به گزارش ایرنا فرش‌های دستباف خراسان جنوبی از مشهورترین فرش‌های ایران به شمار می‌رود که تاریخچه آن به دوران حکومت شاهرخ میرزا در هرات برمی‌گردد و حدود ۷۰۰ سال پیش در این منطقه بافته می‌شد.
قالی این دیار در دهه ۷۰ تا ۸۰ آوازه جهانی داشت و در این برهه زمانی سالانه بیش از ۲۵۰ هزار متر مربع فرش دستباف در خراسان جنوبی تولید و ۹۷ درصد آن به کشورهای اروپایی صادر شد.
اکنون نیز فرش خراسان جنوبی به خصوص منطقه قهستان و مود دارای برند بین‌المللی است هرچند به اذعان بافندگان بومی فرش هر سال در گوشه و کنار این دیار تعدادی از دارهای قالی پایین کشیده و درهای کارگاه‌های دسته جمعی قالی‌بافی بسته می‌شود و استادکاران ماهر این هنر صنعت بومی به سایر مشاغل روی می‌آورند.
امسال ۱۰۰ هزار متر مربع فرش دستباف در خراسان جنوبی تولید شد که به دلیل مصرف کم در بازار داخلی و نبود صادرات اکثر آن روی دست بافنده و تجار باقی مانده است.
حضور دلالان یکی دیگر از مشکلات فرش دستباف است چرا که در خراسان جنوبی قیمت فرش را دلالان تعیین می‌کنند از همین رو مرداد سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای بین معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری، کمیته امداد امام خمینی (ره) و استانداری خراسان جنوبی مبنی بر خرید فرش دستباف روستاییان و عشایر منعقد و کمیته امداد مکلف شد در کنار دستباف‌های مددجویان، تولیدات غیرمددجویان را نیز خریدار کند تا بافندگان دغدغه فروش کمتری داشته باشند.
این تفاهم‌نامه، طرح بسیار خوبی در راستای قطع دست دلالان از بازار فرش و رونق بازار فروش این محصول بود اما فقط یک مرحله خرید فرش توسط کمیته امداد انجام شد.
بازار فرش در وضعیت رکود فروش
رییس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: رکود بازار و افزایش قیمت مواد اولیه مشکل فرش دستباف استان است.
محمدحسین کامیابی مسک در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: به دلیل صادرات کم و گاهی نبود صادرات، فرش دستباف در بدترین وضعیت خود از نظر صادرات و رکود در ۵۰ سال اخیر قرار دارد.
وی بیان کرد: ۱۰۰ هزار متر مربع فرش دستباف طی ۶ ماه نخست امسال در استان خراسان جنوبی تولید شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد افزایش دارد.
وی گفت: ارزش فرش تولیدی این استان حدود ۹۰ میلیارد تومان است که متاسفانه به دلیل صادرات ناچیز و انگشت شمار، بخش عمده‌ای از این تولیدات روی دست بافنده و تجار باقی مانده است.
رییس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی اظهار داشت: یکی از علل اصلی افزایش تولید فرش دستباف در این استان شیوع کرونا است چرا که بر اثر شیوع این ویروس تعدادی از مردم بیکار و در زمینه تولید فرش فعال شدند.
وی افزود: این افزایش تولید فرش در وضعیت رکود بازار فروش، دغدغه‌ای بزرگی است و باعث افت و رکود بیشتر بازار فرش می‌شود چرا که تولید بسیار بالاتر از مصرف و صادرات است و همه این عوامل به ضرر بافنده تمام می‌شود و به دسترنج واقعی خود نمی‌رسد.
فرش دستباف مصرف داخلی کمتری دارد
کامیابی مسک بیان کرد: از طرفی دیگر به دلیل اینکه فرش دستباف ایران نوعی کالای لوکس محسوب می‌شود در این شرایط اقتصادی مصرف کننده داخلی کمتری هم دارد و قوانین و مقررات نامناسب، شیوع کرونا، تحریم‌ها و نوع مدیریت فرش در داخل باعث کاهش صادرات این کالا شده است.
