توسعه پایدار با مجموعه‌ای از شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی سنجیده می‌شود که از مهمترین آنها شاخص‌های مربوط به وضعیت غذا و تغذیه است. در تمامی تعریف‌های توسعه پایدار امنیت غذایی یکی از ابعاد عمده آن را تشکیل می‌دهد.
تامین امنیت غذایی در برنامه‌ریزی توسعه پایدار از مهمترین اهداف و ضرورتها به شمار می‌رود به طوری که از یک سو شاخص کلی برای سنجش توسعه پایدار و از سوی دیگر شاخصی مهم برای سنجش داده‌هایی در زمینه فقر، تغذیه، اشتغال، تولید کشاورزی و مواد غذایی، خوداتکایی، مصرف و صادرات محسوب می‌شود.
کارشناسان و صاحبنظران حوزه اقتصادی بر این عقیده‌اند که همان اهمیتی را که دو محصول برنج و گندم در کشور دارد، دام، نهاده‌های دامی و محصولات پروتئینی هم دارند ضمن این که امسال به سال جهش تولید نام گرفته است و افزایش تولید در بخش گوشت قرمز، تخم مرغ، گوشت مرغ و سایر محصولات دامی در گرو حمایت از دامداران و حفظ دارایی دام و طیور در کشور است.
استان خراسان رضوی با ۱۵.۸ میلیون واحد دامی سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصول در حوزه دام و طیور تولید می‌کند که از این نظر رتبه برتر در کشور دارد و دارنده رتبه‌های متعدد در زیرمجموعه‌های این بخش از تولید و تامین مواد غذایی است.
اختلاف قیمت، عامل قاچاق
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه قاچاق و خروج غیرقانونی دام موجب ضربه به دام و تولیدات دامی می‌شود گفت: عوامل متعددی در ظهور، بروز و تقویت قاچاق تاثیرگذار هستند که در حوزه دام تفاوت قیمت مهمترین عامل است.
احمد داوطلب افزود: در زمینه اختلاف قیمت داخل و خارج کشور به دلیل وابستگی قیمت دام زنده به نرخ دلار، اقدام موثر برای کاستن این اختلاف قیمت، کاهش قیمت دلار است که مسیر و راهکارهای خود را دارد.
وی ادامه داد: اما در زمینه تفاوت قیمت دام در داخل کشور و میان استانهای مختلف می‌توان اقدام موثری انجام داد.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: اختلاف قیمت دام در هر استان با سایر استانها بایدبه گونه‌ای باشد که جبران هزینه‌هایی از جمله هزینه تردد، اخذ مجوز و امثال آن را برای دامدار داشته باشد تا با احتساب اندکی سود اقدام به انتقال دام خود به سایر استانها در جهت تامین نیاز نماید.
وی افزود: این اختلاف قیمت به هیچ وجه نباید در حد و اندازه‌ای باشد که موجب تشویق دامدار به خروج غیرقانونی دام و انتقال و فروش دام با قیمت بسیار بالاتر در استانی دیگر شود.
داوطلب ادامه داد: اختلاف بسیار میان قیمت دام در استانها موجب افزایش انتقال دام به استانهای دیگر می‌شود و از آنطرف با توجه به تفاوت زیاد قیمت دام در داخل و خارج کشور به دلیل نوسانات قیمت دلار موجب تشویق به قاچاق دام می‌شود.
وی گفت: بنابراین رفع اختلاف زیاد قیمت دام زنده در استانهای کشور ، راهکار اول و موثر در کاهش و مدیریت قاچاق دام است.
خراسان رضوی دارنده تراز مثبت خروج دام
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه در نیمه نخست امسال ۳۹۶ هزار راس دام سبک شامل گوسفند و بز از این استان به سایر استانهای کشور رفته است، افزود: در این مدت ۱۴۹ هزار راس دام سبک از استانهای دیگر وارد این استان شده است.
وی ادامه داد: بنابراین تراز خروج دام از خراسان رضوی مثبت بوده و در مجموع طی نیمه اول امسال ۲۵۰ هزار راس دام سبک به صورت مجاز و با اخذ مجوزهای قانونی به خارج استان انتقال داده شده است.
داوطلب علت این امر را مولد بودن خراسان رضوی در تولید و پرورش دام زنده برای سایر استانهای کشور اعلام کرد و گفت: در حوزه دام سنگین نیز طی نیمه نخست امسال ۱۵ هزار و ۸۵۹ راس دام سنگین از استان خارج و سه هزار و ۶۸۰ راس دام سنگین وارد استان شده است.
