یا خیر، گفت: سینمیا مختص کودک و نوجوان مختص داریم اما فکر می‌کنیم باید مقداری عمومی‌تر نگاه کرد؛ یعنی کودک، نوجوان و خانواده را باهم مخاطب فیلم در نظر گرفت.
کودک اگر رده سنی تا ۶ سال باشد، سؤال من این است که آیا این بچه می‌تواند بین ۸۰ تا ۹۰ دقیقه فیلم را در سالن تاریک سینما ببیند؟ اصولاً اگر قرار باشد ویژه این گروه سنی فیلم ساخته شود، باید با زمان کوتاه و با یک سری مشخصه‌های کاملاً تعریف شده از نظر رنگ، نور، سرعت، حرکت، ریتم، بازی و نوع قصه، روایت، شیوه شروع و پایان قصه باشد.
وی افزود: بنابراین به نسبت نوع مخاطب، شیوه ارائه اثر متفاوت است؛ اما آیا ما به این تقسیم‌بندی کاملاً خاص رسیده‌ایم که فیلم صرفاً و ویژه کودک ساخته شود؟ یا صرفاً ویژه جوان یا نوجوان؟ در صورت این نوع از فیلمسازی، ما مشخصه سینمایی اثر را از دست می‌دهیم؛ چون بچه‌های ۴ تا ۶ ساله تنها به سالن سینما نمی‌آیند؛ این‌ها معمولاً در شرایط حضور خانواده وارد سالن سینما می‌شوند.
البته با توجه به این‌که سینما تقریباً تعطیل شده است، حتی اگر تلویزیون را هم در نظر بگیریم یا فضای آنلاینی که بچه‌ها قرار است در آن فیلم ببینند، باز این ترجیح وجود دارد که اگر بچه، کودک بین ۳ تا ۶ ساله است، باید در معرض کارهایی باشد که بسیار کوتاه هستند؛ مانند پلنگ صورتی و تام و جری. اثری سینمایی اصولاً نمی‌تواند ویژه این گروه سینمایی باشد چراکه آن بچه اساساً قصه را دریافت نمی‌کند و صرفاً در جاهایی با رقص و موسیقی و ریتم همراه شده، دست می‌زند، می‌رقصد و شادی می‌کند.
این کارگردان خاطرنشان کرد: اما می‌توانیم از این آثاری که در ایران و جهان ساخته شده است، تعدادی را جدا کرده و بگوییم این‌ها بیشتر رده سنی ۷ تا ۱۲ سال را پوشش می‌دهد که گروه سنی کودک و نوجوان است و در گروه سنی بالاتر (با توجه به تحولی که اساساً در گروه سنی نوجوان در جهان پیش‌آمده و فناوری بچه‌ها را به بلوغ جدی‌تر و سریع‌تر رسانه) آثار کاملاً متفاوت است.
باید آثار خودمان را با خودمان مقایسه کنیم
ترکمانی در ادامه و در توضیح این مطلب که امسال موفق نشده است که فیلم‌های اکران شده را در سالن یا به صورت آنلاین به تماشا بنشیند، گفت: امسال به دلیل مشکل کرونا نتوانستم از سالن فرهنگ برای دیدن آثار بلند سینمایی استفاده کنم و رعایت حال همکارانم و خودم را کردم و از طریق فضای آنلاین یکی دو اثر را دیدم.
کارهایی که دیدم خوب بودند و با توجه به بضاعت سینمای کشور باید در این موارد نظر داد؛ گاهی برخی فیلم‌های تولید ما را با فیلم‌هایی که در سطح دنیا ساخته می‌شوند، مقایسه می‌کنند. البته این مقایسه می‌تواند از جهاتی موردبررسی و تحلیل قرار گیرد اما در بسیاری از جهات نمی‌شود چراکه ما فیلم‌های خودمان را داریم و باید آثار خودمان را با خودمان مقایسه کنیم؛ و ببینیم که چقدر توانسته‌ایم در جذب مخاطب و ارتباط با او موفق باشیم.
وی ادامه داد: اگر فیلم‌ساز به این سمت برود که اثری را تولید کند که بتواند مخاطب خودش را پای اثر بنشاند و آن مخاطب از دیدن و شنیدن آن فیلم و بودن در آن لحظات در کنار صفحه تلویزیون یا سینما لذت ببرد می‌شود گفت فیلم‌ساز موفق بوده است.
