یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های تامین نیاز آبی بخش‌های مختلف مصرف، سدها هستند. با توجه به شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک کشور و نامنظم بودن بارش‌ها و جریان‌های سطحی ناشی از آن در اغلب مناطق، احداث و بهره‌برداری از سدها برای مهار آب‌های سطحی و ایجاد شرایط پایدار برای تامین نیازهای آبی، با وجود برخی چالش‌های اجتماعی و زیست محیطی ضروری است.
براساس گزارش موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، یکی از چالش‌های مهم در بهره‌برداری از سدها، رسوب‌گذاری در مخزن آنها است که به مرور زمان موجب کاهش ظرفیت قابل بهره‌برداری مخازن می‌شود.
علاوه بر آن، رسوب‌گذاری در حاشیه سازه‌ها و تجهیزات سدها می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی در عملکرد سدها شود.
لذا اطلاع از وضعیت تغییر حجم مخزن بر اثر رسوب‌گذاری و شرایط آن در نقاط مهم مخزن، یکی از اطلاعات پایه‌ای مورد نیاز در بهره‌برداری مناسب از مخازن سدهای کشور است.
رییس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو در این باره می‌گوید: برآورد وضعیت حجم مخازن سدها بر اساس تحلیل نقشه‌های بسیمتری آنها صورت می‌گیرد. این نقشه‌ها حاصل ازعمق‌سنجی مخزن با استفاده از تجهیزات ساندینگ (نقشه برداری) و عملیات نقشه‌برداری زمینی است.
«محمدرضاکاویانپور» ادامه می‌دهد: براساس ضوابط موجود، تهیه نقشه‌های بسیمتری مخازن سدهای کشور و ارزیابی تغییرات دوره‌ای رسوب و حجم مخازن و به‌روزرسانی منحنی تراز-حجم-سطح آنها در دوره‌های زمانی حداکثر ۵ ساله ضروری است اما به دلیل هزینه‌های زیاد و پیچیدگی‌های فنی در تهیه نقشه‌های بسیمتری، این به‌روزرسانی‌ها برخی مواقع با تاخیر صورت می‌گیرد.
وی افزود: برای کاهش مشکلات موجود در فرآیند تهیه نقشه‌های بسیمتری مخازن سدهای کشور، موسسه تحقیقات آب اقدام به بررسی و سرمایه‌گذاری در زمینه فناوری‌های روز جهان در این خصوص نمود که حاصل آن، توسعه شناور خودکار هیدروگرافی با قابلیت‌های منحصر به فرد است.
کاویانپور گفت: توسعه این شناور از اواسط سال ۱۳۹۷ با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان با تخصص در بخش نقشه‌برداری و هیدروگرافی در دستور کار قرار گرفته و پس از حدود یکسال و نیم تلاش، در نهایت در اواخر بهار سال ۱۳۹۹ به اتمام رسید و هم اکنون این فناوری بومی قادر است پاسخگوی نیازهای بخش آب وزارت نیرو در موضوع به‌روزرسانی سریع و کم‌هزینه وضعیت بسیمتری مخازن سدهای کشور باشد.
پیشتر مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب موسسه تحقیقات آب گفت: اکنون امکان ارزیابی سریع و کم هزینه تغییرات وضعیت رسوب‌گذاری در سدهای کشور با استفاده از شناور هیدروگرافی خودکار بدون سرنشین ساخت داخل فراهم شده است. وی افزود: در مراحل توسعه این شناور بیش از ۲۰ مرحله تست‌های عملی به منظور بهینه‌سازی سیستم‌ها و اطمینان از کارکرد مناسب کلیه قابلیت‌های مورد نظر در مخازن سدهای لتیان و کرج و همچنین دریاچه‌های چیتگر و پارک ارم انجام شد که حاصل این تلاش، تولید محصولی اعتمادپذیر برای کاربردهای عملیاتی می‌باشد.
«اشکان فرخ نیا» در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: این شناور خودکار که دارای سیستم ناوبری خودکار نیز هست در مسیری که برای آن در مخزن سدها طراحی می‌شود حرکت کرده و عمق آب را بطور منظم ثبت می‌کند. وی ادامه داد: سپس با تعیین توپوگرافی بستر سد، وضعیت رسوب‌گذاری و نیز تغییرات حجم مفید مخازن سدها قابل تعیین خواهد بود.
وی مزیت‌های اصلی استفاده از این دستگاه نسبت به روش‌های مرسوم در تهیه نقشه‌های عمق‌سنجی مخازن سدها را دقت پیمایش خطوط عمق‌سنجی مورد نظر و رعایت استانداردهای موجود در این زمینه، عدم بروز خطا به واسطه حرکات طولی و جانبی قایق به دلیل حرکت در آب و همچنین امکان کارکرد بدون وقفه در طول عملیات برداشت اطلاعات برشمرد.
این تجهیز ساخت داخل دارای چه مشخصاتی است؟
• طراحی بدنه شناور از نوع کاتاماران با ابعاد ۱۳۵*۷۰*۴۰ (طول*عرض*ارتفاع) سانتیمتر و وزن ۳۵ کیلوگرم جهت امکان جابجایی آسان توسط خودرو و انسان
• مجهز به اکوساندر دو فرکانسه با قابلیت اندازه‌گیری عمق آب از ۱۵ سانتیمتر تا ۲۰۰ متر و مجهز به سنسورهای سنجش دمای آب و شیب
• مجهز به GPS سه فرکانسه با دقت بهتر از یک سانتیمتر
• مجهز به سیستم ناوبری و کنترل حرکت پیشرفته با قابلیت هدایت بصورت دستی و انجام ماموریت‌های خودکار برنامه‌ریزی شده مبتنی بر ناوبری دقیق ماهواره‌ای
• مجهز به موتورهای الکتریکی با قابلیت کنترل دقیق سرعت و جهت حرکت شناور توسط سیستم ناوبری
• داشتن باطری داخلی با امکان تامین برق مورد نیاز برای ۸ ساعت کار مداوم شناور
• مجهز به دوربین نظارتی PTZ با قابلیت کنترل ۳ محوره توسط کاربر از راه دور
• داشتن سنسورهای جلوگیری از برخورد با موانع احتمالی در جلوی شناور
• ایستگاه زمینی با قابلیت کنترل و برنامه‌ریزی شناور از راه دور و دریافت برخط اطلاعات ناوبری و عمق‌سنجی