وی افزود: به این ترتیب در مجموع ۱۲ هزار راس دام سنگین از این استان به دیگر استانهای کشور و در جهت تامین نیاز آنها به تولید گوشت و پرورش دام زنده به صورت قانونی منتقل شده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه مولد بودن خراسان رضوی در تولید و پرورش دام زنده موجب شده است در طول سال قیمت دام زنده در این استان کمتر از سایر نقاط کشور باشد، ادامه داد: علاوه بر این خراسان رضوی با تولید سالانه بیش از ۸۳ هزار تن گوشت قرمز رتبه اول تولید گوشت در کشور را دارد.
قاچاق دام خراسان رضوی از مبادی دیگر استانها
کارشناس مسوول اقتصادی دبیرخانه کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی نیز در این زمینه گفت: عمده قاچاق دام از این استان به صورت انتقال خارج از شبکه رسمی به استانهای دیگر و خروج غیرقانونی از آن استانها به کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام می‌گیرد.
سعید سبزه محمدی افزود: قاچاق دام از این استان به ۲ صورت قاچاق از مرزهای استان به کشورهای همسایه و انتقال دام از این استان به استانهای دیگر و قاچاق از آن استانها به کشورهای جنوبی و غربی است.
وی ادامه داد: در شرایط کنونی که قیمت دام در استان از کشورهای افغانستان و ترکمنستان بیشتر است، قاچاق به آن کشورها توجیه اقتصادی ندارد اما قیمت دام در کشورهای حاشیه خلیج فارس و عراق بیشتر از قیمت آن در خراسان رضوی است که قاچاق آن از استان را دارای توجیه اقتصادی کرده است لذا دام از این استان خارج از شبکه رسمی به سایر استانها از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان و استانهای غربی انتقال می‌یابد و از آنجا به این کشورها قاچاق می‌شود.
این کارشناس گفت: شبکه رسمی و مجاز برای دام، یک سامانه تحت نظارت سازمان دامپزشکی و وزارت جهاد کشاورزی است که فرد صاحب دام برای انجام هرگونه اقدام در خصوص حمل و نقل، خرید و فروش، نگهداری و توزیع دام باید مشخصات آن را در سامانه ثبت کند و در بخش حمل و نقل، مبداء و مقصد را مشخص نماید.
وی در خصوص خروج دام از خراسان رضوی افزود: میزان تولید دام و گوشت قرمز در این استان همواره بیشتر از نیاز مردم بوده و این استان تامین کننده دام زنده یا گوشت قرمز سایر نقاط کشور نیز می‌باشد و قاچاق دام به صورت عرضه خارج از شبکه رسمی نیز انجام می‌گیرد.
سبزه محمدی ادامه داد: در صورتی که مبداء و مقصد حمل و نقل دام توسط فرد در سامانه ثبت نشود و مجوز آن از سازمان دامپزشکی اخذ نگردد، دام در صورت کشف به عنوان قاچاق ضبط و برای آن پرونده تشکیل می‌شود.
وی با اشاره به راهکارهایی در خصوص جلوگیری از قاچاق دام از خراسان رضوی گفت: یک راهکار، ممنوعیت خروج دام از استان است که سه هفته قبل به مدت ۱۰ روز اجرایی شد و هنوز لغو نشده و خروج دام سبک و سنگین از استان با محدودیت مواجه است.
این کارشناس افزود: براساس آخرین آمار در نیمه نخست امسال هزار و ۷۲۸ راس دام سبک، ۸۱ راس دام سنگین، پنج هزار و ۳۵۰ قطعه مرغ و هفت هزار و ۶۰۰ کیلوگرم گوشت دام مظنون به قاچاق در این استان کشف شد.
پلاک‌گذاری دام مانعی برای قاچاق
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این استان با توجه به تعداد دام پلاک‌گذاری شده مقام نخست کشور را در این زمینه دارد، گفت: در کنار عواملی مانند ضبط دام قاچاق و کشتار آن به عنوان اموال تملیکی و نیز جریمه‌های سنگین موجود در این زمینه، هویت‌گذاری و نصب پلاک برای دام سنگین و سبک راهی دیگر برای جلوگیری از قاچاق و حرکتی در جهت کنترل سلامت دام در استان است.
داوطلب افزود: تاکنون بیش از ۷۵ درصد دام سنگین و بیش از ۲۰ درصد دام سبک این استان دارای پلاک و هویت شده‌اند.
