«کوروش احمدی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره بیانیه اخیر سه کشور اروپایی در حاشیه جلسه شورای حکام آژانس و مواضع آنها درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران گفت: تا آنجا که به فعالیت‌های هسته‌ای ایران خارج از چارچوب برجام برمی‌گردد، بیانیه اخیر حاکی از وقوع اتفاق تازه‌ای نیست. ایران پیوسته گفته که با توجه به عدم اجرای برجام از سوی دیگر طرف‌ها، خود را در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام محق به تعلیق اجرای تعهدات خود می‌داند.
وی با اشاره به ادعاهای تروییکای اروپایی اظهار داشت: سه کشور اروپایی در بیانیه خود در ۱۸ نوامبر در واکنش به آخرین گزارش آژانس طبق معمول ضمن تاکید بر تعهد خود به حفظ برجام، از "نقض جدی تعهدات" ایران ابراز "نگرانی شدید" کردند و آن را موجب "خالی از محتوا شدن مفاد عدم اشاعه" برجام دانسته و مدعی شدند که پیشرفت ایران در تحقیق و توسعه "عواقبی برگشت‌ناپذیر" دارد.
به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، نکته دیگر این بیانیه که خارج از چارچوب برجام است، مربوط می شود به ادعای آژانس مبنی بر اینکه پاسخ ایران به سوالات آژانس در مورد منشاء ذرات اورانیوم ناشی از فعالیت انسانی در یک سایت اعلام نشده "به لحاظ فنی باورپذیر نیست".
احمدی ادامه داد: بیانیه سه کشور این مورد را "غیر قابل قبول" دانسته و ضمن یادآوری قطعنامه شورای حکام در ژوئن گذشته، از ایران خواسته است که "به سرعت توضیح کامل و دقیقی به آژانس ارائه کند" و از آژانس خواسته تا در این مورد به نشست بعدی گزارش دهد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه در قطعنامه قبلی شورای حکام صحبتی از ارجاع موضوع به شورای امنیت نشده بود، بیانیه سه کشور می‌تواند حاوی نوعی تهدید ضمنی به چنین اقدامی در نشست بعدی آژانس باشد. البته این موضوعی است که اگر حل نشود، می‌تواند موجب پیچیده‌تر شدن مذاکرات احتمالی در مورد بازگشت آمریکا به برجام شود.
این دیپلمات پیشین در پاسخ به این سوال که آیا اروپاییها دنبال گرفتن امتیازهایی بیشتر از ایران به ازای بازگشت به تعهدات‌شان در برجام هستند؟ خاطرنشان کرد: اروپاییها طی سه سال گذشته گهگاه مطالبی را در مورد برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران و همچنین تقویت برجام مطرح کرده‌اند اما اینکه در جریان مذاکرات احتمالی پیش‌رو چنین مواضعی را مطرح و بر آن پافشاری کنند یا نه و بسیاری موضوعات دیگر، اکنون مورد بحث است.
دستورکار نشست برلین چه بود؟
احمدی با اشاره به نشست روز دوشنبه وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی ابراز داشت: اینها موضوعاتی است که وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی در نشست دوشنبه خود در برلین مورد بحث قرار دادند. به گفته مقامات آلمانی یکی از اهداف این ملاقات تصمیم‌گیری در مورد نحوه برخورد شرکت‌کنندگان در برجام از جمله احتمالا دولت جدید آمریکا، در مورد موضوعات متنوع ذی‌ربط بوده است.
وی با یادآوری احتمال بازگشت آمریکا به برجام بیان کرد: با توجه به بحث‌هایی که در مورد شرایط و نحوه بازگشت آمریکا به برجام مطرح است و قبل از مذاکره با دولت بایدن در این مورد، سه کشور اروپایی در تلاش برای هماهنگ کردن موضع خود در این رابطه، از جمله اینکه آیا باید نقش میانجی بین تهران و واشنگتن را بازی کنند یا خیر هستند.
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با اشاره به دیگر موضوعات رایزنی در نشست برلین یادآور شد: برخی موضوعات مانند دریافت تضمین از آمریکا برای پایبندی به برجام و دریافت خسارت به خاطر نقض آن و... از سوی مقامات ایرانی طی روزهای گذشته مطرح شده است. از سوی دیگر اطرافیان بایدن نیز از قوی‌تر و وسیع‌تر کردن برجام و پرداختن به برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران سخن گفته‌اند، همه اینها ظاهرا در دستور کار نشست برلین قرار داشته است.
تاکید بایدن مشورت و هماهنگی با اروپاست
احمدی افزود: احتمالا اینکه آیا ایران نخست باید به تعهدات برجامی‌اش عمل کند یا آمریکا تحریم‌ها را رفع کند، می‌تواند یک موضوع مورد مناقشه دیگر باشد.
وی درباره رویکرد اروپا به برجام هم عنوان کرد: در این مقطع، همه چیز سیال است. اروپاییها، بایدن و اطرافیانش همه جور حرفی زده‌اند، از جمله در مورد نیل به یک توافق جامع‌تر یا پرداختن به برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران. مثلا مکرون از اگوست ۲۰۱۷ از احیای برجام ضمن رفع "نواقص" آن و محدود کردن برنامه موشکی ایران و مهار ایران در منطقه صحبت کرده است.
این دیپلمات پیشین با بیان اینکه اولویت اروپا فعلا آن است که به یک ائتلاف و موضع مشترک با آمریکا برسد و در قالب چنین ائتلافی سیاست نهایی خود را مشخص کند، گفت: بایدن و دمکرات‌های آمریکا همیشه تاکید داشته‌اند که در این باره و دیگر امور مهم بین‌المللی باید با متحدان اروپایی و منطقه‌ای مشورت کنند و هماهنگ شوند.
اروپا بازگشت سریع آمریکا به برجام را مطلوب و قابل انجام نمی‌داند
احمدی به گزارش روزنامه وال‌استریت ژورنال درباره نشست وزرای امور خارجه تروییکای اشاره کرد و اظهار داشت: وال‌استریت ژورنال در شماره چهارشنبه خود به نقل از دیپلمات‌های اروپایی مدعی شده که بازگشت سریع بایدن به برجام از نظر این سه کشور، نه قابل انجام است و نه مطلوب. به گفته آنها، اروپا به بایدن توصیه خواهد کرد که در ازای موافقت ایران با معکوس کردن پیشرفت‌ها در برنامه هسته‌ای ایران طی یک سال اخیر شامل کاهش اورانیوم غنی شده و توقف تحقیق و توسعه، مختصری تحریم‌ها را کاهش دهد.
وی اضافه کرد: هدف آن است که تا قبل از انتخابات ایران در ژوئن برخی منافع ملموس از ناحیه تعدیل تحریم‌ها نصیب ایران شود و دولت جدید ایران به دیپلماسی متعهد شود.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: در این مقاله ادعا شده اکثر دیپلمات‌ها معتقدند توافق برجام ۲۰۱۵ مبنا خواهد بود. آنها می‌گویند اگر بایدن سریعا به برجام برگردد، اهرم فشار غرب برای قانع کردن ایران به مذاکره در مورد یک توافق وسیع‌تر و محکم‌تر از دست خواهد رفت. روسیه و چین را نیز مشکل می‌توان در چنین جهتی همراه کرد. به نوشته این روزنامه حتی ژوزف بورل هم معتقد به اصلاح و تغییر در برجام است.
سرعت پیشرفت در مذاکره دوجانبه با آمریکا، بیشتر از مذاکرات چندجانبه است
به گفته احمدی، سوال مهم آن است که آیا اروپا و آمریکا نقشی هم برای دوستان منطقه‌ای‌شان در مشورت‌ها در نظر خواهند گرفت یا نه. با توجه به این موضوعات احتمالا از هم‌اکنون و به ویژه بعد از شروع به کار دولت بایدن، شاهد فعالیت‌های دیپلماتیک فشرده‌ای خواهیم بود.
وی در پاسخ به این سوال که در صورت انجام مذاکرات احتمالی، آیا بهتر نیست ایران و آمریکا به تنهایی وارد گفت‌وگو شوند، خاطرنشان کرد: مذاکره بین ایران و آمریکا اگر به صورت دوجانبه باشد، قطعا سرعت پیشرفت کار بیشتر خواهد بود. اما این شکل از مذاکره شاید به دلایلی از جمله دلایل داخلی برای ایران چندان قابل قبول نباشد.
این دیپلمات پیشین با بیان اینکه مقامات ما اغلب ترجیح داده‌اند در یک قالب بین‌المللی و چند جانبه با آمریکا مذاکره کنند نه در یک قالب دو جانبه، ابراز داشت: حسن دیگر مذاکرات چند جانبه شاید از نظر مقامات ما این است که در چنین قالبی تصور می‌شود برای آمریکا الزام بیشتری ایجاد شده و آمریکا مشکل‌تر می‌تواند به تعهدات خود پشت پا بزند.