به گزارش ایرنا، هر چه که به یکم بهمن و مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری جدید آمریکا نزدیک‌تر می‌شویم، درخواست‌های داخلی و خارجی برای ابطال فرمان‌های اجرایی خاص دونالد ترامپ بیشتر می‌شود.
روزنامه واشنگتن‌پست چندی پیش خبر داده بود که جو بایدن در نظر دارد تا در نخستین روزهای نقل مکان به کاخ سفید ده‌ها فرمان اجرایی دولت جمهوری‌خواه از جمله فرمان خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس را ملغی کند. نامزد دموکرات ها پیش از پیروزی در انتخابات وعده داده بود که آمریکا را به برجام بازگرداند. وعده ای که اکنون با اما و اگر برخی از چهره های دموکرات نزدیک به تیم بایدن روبرو شده است. «کریس کونز» سناتور ایالت دلاور که یکی از گزینه‌های احتمالی تصدی وزارت خارجه در دولت جو بایدن است پریروز (۳۰ آبان) برای بازگشت آمریکا به برجام شرط گذاشت و گفت که اگر راهی برای محدود کردن برنامه موشکی و حمایت ایران از گروه‌های نیابتی‌اش در منطقه ایجاد شود، از بازگشت آمریکا به برجام حمایت می‌کند.
تونی بلینکن یکی دیگر از مشاوران بایدن و از اعضای ارشد گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا که قرار است به عنوان وزیر خارجه و سکاندار دستگاه دیپلماسی دولت بایدن معرفی شود، نیز در نشست مجازی «کمیته یهودیان آمریکا» بر حفظ تحریم‌ها علیه ایران تا زمان رسیدن به توافق هسته‌ای «قوی‌تر» تأکید کرده و بدون اشاره به عدم پایبندی اروپایی ها و دولت ترامپ به برجام، مدعی شده بود: ایران باید به پایبندی کامل به برجام برگردد.
جمهوریخواهان نیز که از ابتدا حامی اقدام های ضد ایرانی دولت ترامپ بوده اند، اکنون به دنبال تصویب یک قانون ضد ایرانی دیگر در کنگره اند.
مذاکره کنندگان برجام چه می گویند؟
معاون سیاسی وزیر خارجه دولت باراک اوباما اخیراً در مصاحبه ای گفت: ایران همچنان به ایجاد روابط خود با کشورها می پردازد تا بتواند خود را در بهترین وضعیت ممکن برای دولت بایدن-هریس قرار دهد. با این حال، من فکر نمی‌کنم که همه این‌ها یک روزه حل شود.
وندی شرمن در گفت و گو با دانشگاه جانز هاپکینز تلاش کرد تا بازگشت واشنگتن به جمع دیگر اعضای امضاکننده برجام را به انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ ایران مرتبط سازد و در پاسخ به این سوال که آیا برای آمریکا مفید است که تلاش جدی برای آغاز روند گفت‌وگو با ایرانیان را آغاز کند، گفت: فکر می‌کنم برای ما مهم است که مشاوره‌های خود را به همان سرعتی که یک دولت جدید می‌تواند، آغاز کنیم.
بر خلاف شرمن، فدریکا موگرینی مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت و گو با اندیشکده آتلانتیک ضمن درخواست از بایدن برای بازگشت فوری به مذاکره با ایران گفت: در دوره ترامپ شاهد بازی حاصل جمع صفر بودیم و روشن بود که از نظر ترامپ برای کسب پیروزی باید ببازی. اما این رویکرد مناسبی برای اروپا نبود و هرگز اینطور نبوده است.
وی گفت، امیدوارم که با پیروزی بایدن دولتی در آمریکا روی کار آید که به رویکرد برد - برد باز گردد.
از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز به تازگی در مصاحبه‌ای به الزامات بازگشت واشنگتن به برجام و توقعات جمهوری اسلامی از دولت آینده آمریکا پرداخت و گفت: اگر زمانی بایدن مستقر شود و بخواهد تعهدات مبتنی بر قطعنامه ۲۲۳۱ امریکا را اجرا کند، ما هم می‌توانیم فوراً به تعهدات برجامی خود به صورت کامل برگردیم. این روند اصلاً زمانبر نیست. با چند قانون اجرایی از سوی رئیس‌جمهوری امریکا انجامپذیر است.