وی پیشنهاد داد که دولت بازارهای خارجی جدید را برای عرضه فرش شناسایی تا فروش فرش نیز رونق پیدا کند.
رییس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: تولید فرش دستباف مازاد بر تقاضا باعث افزایش نیافتن قیمت فرش استان شده و از آنجا که بافنده توان مالی ندارد، فرش را با قیمت کم فروخته یا پیش فروش می‌کند و متاسفانه بخش عمده‌ای از سود آن به جیب دلالان می‌رود.
وی افزود: تحریم‌ها نیز در نبود ارزآوری فرش بسیار تاثیرگذار بوده و باعث شده است که فرش سایر کشورهای منطقه جایگزین فرش کشورمان در بازارهای جهانی شود به طوری که سال گذشته صادرات کل فرش ایران ۷۰ میلیون دلار ارزآوری داشته که سهم خراسان جنوبی بسیار ناچیز بوده است.
کامیابی مسک بیمه قالی‌بافان را از دیگر مشکلات این صنعت دانست و اظهار داشت: بیش از ۵۰ هزار بافنده تمام وقت، نیمه وقت و پاره وقت در استان خراسان جنوبی فعالیت دارند که اکنون کمتر از چهار هزار نفر زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند.
طرحی که مورد استقبال قرار نگرفت
کارشناس فرش کمیته امداد خراسان جنوبی هم گفت: مددجویان استان سالانه بیش از چهار هزار متر مربع فرش را تولید می‌کنند که برای فروش به تهران ارسال می‌شود.
مهدی کشتگر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در حال حاضر سه هزار و ۱۰۰ بافنده فرش زیر پوشش این نهاد قرار دارند که در ۲ هزار و ۵۰ کارگاه خانگی و ۱۴ کارگاه تجمیعی مشغول به فعالیت هستند.
وی علت رکود بر بازار فرش دستباف استان را نبود صادرات دانست و اظهار داشت: با این شرایط، بافنده به دستمزد واقعی خود نمی‌رسد.
کشتگر گفت: با اقدامات انجام شده از جمله واگذاری فرش دستباف مددجویان استان به راهبران شغلی در کمیته امداد مشکلات کمتری در زمینه فروش فرش مددجویان داریم و راهبران شغلی همکار با کمیته امداد افراد متعهد و متخصص هستند که در زمینه تامین مواد اولیه ارزان قیمت، نظارت بر تولید با کیفیت و بازاریابی فعالیت دارند.
وی بیان کرد: ما نسبت به بازار استان در زمینه فروش فرش دستباف مددجویان مشکلی نداریم و فرش تولیدی مددجویان به صورت رایگان به مرکز ارسال می‌شود و نظارت کامل بر تولید و فروش فرش صورت می‌گیرد.
کشتگر افزود: در مرکز کشور نیز قیمت‌گذاری فرش مددجویان توسط هشت کارشناس انجام می‌شود و با اعلام قیمت کارشناسی به مددجو در صورت رضایت فرش به فروش می‌رسد.
وی گفت: مرداد ماه سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای بین معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری، کمیته امداد و استانداری خراسان جنوبی مبنی بر خرید فرش دستباف روستاییان و عشایر منعقد و در این خصوص کمیته امداد مکلف شد در کنار دستباف‌های مددجویان، تولیدات غیرمددجویان را نیز خریداری کند تا تولیدکنندگان دغدغه فروش کمتری داشته باشند.
این کارشناس فرش اضافه کرد: این تفاهم‌نامه طرح بسیار خوبی بود که متاسفانه در استان ما فقط یک مرحله خرید انجام شد در صورتی که در سایر استان‌ها از این طرح استقبالی خوبی صورت گرفت.
وی گفت: براساس این تفاهم‌نامه تولیدات افرادی که نمی‌توانند محصولات خود را به فروش برسانند به صورت تضمینی خریداری می‌شود و در صورت استقبال از این طرح دست دلالان قطع می‌شود و در نهایت به نفع بافنده به عنوان قشر زحمتکش است.