وی ادامه داد: کل جمعیت دام موجود در خراسان رضوی هشت میلیون و ۱۴۱ هزار راس است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه از مجموع ۳۴۱ هزار راس دام سنگین شامل گاو، شتر و گاومیش استان بیش از ۲۶۰ هزار راس دام هویت‌گذاری و پلاک‌گذاری شده گفت: به این ترتیب معادل ۷۵ درصد جمعیت دام سنگین استان پلاک‌گذاری شده است.
وی در خصوص روند اجرای این طرح در حوزه دام سبک خراسان رضوی نیز افزود: از مجموع هفت میلیون و ۸۰۰ هزار راس دام سبک شامل گوسفند و بز در این استان تاکنون پلاک‌گذاری یک میلیون و ۵۴۰ هزار راس انجام و ثبت در سامانه شده یا در مراحل ثبت است.
داوطلب ادامه داد: به این ترتیب بیش از ۲۰ درصد جمعیت دام سبک استان در این قالب هویت‌گذاری شده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: با توجه به افزوده شدن سالانه ۸۰ درصد جمعیت دامی از طریق زاد و ولد و نیز حذف درصد بسیاری از جمعیت موجود دامی پایانی برای اجرای طرح هویت‌گذاری نمی‌توان متصور شد اما هر سال تلاش داریم با پلاک‌گذاری بیشترین میزان جمعیت دامی سبک و سنگین موجود وضعیت خوبی را در این زمینه برای استان فراهم کنیم.
وی با بیان اینکه این طرح از اسفند ماه پارسال در همه استانهای کشور اجرایی شده است افزود: هدف طرح ملی پلاک‌گذاری دام جلوگیری از سرقت و قاچاق، دستیابی به آمار واقعی دام، استقرار صحیح و کارآمدی بیشتر نظام بهداشتی دام، تسهیل در پردازش توزیع نهاده‌های دامی و کنترل بازار عرضه و تقاضا است.
انتقال دام خارج از سیستم دامپزشکی قاچاق است
مسوول اداره قرنطینه و امنیت زیستی دامپزشکی خراسان رضوی هم گفت: طبق شیوه‌نامه حمل و نقل، نگهداری و عرضه دام زنده و تبصره چهار ماده ۱۸ قاچاق کالا و ارز، هرگونه حمل بدون گواهی بهداشتی و بدون پلاک ۱۵ رقمی بارکددار دامپزشکی قاچاق محسوب می‌شود.
حامد طاهریان افزود: در قالب گشت‌های مشترک با نیروی انتظامی و تعزیرات حکومتی استان با متخلفان جابه‌جایی غیر مجاز دام برخورد قانونی شده و این گونه محموله‌ها ضبط و توقیف می‌شوند.
وی ادامه داد: در هفته‌های اخیر طبق مصوبات استانی و کشوری خروج هرگونه دام از خراسان رضوی به ویژه به مناطق غربی و جنوبی کشور با هدف پیشگیری از قاچاق ممنوع شده است.
مسوول اداره قرنطینه و امنیت زیستی دامپزشکی خراسان رضوی گفت: اگرچه گواهی بهداشتی حمل و نقل دام زنده توسط دامپزشکی صادر می‌شود اما متولی برخورد با متخلفان در این حیطه دامپزشکی نیست بلکه این نهاد در قالب گشت‌های مشترک با دستگاههای ذیربط همکاری دارد.
وی افزود: در حالی که خراسان رضوی رتبه نخست تولید گوشت قرمز را در کشور دارد در هفته های اخیر افزایش قیمت نهاده‌های دامی چالشهای بسیار برای دامداران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به دنبال داشته است.
طاهریان ادامه داد: برخی دامداران به علت نرخ زیاد نهاده‌های دامی متاثر از افزایش نرخ ارز، ترجیح می‌دهند سرمایه دامی خود را به فروش برسانند و بدین طریق دامها به خارج کشور قاچاق می‌شود.
وی گفت: هرگونه صادرات دام سبک و سنگین در استان خراسان رضوی از دو سال گذشته ممنوع شده و در حال حاضر صادرات مرغ نیز ممنوع است.
طاهریان افزود: از شهروندان تقاضا می‌شود در صورت مشاهده هرگونه تخلف مرتبط با دامپزشکی خراسان رضوی، مراتب را از طریق تماس با سامانه ۱۵۱۲ اطلاع‌رسانی کنند.