تمامی روسای جمهوری آمریکا از ابزار فرمان اجرایی برای پیشبرد برنامه‌های خود استفاده کرده‌اند. با این حال این تلقی در میان کارشناسان سیاسی وجود دارد که توسل به این ابزار راهی برای دور زدن کنگره‌ای است که حزب مخالف رئیس‌جمهور در آن اکثریت داشته و به احتمال زیاد با تصمیم‌های وی مخالفت خواهد کرد. چنین تضادی موجب می‌شود تا عمر برخی از فرمان‌های اجرایی محدود بوده و اگر رئیس‌جمهوری بعدی از حزب رقیب انتخاب شود، در لغو آنها درنگ نکند. به عنوان مثال باراک اوباما سلف رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا ۳۰ ژانویه ۲۰۰۹ و تنها ۱۰ روز پس از ورود به کاخ سفید، دو فرمان اجرایی دولت جمهوری‌خواه جورج بوش را با صدور یک فرمان لغو کرد.
دونالد ترامپ که مخالفت با برجام و خروج از آن را از ارکان سیاست خارجی خود می‌داند، ۱۸ اردیبهشت ۹۷ و پس از آنکه خبر خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای را اعلام کرد، با صدور پنج فرمان اجرایی و یک ابلاغیه، تمامی تحریم‌هایی را که دولت باراک اوباما بر اساس توافق هسته‌ای برداشته بود دوباره برقرار کرد و در راستای سیاست فشار حداکثری محدودیت‌های جدیدی را نیز علیه بخش‌های مختلف اقتصادی و غیراقتصادی ایران اعمال کرد.
بدیهی است که مصوبات ضد ایرانی کنگره نیز بخش دیگری از تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان را تشکیل می‌دهند که عبارتند از قانون تحریم ایران، قانون عدم اشاعه ایران سوریه و کره شمالی، قانون جامع تحریم‌ها، پاسخگویی و عدم سرمایه‌گذاری ایران، قانون کاهش تهدیدهای ایران و حقوق بشر سوریه و قانون آزادی ایران و مقابله با اشاعه.
کدام فرمان؟
با توجه به سخنان اخیر وزیر امور خارجه، اکنون توقع بجایی است که بایدن عمل به وعده‌های خود را از قوه مجریه آغاز کرده و لغو فرمان‌های زیر را در دستور کار دولت خود قرار دهد:
فرمان اجرایی ۱۳۸۴۶ که ۶ اوت ۲۰۱۸ (۱۵ مرداد ۱۳۹۷) صادر شد و بر اساس آن تمام تحریم‌های آمریکا که بر اساس برجام برداشته شده بودند دوباره اعمال شدند.
فرمان اجرایی ۱۳۸۷۱ که ۸ مه ۲۰۱۹ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) یعنی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام صادر شد و بر اساس آن تحریم‌های بیشتری علیه صنایع آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران وضع شد.
فرمان اجرایی ۱۳۸۷۶ که ۲۴ ژوئن ۲۰۱۹ (۳ تیر ۱۳۹۸) صادر شد و بر اساس آن تحریم‌هایی علیه مقام معظم رهبری و دفتر ایشان وضع شد.
فرمان اجرایی ۱۳۹۰۲ که ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰ (۲۰ دی ۱۳۹۸) صادر شد و بر اساس آن تحریم‌هایی علیه بخش‌های ساخت‌وساز، معدن، تولید و نساجی ایران اعمال شد.
فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹ که ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰ (۳۱ شهریور ۱۳۹۹) صادر شد و بر اساس آن تحریم‌هایی علیه صادرات و واردات اقلام نظامی علیه ایران وضع شد.
ابلاغیه ۹۹۳۲ که ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ (۴ مهر ۱۳۹۹) صادر شده و ورود مقام‌های ارشد دولت ایران و بستگان درجه یک آنها را به آمریکا ممنوع کرده است. فسخ این ابلاغیه منوط به تصمیم وزارت امور خارجه آمریکا بر عدم لزوم اجرای آن می‌باشد.
رئیس‌جمهوری آتی آمریکا همچنین لازم است تا با اتخاذ تدابیری نام ایران را از فهرست کشورهای فرمان اجرایی ۱۳۷۸۰ که شامل ممنوعیت و یا محدودیت مسافرتی و مهاجرتی به آمریکا شده‌اند، حذف نماید.
به نظر می رسد برخی از چهره های نزدیک به بایدن به دنبال آنند که با وجود مخالفت با دولت ترامپ، از اقدام های ضد ایرانی آن به عنوان اهرم فشاری در مذاکرات آتی و امتیازگیری از تهران استفاده کنند. مسئله ای که بعید است طرف ایرانی به آن تن داده و به کمتر از لغو فرمان های اجرایی دونالد ترامپ بسنده کند.