با توجه به شرایطی که متأسفانه در چند سال اخیربر جامعه ما حاکم است و به‌ویژه پس از شیوع این بیماری که بچه‌ها را خانه‌نشین کرده و دیگر امکان حضور آنان در فضاهایی چون پارک و مدرسه و بازی وجود ندارد، تعهد و رسالت ما نسبت به مخاطبین خود نوع دیگری شده است و باید تلاش کنیم که دست‌کم دقایقی اوقات مفرحی را برایشان ایجاد کنیم.
برگزاری جشنواره در ایام کرونا را به فال نیک بگیریم
این کارگردان در انتها ضمن تقدیر از برگزاری سی وسومین جشنواره بین المللی کودک و نوجوان به صورت آنلاین یادآور شد: جهان دائماً درگیر مسائل و مشکلات متعدد بوده، هست و خواهد بود. این‌که به‌واسطه مشکل بزرگی که این روزها تمام مردم جهان با آن روبرو هستند، تنها گریزگاهی را که می‌تواند فرصت و مجالی و جشنی را برای سینماگران و مخاطبین کودک ایجاد کند که آثار تولید شده، جمع و دیده شوند و فرصتی برای گپ و گفت فراهم شود و دوباره همه احساس کنند که این موقعیت موقعیتی است که می‌شود در آن شاد بود و لذت برد را باید به فال نیک گرفت.
دوستانی که مخالف برگزاری جشنواره در چنین شرایطی بودند و هستند چه پیشنهاد دیگری دارند؟ جشنواره‌های دیگر را هم در پیش داریم و اگر قرار باشد همه را تعطیل کنیم دیگر چه گریزگاه، امید و انگیزه‌ای باقی خواهد ماند؟
وی افزود: همه ما می‌دانیم که کرونا همه عرصه‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده و متأثر ساخته است؛ همچنان که مدرسه، دانشگاه، پارک، سالن‌های ورزشی و ... دیگر به سیاق سابق محلی برای تفریح و گذران اوقاقت نیستند؛ در چنین شرایطی به نظرم اقدامی بسیار مفید و مؤثر بود که جشنواره برگزار شود و چراغش را به‌خصوص درمورد سینمای کودک، همچنان روشن نگه‌داریم.
عقیده‌ام به شدت این است که اگر شرایط از این هم بدتر بود بازهم باید جشنواره برگزار می‌شد.
هرخانه یک سینما، هر کودک یک داور
سی و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان براساس توافق‌نامه سازمان سینمایی، بنیاد سینمایی فارابی و شهرداری اصفهان، از ۲۷ مهر تا دوم آبان در ۲ بخش «مسابقه سینمای ایران» و «مسابقه سینمای بین‌الملل» برگزار شد.
همچنین ۱۰۷ فیلم بخش‌های مختلف جشنواره در ۶ روز در سه پلتفرم: نماوا، فیلیمو و تیوا بر اساس جدول برنامه‌ها به نمایش در آمد.
نمایش برنامه‌های مجازی (پروانه شو- اصفهان، نشست‌های خبری صاحبان آثار، بزرگداشت‌ها، افتتاحیه و اختتامیه) در ایام جشنواره، از طریق پلتفرم تیوا قابل دسترس بوده است.
همه گیری کرونا موجب شد تا این بار به جای آنکه کودکان و نوجوانان به سینما بروند و پای تماشای فیلم های جشنواره بنشینند، سینما به خانه آنها برود و با شعار هرخانه یک سینما، هر کودک یک داور، داورانی به شمار همه کودکان و نوجوانان ایرانی، آثار ارسالی به این رویداد بین المللی را تماشا و امتیازدهی کنند.
شیوع ویروس کرونا در ایران و به ویژه اصفهان، موجب شد تا هنرمندان، اهالی رسانه، داوران داخلی و بین المللی در این دوره، به اصفهان سفر نکنند و برهمین اساس، داوری بخش بین الملل جشنواره به صورت برخط برگزار شد.
شهرداران شهرهای فلورانس، بعلبک، فرایبورگ، کوالالامپور، داکار، ایسی له مولینو فرانسه در پیام‌هایی از تاثیر جشنواره در صلح و دوستی و فرهنگ و هنر و تقویت روابط و تبادلات فرهنگی و از ابتکار اصفهان در برپایی جشنواره امسال در اصفهان گفتند.