وی عنوان کرد: اجرای این طرح نیازمند اطلاع‌رسانی به روستاییان و عشایر است تا سود بافنده به جیب دلال نرود.
کاهش صادرات فرش در سال جاری
یکی از تجار فرش در بیرجند هم به خبرنگار ایرنا گفت: صادرات فرش دستباف به دلیل کرونا و تحریم‌های ظالمانه دشمنان به حداقل مقدار خود در سال جاری رسیده و فروش در داخل هم بسیار پایین است.
محمد بازرگان افزود: تولید فرش در خراسان جنوبی طی سال‌های اخیر کاهش یافته و در حال حاضر تولید فرش دستباف استان ۱۰ درصد مقدار آن در دهه ۷۰ یا ۸۰ است.
وی عنوان کرد: با گرانی مواد اولیه بخصوص مواد مرغوب و رکود بازار، بافت فرش برای بافنده صرفه اقتصادی ندارد اگرچه هنوز هم افرادی هستند که به دلیل نبود شغل دیگر با دستمزد پایین در این صنعت فعالیت دارند.
این تاجر فرش گفت: سال گذشته تعداد زیادی فرش را خریداری و انبار کردیم که به دلیل نبود صادرات و رکود بازار روی دست ما هنوز باقی مانده است.
وی اظهار داشت: اکنون نسل جوان در این صنعت فعالیت ندارند و بیشتر بافندگان فرش دستباف استان تقریبا افراد مسن هستند.
بازاریابی در دنیا رمز رونق فرش دستباف
دهیار روستای گیت بخش قهستان شهرستان درمیان که یکی از مراکز تولید فرش دستباف در دهه ۷۰ و ۸۰ بوده است، گفت: بازاریابی در بازارهای جدید دنیا می‌تواند رمز ماندگاری و رونق فرش دستباف باشد.
احمدرضا رضایی اضافه کرد: این روزها بافندگان فرش خراسان جنوبی با کمترین درآمد، چرخ های این صنعت دیرینه را می‌چرخانند و بیش از گذشته نیازمند حمایت دولت هستند.
وی گفت: فرش بافندگان در بیشتر روستاها روی دست آنان باقی می‌ماند یا با کمترین قیمت توسط دلال خریداری می‌شود.
دهیار روستای گیت اظهار داشت: قیمت فرش را دلالان تعیین می‌کنند و از طرفی به دلیل ناتوانی برخی افراد در تامین مواد اولیه، دلالان رنگ و لوازم بافت فرش را تهیه کرده و در اختیار بافنده قرار می‌دهند و بافنده با دستمزد اندک فرش را برای دلال تولید می‌کند که سود اصلی نصیب دلال می‌شود.
وی افزود: دارها و کارگاه‌های قالی بافی نسبت به دهه ۷۰ و ۸۰ کاهش یافته و در صورت رونق مجدد و صرفه اقتصادی تولید فرش دستباف، باز هم بافندگان دارهای قالی را برپا خواهند کرد و مانند سالیان قبل از این محل درآمدزایی خواهند داشت.
اولین مورد بستری ابتلا به کرونا در خراسان جنوبی دوم اسفند ۹۸ در پی همه‌گیری جهانی این ویروس اعلام شد و روند ابتلا به بیماری کووید ۱۹ در این استان پس از خیزهای اول و دوم بیماری در فروردین و خرداد امسال، بار دیگر در شهریور ماه صعودی شد که همچنان روند صعودی ادامه دارد.
شمار بیماران کرونایی در کشور تاکنون به ۶۰۴ هزار و ۹۵۲ نفر و جانباختگان بر اثر کرونا در کشور به ۳۴ هزار و ۴۷۸ نفر رسیده است.
بیش از ۴۵ هزار بافنده تمام وقت، نیمه وقت و پاره وقت در استان خراسان جنوبی فعالیت دارند و چهار هزار و ۳۰۰ نفر زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند.